Eğitimde Sürdürülebilirlik Bağlamında Türkiye’de Yaşayan Roman Çocukların Okul Öncesi Eğitime Katılımı

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: Special issue 4 - SUSTAINABILITY ON EDUCATION, 45 - 70, 28.10.2025

Perihan Civelek

https://doi.org/10.51460/baebd.1679213

Öz

Çalışmada Türkiye’de yaşayan Roman çocukların okul öncesi eğitime katılım sorunları, İzmir ili Konak ilçesinde ikamet eden 15 Roman ebeveynin görüşleri doğrultusunda incelenmiştir. Durum çalışması modelinin kullanıldığı çalışmada veriler, “Kişisel Bilgi Formu”, “Okul Öncesi Eğitime Katılım Formu” ve “Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu” aracılığıyla yüz yüze toplanmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar incelendiğinde, ebeveynlerin 13’ü çocuklarının daha önce okul öncesi eğitimden yararlanmadığını belirtmiştir. Ebeveynler, okul öncesi eğitime katılımda karşılaştıkları en büyük engelin ekonomik yetersizlikler olduğunu ifade etmiş; bunun yanında kültürel, ailevi ve toplumsal etmenlerin de eğitime erişimi kısıtladığı görülmüştür. Ebeveynler, okul öncesi eğitime olumlu bir tutum sergilemekte ve bu eğitimi çocuklarının gelişimini destekleyen bir unsur olarak değerlendirmektedir. Tüm katılımcılar, yeterli destek sağlanması durumunda çocuklarını okul öncesi eğitim kurumlarına göndermek istediklerini belirtmiştir. Ebeveynler özellikle maddi destek, iş olanakları, ulaşım/servis imkânları ve okulda ayrımcılığa karşı önlemler talep etmektedir. Ayrıca, yalnızca mahallelerindeki okullara erişimin çocukların gelişimini sınırladığını, farklı bölgelerdeki nitelikli okullara erişimin sağlanması gerektiğini vurgulamışlardır. Okul öncesi eğitimin ücretsiz olması gerektiği ve mahallelerde daha fazla anaokulu açılmasının önemine dikkat çekmişlerdir. Bu kapsamda çalışmanın sonuçları bağlamında araştırmacı tarafından çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi eğitim , Okul öncesi eğitime erişim , Eğitimde sürdürülebilirlik , Roman çocuklar

The Participation of Roma Children Living in Turkey in Preschool Education in the Context of Sustainability in Education

Öz

This study explored the problems of Roma children's participation in preschool education in Turkey through the views of 15 Roma parents living in the Konak district of Izmir province. Using the case study model, the data were collected face-to-face through a "Personal Information Form", a "Participation in Preschool Education Form" and a "Semi-structured Interview Form". When the results of the study were analysed, 13 of the parents stated that their children had not yet benefited from preschool education. Parents indicated that the main obstacle to participation in pre-primary education was economic inadequacy, but cultural, family and social factors were also seen as limiting access to education. Parents have a positive attitude towards pre-primary education and see it as a factor in their children's development. All participants stated that they would like to send their children to pre-school institutions if adequate support was provided. In particular, parents asked for financial support, job opportunities, transport/services and measures against discrimination at school. They also stressed that access to schools only in their neighbourhood limits children's development and that access to quality schools in different regions should be ensured. They stressed that pre-school education should be free of charge and the importance of opening more kindergartens in neighbourhoods. In this context, various suggestions were made by the researcher in the context of the results of the study.

Anahtar Kelimeler

Preschool education , Access to preschool education , Sustainability in education , Roma children

Kaynakça

• Aytaçlı, B. (2012). Durum çalışmasına ayrıntılı bir bakış. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-9.
• Banks, J. A. (2016). Cultural diversity and education: Foundations, curriculum, and teaching (6th ed.). Routledge.
• Barnett, W. S. (2008). Preschool education and its lasting effects: Research and policy implications. Education and the Public Interest Center & Education Policy Research Unit. https://nepc.colorado.edu/publication/preschool-education
• Çelik, K. ve Yüce Tar, Y. (2015). Samsun’da yaşayan Romanlar: Sınırlı sosyal hakla yaşam kurma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(36), 621-635.
• Çeviker, A., Mumcu, H. E., Şekeroğlu, M. Ö. ve Bayrak, M. (2018). UNICEF’e göre Türkiye’de dezavantajlı kabul edilen grupların sportif etkinliklerle sosyal uyumun sağlanması. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 221–238.
• Diktaş, A., Deniz, A. Ç. ve Balcıoğlu, M. (2016). Uşak’ta yaşayan Romanların Türk eğitim sistemi içerisindeki yaşadıkları problemler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(4), 1121-1142.
• Eurochild. (2022). (In)visible children. https://eurochild.org/uploads/2022/12/Invisible-children-Eurochild-2022-report-on-children-in-need-across-Europe.pdf
• European Union Agency for Fundamental Rights (FRA). (2020). Roma and travellers in six countries. Publications Office of the European Union. https://fra.europa.eu
• Hancock, R. D. & Algozzine, B. (2006). Doing case study research. Teachers College Press.
• Genç, Y., Taylan, H. H. ve Barış, İ. (2015). Roman çocuklarının eğitim süreci ve akademik başarılarında sosyal dışlanma algısının rolü. International of Academic Social Science Studies, 33, 79-97.
• Gündoğdu, N., Coşkun Caymaz, F., Gezicier, Z. ve Vural Tarlan, K. (2020). Okumuşluk ele geçmez. Türkiye’deki Dom ve Abdal çocukların eğitim durumu: Gaziantep ve Şanlıurfa örnekleri. Kırkayak Kültür.
• Heckman, J. J. (2006). Skill formation and the economics of investing in disadvantaged children. Science, 312(5782), 1900–1902. https://doi.org/10.1126/science.1128898
• Kandır, A. ve Alpan, Y. (2008). Okul öncesi dönemde sosyal-duygusal gelişime anne-baba davranışlarının etkisi. Aile ve Toplum, 4(14), 14-33.
• Kumcağız, H., Özcan, Ö. ve Şahin, C. (2018). Roman çocukların okul devamsızlığına ilişkin öğrenci, öğretmen, veli görüşleri ve çözüm önerileri. Okul Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 1(1), 54-85.
• Lane, P., Spencer, S. & Jones, A. (2014). Gypsy, Traveller and Roma: Experts by experience. Anglia Ruskin University Press.
• McCoy, D. C., Yoshikawa, H., Ziol-Guest, K. M., Duncan, G. J., Schindler, H. S., Magnuson, K., ... & Shonkoff, J. P. (2017). Impacts of early childhood education on medium- and long-term educational outcomes. Educational researcher, 46(8), 474-487.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2013). Okul öncesi eğitim programı. Temel Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Oktay, A. (2015). Eğitim bilimine giriş. Pegem Akademi.
• Öksüz, Y., Güven Demir, E. ve Baba Öztürk, M. (2018). Roman çocukların okul doyumu düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Samsun ili örneği). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 256–268. Reynolds, A. J., Temple, J. A., Ou, S. R., Arteaga, I. A. & White, B. A. B. (2011). School-based early childhood education and age-28 well-being: Effects by timing, dosage, and subgroups. Science, 333(6040), 360–364. https://doi.org/10.1126/science.1203618
• Sıfır Ayrımcılık Derneği. (2021). Pandemi döneminde Roman çocukların eğitime erişimi. https://www.stgm.org.tr/sites/default/files/2021-11/pandemi-doneminde-roman-cocuklarin-egitime-erisimi_ekin-cuhadar.pdf
• Sosyal Demokrasi Vakfı. (2020). Türkiye’de Roman toplulukları ve yoksulluk araştırması raporu. https://sodev.org.tr/sodev-turkiyede-roman-topluluklari-ve-yoksulluk-arastirmasi/
• Şişman, M. (2014). Eğitim bilimine giriş. Pegem Yayınları.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2022). Roman vatandaşlara yönelik strateji belgesi - I. Aşama eylem planı (2023-2025). https://www.aile.gov.tr/media/127013/yeni-roman-strateji-belgesi-_20221222_v19.pdf
• T.C. Anayasası. (1987). Ailenin korunması ve çocuk hakları. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf
• Tisdell, E. J., Merriam, S. B. & Stuckey-Peyrot, H. L. (2025). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley & Sons.
• Türk Eğitim Derneği. (2022). 2022 eğitim değerlendirme raporu. https://tedmem.org/download/2022-egitim-degerlendirme-raporu?wpdmdl=4081&refresh=64770cedaf2041685523693
• Yapıcı, M. ve Ulu, F. B. (2010). İlköğretim 1. sınıf öğretmenlerinin okul öncesi öğretmenlerinden beklentileri. Kuramsal Eğitimbilim, 3(1), 43-55.
• Yin, R. K. (2018). Case study research and applications: Design and methods (6th ed.). Sage Publications.