Sosyal Bilgiler Eğitimi Alanında Özel Gereksinimli Bireylerle İlgili Araştırmalar

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 1244 - 1261, 28.12.2022

Aslı Avcı Akçalı , Ezgi Uztemur

https://doi.org/10.51460/baebd.1216316

Öz

Özel eğitim özel gereksinimli bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için yetişmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yönetmelikler ile onların gelişim özelliklerine ve akademik disiplin alanlarındaki yeterliliklerine dayalı olarak uygun ortamlarda sürdürülen eğitimdir. Bu eğitim kapsamında özel gereksinimli bireyler hafif, orta, ağır, çok ağır düzeyde olmak üzere farklı sınıflar altında ele alınmaktadır. Türkiye’de özel gereksinimli öğrenciler normal gelişim gösteren akranlarıyla etkileşime girerek sosyal becerilerinin, sosyal kabullerinin artmasını ve aynı zamanda toplumsal bütünleşmeyi sağlamak amacıyla kaynaştırma eğitimi şeklinde ya da özel eğitim sınıf/okullarında öğrenim görebilmektedir. Sosyal Bilgiler dersi öğrencilerin sosyal becerilerini geliştiren, bireyin topluma sağlıklı biçimde katılımını sağlamayı amaçlayan bir ders olması sebebiyle özel gereksinimli öğrencilerin eğitiminde önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle bu araştırmada özel gereksinimli öğrenciler ve Sosyal Bilgiler eğitimi konusunda yapılan akademik çalışmaların çeşitli değişkenler açısından incelenmesi hedeflenmiştir. Böylelikle Sosyal Bilgiler dersi bağlamında özel gereksinimli öğrenciler ile ilgili literatürdeki mevcut yönelimlerin belirlenmesi ve konu hakkında araştırmaya elverişli alanların belirlenmesi amaçlanmıştır. Nitel yaklaşımla gerçekleştirilen araştırmada doküman incelemesi yoluyla veri toplanmış, veriler betimsel analiz ve içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda konu ile ilgili çalışmaların özellikle son yıllarda sayıca artış gösterdiği görülmüştür. Bu çalışmalarda çoğunlukla nitel araştırma yaklaşımının benimsendiği, çalışma grubu olarak öğrenci ve öğretmenlerin yoğunlukla tercih edildiği, görüşme formlarının ise en sık kullanılan veri toplama aracı olduğu tespit edilmiştir. Literatürde yer alan çalışmaların çoğunlukla kaynaştırma eğitimi genel başlığı altında gerçekleştirildiği, belirli bir özel gereksinim türüne odaklanan çalışmaların ise en sık üstün zekalı/yetenekli öğrencilerle ilgili olarak yapıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Özel Gereksinimli Birey, Özel Eğitim

Kaynakça

• Akhan, N. E. ve Sönmez, N. (2018). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin özel eğitim öğrencilerine yönelik özel alan yeterlilikleri. M. Yiğitoğlu (Ed.), 1. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı içinde (ss. 832-849). Karabük Üniversitesi Yayınları.
• Arı, A. ve Sönmez Kartal, M. (Ed.). (2017). Özel eğitime giriş. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Ayvaz Öztürk, S. (2020). Kaynaştırma eğitimine ilişkin Sosyal Bilgiler alanında yapılan çalışmaların incelenmesi. Journal of Innovative Research in Social Studies. 3(1), 70-89. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1175153
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal. V/I. 9 (2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Coşkun, İ., Dündar Ş. ve Parlak C. (2014). Türkiye’de özel eğitim alanında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (2008-2013). Ege Eğitim Dergisi. 15(2), 375-396. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/57191
• Çitil, M. (2020). Özel eğitim alanının kavramsal, tarihsel ve yasal temelleri. U. Sak ve S. Toraman (Ed.), Türkiye’de Özel Eğitim Hizmetleri içinde (ss. 11-45). Ankara: Afşar Ofset. Erişim adresi: https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_09/13143029_TURKYYEYDE_OZEL_EYYTYM_HYZMETLERY.pdf
• Diken, İ. H. (Ed.). (2021). Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Erişim adresi: https://doi.org/10.14527/9786055885267
• Engelsiz Dokuz Eylül Koordinatörlüğü (2018, 19 Şubat). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB). Erişim adresi: http://engelsiz.deu.edu.tr/duyurular/dikkat-eksikligi-ve-hiperaktivite-bozuklugu-dehb/
• Given, L. M. (2021). 100 soruda nitel araştırma. (Çev. Bakla, A. ve Çakır, İ.). Ankara: Anı Yayıncılık
• Guralnick, M. J. (2001). A framework for change in early childhood inclusion. In M. J. Guralnick (Ed.), Early childhood inclusion: Focus on change (pp. 3-35). Baltimore: Brookes.
• Gündoğdu Irmak, A. (2018). 1997-2017 yılları arasında kaynaştırma eğitimi ile ilgili yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi). Erişim adresi: https://acikerisim.erbakan.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12452/6936/548507.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Güner Yıldız N.; Melekoğlu, M.A. ve Tunç Paftalı, A (2016). Türkiye’de özel eğitim araştırmalarının incelenmesi. İlköğretim Online. 15(4), 1076-1089. doi: 10.17051/io.2016.06677
• İlk G. ve Açıkalın M. (2018). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına yönelik görüşlerinin ve deneyimlerinin incelenmesi. Mili Eğitim Dergisi. 47(219), 57-88. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/558463
• Metin, N. (Ed.). (2018). Özel gereksinimli çocuklar. Ankara: Anı Yayıncılık
• Miles M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. California: Sage Publications.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Erişim adresi: https://orgm.meb.gov.tr/alt_sayfalar/mevzuat/Ozel_Egitim_Hizmetleri_Yonetmeligi_son.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2020). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Erişim adresi: https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_06/24163215_ozel_eYitim_yonetmeliYi_son_hali.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2010). Okullarımızda neden niçin nasıl kaynaştırma yönetici, öğretmen ve aile kılavuzu. Erişim adresi: https://orgm.meb.gov.tr/alt_sayfalar/yayimlar/kaynastirma/kaynastirma.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2015). Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulamaları. Erişim adresi: https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_07/24014806_kaynastirma1.sra.pdf
• Özmen, H. ve Karamustafaoğlu, O. (Ed.). (2019). Eğitimde araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Sarılarhamamı, H. ve Demirkaya, H. (2021). Özel gereksinimli öğrencilerin eğitiminde sosyal bilgiler dersinin yeri ve önemi. International Journal of Field Education. 7 (1), 131-155. doi: 10.32570/ijofe.946326
• Selçuk, Z. (2019). Millî Eğitim Bakanlığı 2020 yılı bütçe sunuşu. Erişim adresi: https:// http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_12/18094404_2020_BUTCE_SUNUYU_17.12.2019.pdf
• Yazıcıoğlu, T. (2018). Kaynaştırma uygulamalarının tarihsel süreci ve Türkiye’de uygulanan kaynaştırma modelleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi. 8(1), 92-110. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.420028
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık 573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (1997, 6 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 23011) Erişim adresi: https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_10/10111011_ozel_egitim_kanun_hukmunda_kararname.pdf