İlkokul Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Şahsiyetler

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 940 - 958, 28.12.2022

Onur Batmaz

https://doi.org/10.51460/baebd.1127691

Cited By: 1

Öz

İlkokul Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Türkçe ders kitaplarında yer alan şahsiyetlerin incelenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada tarama modellerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Çalışmanın veri kaynaklarını 2020-2021 Eğitim-Öğretim yılında MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından ilkokulda okutulan Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Türkçe ders kitapları oluşturmaktadır. Ders kitaplarından elde edilen veriler araştırmacı tarafından geliştirilen “Ders Kitapları Şahsiyet İnceleme Formu”yla toplanmıştır. Toplanan verilerin analizinde betimsel analizden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda; ilkokul Hayat Bilgisi ders kitaplarının tamamında “Mustafa Kemal Atatürk”ün ortak şahsiyet olarak yer aldığı, Sosyal Bilgiler 4. sınıf ders kitabında hem yerli hem de yabancı şahsiyetlere yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. İlkokul Türkçe ders kitaplarında ise 1, 2 ve 4. sınıf ders kitaplarında hem yerli hem de yabancı şahsiyetlere yer verildiği ancak 3. sınıf ders kitabında yabancı şahsiyetlere yer verilmediği sonucuna ulaşılmıştır. İlkokul Hayat Bilgisi ders kitaplarında yer alan tüm şahsiyetlerin, Sosyal Bilgiler 4. sınıf ders kitabında yer alan şahsiyetlerin yarısının ve ilkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan şahsiyetlerin çoğunun görsellerle desteklendiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca ilkokul Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Türkçe ders kitaplarında yer alan şahsiyetlerden en çok “Mustafa Kemal Atatürk”ün adının kullanıldığı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Türkçe, Şahsiyet, Ders Kitabı

Kaynakça

• Akalın, C. (2019). 2017-2018 Eğitim öğretim yılında Sosyal Bilgiler ders kitaplarında Müslüman Türk bilim insanlarının yeri. Uluslar Arası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 2(2), 227-237.
• Avcu, K. M. ve Çelik Ö. Ç. (2022). Sosyal Bilgiler dersinde tarihî şahsiyetlerin rolüne ilişkin öğretmen görüşleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 97-110.
• Ayaz, K. M. (2020). Sosyal Bilgiler derslerinde tarihi şahsiyetlerin rolüne ilişkin öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Bektaş, A. E. (2019). Sosyal Bilgiler ders kitaplarında kullanılan biyografilerin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Çoban, A. ve Erkan, S. (2021). Ders kitaplarında yer alan yöresel özellikler. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 10(29), 315-345.
• Demircioğlu, İ. H. ve Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (15), 69-88.
• Deniz, Ç. (2011). İlköğretim II. kademe sosyal bilgiler ders kitaplarında tarihi şahsiyetlere yaklaşım tarzı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Dere, İ., ve Ülker, A. B. (2022). Lise Tarih ders kitaplarında tarihi şahsiyetler. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 42(1), 921-956.
• Duran, E., ve Özdil, Ş. (2021). Şahsiyet tanıtımına ilişkin bir model önerisi: 5L stratejisi (Nasreddin Hoca Örneği). Folklor Akademi Dergisi, 4(1), 11–22.
• Ekiz, D. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayınları.
• İdin, Ş. ve Yalaki, Y. (2016). Türkiye’deki ortaokul fen bilimleri ders kitaplarında yer verilen Türk-İslam bilim insanlarının incelenmesi, Yaşadıkça Eğitim, 30(2), 37-52.
• İnan, A. (2018). Atatürk’te vatan mefhumu ve millet sevgisi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 7(4), 507-514.
• Karakuş, N. ve Çoksever, P. (2019). Değerler eğitiminde rol model olarak kadınlar. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 10(20), 46-62.
• Kaymakcı, S. ve Er, H. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında biyografinin kullanımı, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 198-224.
• Köseoğlu, E. ve Durukan, Ü. G. (2017). Fen bilimleri ders kitaplarında yer alan bilim insanları. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 321-344.
• Mazlum, M., ve Mazlum, F. S. (2016). İlköğretim 4. sınıf ders kitaplarının görsel tasarımına yönelik öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. SED, 4 (1), 1-18.
• Moore, D. W., Moore, S. A., Cunningham, P., ve Cunningham, J. (2006). Developing readers and writers in the content areas. Boston: Pearson/Allyn and Bacon.
• Orhan-Karsak, H. G. ve Özenç, E. G. (2019). Türkçe ders kitaplarında millî ve kültürel kavramların incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 709-735.
• Osmanoğlu, A. E., ve Cantemür, H. (2020). Sosyal Bilgiler ders kitaplarında şahsiyetler. Ekev Akademi Dergisi, 82, 1-22.
• Öcal, A., Polat, R. ve Arı, G. (2012). Sosyal bilgiler ve T.C. Atatürk İlkeleri ve İnkılap tarihi ders kitaplarındaki karakterlere ilişkin öğrenci görüşleri. Dünya’daki Eğitim ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 2(1), 82-88.
• Özenç, E.G., ve Orhan-Karsak, H.G. (2019). İlkokul birinci ve ikinci sınıf türkçe ders kitaplarında milli ve kültürel kav¬ramlara yer verilme durumu. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 349-379.
• Özkan, R, (2010), Türk Eğitim sisteminde himayeci değerler: İlköğretim ders kitapları örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1124-1141.
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Ankara: Pegem Akademi.
• Sanchez, T. R. (1998). ED424190 1998-11-00 Using Stories about Heroes To Teach Values. ERIC Digest. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED424190.pdf adresinden erişilmiştir.
• Tokcan, H., ve Kolyiğit, E. (2017). Türk tarihinde yer alan önemli kadın şahsiyetler hakkında öğrenci bilgi düzeyleri. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi (IJONASS), 1(1), 31-41.
• Topçuoğlu, Z. (2019). Sosyal Bilgiler ders kitaplarındaki tarihi şahsiyetlerin araştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Lisanüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Topçu, E., ve Karatekin, K. (2017). Sosyal bilgiler ders kitaplarında bilim adamları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(6), 2127-2152.
• Ulu Kalın, Ö. (2018). Sosyal Bilgiler ders kitaplarında Türk İslam bilginleri. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 26, 330-346.
• Ulutaş, M., ve Kara, M. (2017). Türkçe ders kitaplarında Nasreddin Hoca ve fıkraları. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 9(3), 63-87.
• Uzuner, S., Aktaş, E., ve Albayrak, L. (2010). Türkçe 6, 7 ve 8. sınıf ders kitaplarının görseller (illüstrasyonlar) açısından değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 721-733.
• Yaman, A. (2019). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan metin ve görsellerin teknoloji kullanımı açısından incelenmesi. Eğitim ve Teknoloji, 1(1), 1-29.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları