Açıklayıcı Metin Yapısı Farkındalığı Testinin Geliştirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 935 - 959, 28.08.2024

B. Ümit Bozkurt , Sevda Kedek

https://doi.org/10.51460/baebd.1478592

Öz

Metinlerin yapısal düzenlenişine yönelik farkındalık geliştirmenin metni anlamayı olumlu yönde etkilediği bilinmektedir. Çocuk okurların açıklayıcı metin yapısı farkındalığının geliştirilmesiyle yalnızca dil becerileri değil, diğer alanlardaki başarısı da etkilenmektedir, çünkü açıklayıcı metinler çocukların tüm eğitim yaşantılarında karşılaştığı temel araçlardandır. Okula başlangıçta, düzeyler arası geçişte ya da durum belirlemede geçerli ve güvenilir ölçme araçlarının kullanılması gerekir. Bu gereksinime yönelik olarak bu çalışmada, ortaokula yeni başlayan çocukların açıklayıcı metin yapısı farkındalığını belirlemeye dönük bir başarı testi geliştirilmiştir. Süreçte maddelerin yazılması ve 35 maddelik taslak testin oluşturulmasından sonra uzman görüşleri alınmış; ardından deneme uygulaması ortaokula yeni başlamış, 5. sınıf düzeyinde, 10-12 yaşlarında 150 öğrenci ile yapılmıştır. Uygulama sonrasındaki madde çözümlemelerine göre 10 madde çıkarılarak 25 maddelik testin son sürümüne ulaşılmıştır. Teste alınan maddelerin güçlük indeksi 0,29 ile 0,58; ayırt edicilik indeksi 0,30 ile 0,63 arasında dağılmıştır. Tüm maddelerde alt-üst küme ortalamaları arasında anlamlı fark çıkmıştır. Ölçme aracının KR-20 iç tutarlık katsayısı, 35 maddelik deneme sürümünde 0,83; 25 maddelik son sürümde ise 0,80’dir. Maddelerin güçlük düzeyi ortalamalarına bakıldığında açıklayıcı metin yapıları kolaydan zora doğru şöyle sıralanmıştır: tanımlama, sorun-çözüm, sıralama, karşıtlık-karşılaştırma, neden-sonuç. Açıklayıcı metin yapılarının öğretiminde bu sıralama göz önünde bulundurulabilir.

Anahtar Kelimeler

Metin yapısı, metin türü, sözbilimsel yapı, açklayıcı metin, bilgilendirici metin

Development of the Expository Text Structure Awareness Test

Öz

It is known that developing awareness about the structural organization of texts positively affects text comprehension. Developing child readers' awareness of expository text structure affects not only their language skills but also their achievement in other fields. Expository texts are among the basic materials that children encounter in their educational lives. Valid and reliable measurement tools must be used when entering school, transitioning between levels, or determining status. In line with this requirement, in the study, an achievement test was developed to determine the expository text structure awareness of children who have just entered secondary school. After writing the items and creating the 35-item draft test, the draft test was reviewed by experts. The trial was carried out with 150 students aged 10-12 years who had just entered secondary school. According to the item analysis after the trial, 10 items were removed, and the final version of the 25-item test was acquired. The difficulty index of the remain items was between 0.29 and 0.58; the discrimination index is distributed between 0.30 and 0.63. There was a significant difference between the lower and upper groups averages in all items. The KR-20 internal consistency coefficient of the measurement tool was 0.83 in the 35-item trial version and 0.80 in the final version with 25 items. When the difficulty level averages of the items were analyzed, the expository text structures are ranked from easy to difficult as follows: description, problem-solution, sequence, compare-contrast, cause-effect. This order can be taken into consideration in teaching expository text structures.

Anahtar Kelimeler

text structure, text type, Rhetorical structure, expository text, informative text

Kaynakça

• Akhondi, M., Malayeri, F. A., & Samad, A. A. (2011). How to teach expository text structure to facilitate reading comprehension. The Reading Teacher, 64(5), 368-372. https://doi.org/10.1598/RT.64.5.9
• Akyol, H. (1999). Bilgi vermeye dayalı metinler ve öğretimi. Çağdaş Eğitim, 253(7), 7-13.
• Armbruster, B. B. (1987). Does text structure/summarization ınstruction facilitate learning from expository text? Reading Research Quarterly, 22(3), 331-346. https://doi.org/10.2307/747972
• Bakken, J. P., & Whedon, C. K. (2002). Teaching text structure to improve reading comprehension. Intervention in School and Clinic, 37(4), 229-233. https://doi.org/10.1177/1053451202037004
• Başar, M. (2019). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin bilgi veren metinleri anlamalarında metin yapısına dayalı strateji ile çok ögeli bilişsel stratejinin etkililiklerinin karşılaştırılması [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Baştuğ, M. ve Keskin, H. K. (2011). Bilgi verici metin yapıları öğretiminin okuduğunu anlamaya etkisi. Education Sciences, 6(4), 2598-2610.
• Baykul, Y. (2000). Eğitimde ve psikolojide ölçme: Klasik test teorisi ve uygulaması. ÖSYM Yayınları.
• Bazerman, C. (1985). Physicists reading physics: Schema-laden purposes and purpose-laden schema. Written communication, 2(1), 3-23. https://doi.org/10.1177/0741088385002001001
• Bıkmaz-Bilgen, Ö. & Doğan, N. (2017). Puanlayıcılar arası güvenirlik belirleme tekniklerinin karşılaştırılması. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 8(1), 63-78. https://doi.org/10.21031/epod.294847
• Bozkurt, B. Ü. (2019a). Türkçe öğretmeni adaylarının metin türlerini kavramlaştırma eğilimleri ve tür farkındalıkları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 86-102. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.43815-499154
• Bozkurt, B. Ü. (2019b). Metin türleri ve öğretimi. M. Canbulat (Ed.) Türkçe eğitimi (ss. 95-112). Nobel.
• Büyüköztürk, Ş. (2004). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (4. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Carrell, P. L. (1985). Facilitating ESL reading by teaching text structure. Tesol Quarterly, 19(4), 727-752. https://doi.org/10.2307/3586673
• Carrell, P. L. (1989). Metacognitive awareness and second language reading. The modern language journal, 73(2), 121-134. https://doi.org/10.2307/326568
• Chalak, A., & Nasr Esfahani, N. (2012). The effects of text-structure awareness on reading comprehension of Iranian EFL learners. Journal of Language, Culture, and Translation, 1(2), 35-48.
• Crocker, L., & Algina, J. (1986). Introduction to classical and modern test theory. Harcourt.
• Cortina, J., M. (1993). What is Coefficient alpha? An examination of theory and applications. Journal of Applied Psychology, 78(1), 98-104. https://doi.org/10.1037/0021-9010.78.1.98
• Cummins, S. (2015). Unpacking complexity in informational texts: Principles and practices for grades 2-8. Guilford Publications.
• Dilidüzgün, Ş. (2008). Türkçe öğretiminde metin dilbilimsel bağlamda uygulamalı bir yaklaşım [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dilidüzgün, Ş. (2011). İlköğretim Türkçe metin çalışmalarında metin türü farkındalığı. G.L. Uzun ve Ü. Bozkurt (Eds.), Theoretical and applied researches on Turkish language teaching (pp. 459-476). Die Blaue Eule.
• Englert, C. S., & Hiebert, E. H. (1984). Children's developing awareness of text structures in expository materials. Journal of educational psychology, 76(1), 65-74. https://doi.org/10.1037/0022-0663.76.1.65
• Güler, N. (2011). Eğitimde ölçme ve değerlendirme (2. Baskı). Pegem Akademi.
• Güzel-Özmen, R. (2001). Okuma becerisi. Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu (Türkçe 1-8). Nobel Yayıncılık.
• Haladyna, T. M. (1997). Writing test items to evaluate higher öder thinking. Allyn & Bacon.
• Haladyna, T. M. & Rodriguez, M. C. (2013). Developing and validating test items. Routledge.
• Hall, K. M., Sabey, B. L., & McClellan, M. (2005). Expository text comprehension: Helping primary-grade teachers use expository texts to full advantage. Reading Psychology, 26(3), 211-234. https://doi.org/10.1080/02702710590962550
• Hasançebi, B., Terzi, Y. & Küçük, Z. (2020). Madde güçlük indeksi ve madde ayırt edicilik indeksine dayalı çeldirici analizi. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 10, 224-240. https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.615465
• Hiebert, E. H., Englert, C. S., & Brennan, S. (1983). Awareness of text structure in recognition and production of expository discourse. Journal of Reading Behavior, 15(4), 63-79. https://doi.org/10.1080/1086296830954749
• Horowitz, R. (1985). Text patterns: Part I. Journal of reading, 28(5), 448-454.
• Kan, A. (2006). Ölçme araçlarında bulunması gereken nitelikler. H. Atılgan (ed.), Eğitimde ölçme ve değerlendirme (ss. 23-80). Anı Yayıncılık.
• Kaygısız, Ç. (2018). Okuma eğitiminde metin yapısı farkındalığı: Bilgilendirici metin örneği. Turkish Studies, 13(4), 823-840. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12868
• Kline, P. (2015). A handbook of test construction (psychology revivals): Introduction to psychometric design. Routledge.
• Mar, R. A., Li, J., Nguyen, A. T., & Ta, C. P. (2021). Memory and comprehension of narrative versus expository texts: A meta-analysis. Psychonomic Bulletin & Review, 28, 732-749. https://doi.org/10.3758/s13423-020-01853-1
• McGahee, T. W., & Ball, J. (2009). How to read and really use an item analysis. Nurse educator, 34(4), 166-171. http://dx.doi.org/10.1097/NNE.0b013e3181aaba94
• McGee, L. M. (1982). Awareness of text structure: Effects on children's recall of expository text. Reading Research Quarterly, 17(4) 581-590. https://doi.org/10.2307/747572
• McGee, L. M., & Richgels, D. J. (1985). Teaching expository text structure to elementary students. The Reading Teacher, 38(8), 739-748.
• Meyer, J. B. F. (1975). Identification of the structure of prose and its implications for the study of reading and memory. Journal of Reading Behavior, 7(1), 7-47. https://doi.org/10.1080/10862967509547120
• Meyer, J. B. F. (1985). Prose analysis: Purposes, procedures, and problems. In B.K. Britten & J.B. Black (Eds.), Understanding expository text: A theoretical and practical handbook for analyzing explanatory text (pp. 11–64). Erlbaum.
• Meyer, B. J., Brandt, D. M., & Bluth, G. J. (1980). Use of top-level structure in text: Key for reading comprehension of ninth-grade students. Reading research quarterly, 16(1), 72-103. https://doi.org/10.2307/747349 Meyer, B. J. & Freedle, R. O. (1984). Effects of discoursetype on recall. American Educational Research Journal, 21(1), 121-143. https://doi.org/10.3102/00028312021001
• Meyer, B. J. & Poon, L. W. (2001). Effects of structure strategy training and signaling on recall of text. Journal of educational psychology, 93(1), 141–159. https://doi.org/10.1037/0022-0663.93.1.141
• Meyer, B. J., & Ray, M. N. (2011). Structure strategy interventions: Increasing reading comprehension of expository text. International Electronic Journal of Elementary Education, 4(1), 127-152. https://www.iejee.com/index.php/IEJEE/article/view/217 adresinden alınmıştır.
• Meyer, B. J., & Rice, G. E. (1982). The interaction of reader strategies and the organization of text. Text-Interdisciplinary Journal for the Study of Discourse, 2(1-3), 155-192. https://doi.org/10.1515/text.1.1982.2.1-3.155
• National Center for Education Statistics (NCES) (1997). Measurement Error Studies at the National Center for Education Statistics, NCES 97-464 (by Sameena Salvucci, Elizabeth Walter, Valerie Conley, Steven Fink, and Mehrdad Saba). Project Officer: Steven Kaufman.
• Nunnally, J.C. & Bernstein, I.H. (1994). Psychometric theory (3th edition). McGraw-Hill.
• Oakhill, J. & Cain, K. (2007). Issues of casuality in children’s reading comprehension. In D.S. McNamara (Ed.), Reading comprehension strategies theories, interventions, and technologies (pp. 47-71). Lawrence Erlbaum Associates.
• Oktar, L. ve Yağcıoğlu, A. S. (1993). Metnin retorik yapısının okuma anlama becerisi üzerindeki etkileri. VII. Dilbilim Kurultayı Bildirileri, 171-179.
• Oktar, L., & Yağcıoğlu, S. (1995). Türkçede metin türleri: Bir sınıflandırma çalışması. IX. Dilbilim kurultayı bildirileri, (ss. 205-220). Abant izzet Baysal Üniversitesi.
• Özen, Y., Gülaçtı, F., & Kandemir, M. (2006). Eğitim bilimleri araştırmalarında geçerlik ve güvenirlik sorunsalı. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1). 69-89.
• Özçelik, D. A. (2010). Ölçme ve değerlendirme (3. Baskı). Pegem Akademi.
• Özmen, E. R. (2011). Bir metin yapısı örneği: Evrensel dünya problemlerine ilişkin problem çözüm yapısı. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 49-62.
• Quaigrain, K., & Arhin, A. K. (2017). Using reliability and item analysis to evaluate a teacher-developed test in educational measurement and evaluation. Cogent Education, 4(1), 1-11. https://doi.org/10.1080/2331186X.2017.1301013
• Piccolo, J. A. (1987). Expository text structure: Teaching and learning strategies. The Reading Teacher, 40(9), 838-847.
• Popham, W. J. (2017). Classroom assessment: What teachers need to know (8th edition). Pearson
• Ray, M. N. (2011). The development of structural awareness: The relationship between age, skill, and text (Master of Science Thesis). The Pennsylvania State University.
• Ray, M. N. & Meyer, B. J. F. (2011). Individual differences in children's knowledge of expository text structures: A review of literature. International Electronic Journal of Elementary Education, 4(1), 67-82.
• Richgels, D. J., McGee, L. M., Lomax, R. G., & Sheard, C. (1987). Awareness of four text structures: Effects on recall of expository text. Reading Research Quarterly, 22(2), 177-196. https://doi.org/10.2307/747664
• Soğuksu, Y., & Alıcı, D. (2016). Eşdeğer yarılar güvenirliğinin farklı homojenlik düzeylerindeki örneklem büyüklüklerinde, test uzunluğuna, yarıya bölme yöntemlerine ve güvenirlik kestirme tekniklerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 237-252. https://doi.org/10.17860/efd.64335
• Sharp, A. (2004). Strategies and predilections in reading expository text: The importance of text patterns. RELC journal, 35(3), 329-349. https://doi.org/10.1177/0033688205052145
• Streiner, D. L., Norman, G. R., & Cairney J. (2015). Health measurement scales: A practical guide to their development and use (5th ed). Oxford University Press.
• Strong, J. Z. (2023). Measuring text structure awareness in upper elementary grades. Reading & Writing Quarterly, 39(1), 16-35. https://doi.org/10.1080/10573569.2022.2025508
• Sulak, S. E. (2014). Süreçsel modelle bilgilendirici metin öğretiminin okuduğunu anlama becerilerine etkisi [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (3. baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Uğur, F. (2017). Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin bilgilendirici metin yapısı unsurlarını belirleme düzeyleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(39), 200-222.
• van Dijk, T. A. & Kintsch, W. (1983). Strategies of discourse comprehension. New York: Academic Press.
• Weir, C. J. (2005). Language testing and validation: An evidence‐based approach. Palgrave Macmillan.
• Westby, C., Culatta, B., Lawrence, B., & Hall-Kenyon, K. (2010). Summarizing expository texts. Topics in Language Disorders, 30(4), 275-287. https://doi.org/10.1097/TLD.0b013e3181ff5a88
• Williams, J. P. (2005). Instruction in reading comprehension for primary-grade students: A focus on text structure. The Journal of Special Education, 39(1), 6-18. https://doi.org/10.1177/00224669050390010201
• Williams, J. P. (2007). Literacy in the curriculum: integrating text structure and content area instruction. In D.S. McNamara (Ed.), Reading comprehension strategies theories, interventions, and technologies (pp. 199-220). Lawrence Erlbaum Associates
• Yazıcı, N. & Günduğdu, G. (2023). Okuma sürecini yönlendiren söylemsel unsurlar: Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici metinlerde kestirim kategorileri. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 11(1), 44-63. https://doi.org/10.35233/oyea.120044
• Zarrati, Z., Nambiar, R. M., & Maasum, T. (2014). The importance of text structure awareness in promoting strategic reading among EFL readers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 118, 537-544. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.02.073