OSMANLI ŞEHİRLERİNDE VAKIFLAR VE KÜLTÜREL HAYAT: SELANİK VE SOFYA

Yıl 2021, , 601 - 633, 31.12.2021

Mehmet Tuğrul Mehmet Bulut

https://doi.org/10.30903/Balkan.1036929

Cited By: 2

Öz

Balkanlar, Osmanlıların şehir ve medeniyet tasavvurunu uygulamaya koyduğu bölge olmuştur. Osmanlıları bu bölgede kalıcı kılan en önemli saik ise vakıf kurumu olmuştur. Kökeni çok eskilere dayanan vakıf, İslâm medeniyetinin ve Osmanlı Devleti’nin en önemli kurumlarından biri haline gelmiştir. Bu minvalde, Osmanlı Devleti’nin sosyal ve ekonomik yapısını anlamak için vakıf sistemini analiz etmek gerekir. Bu amaçla, Balkanlardan seçilen iki şehrin mukayeseli bir şekilde analizi çalışmanın temelini teşkil edecektir. Bu çalışmada, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Yunanistan Makedonya Tarih Arşivi ve Sofya Milli Kütüphane arşivlerinden tespit edilen vakıf belgeleri ışığında Selanik ve Sofya şehirlerinde inşa edilen kültürel alanlara ait vakıf eserlerin ve icra edilen hizmetlerin mukayeseli incelemesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Şehir, Vakıflar, Selanik, Sofya

WAQFS AND CULTURAL LIFE IN OTTOMAN CITIES: THESSALONIKI AND SOFIA

Öz

The Balkans was the region where the Ottomans put their imagination of city and civilization into practice. The most crucial motive that made the Ottomans permanent in this region was the waqf institution. The waqf, which dates back to ancient times, has become one of the most important institutions of the Islamic civilization and the Ottoman Empire. In this respect, it is necessary to analyze the waqf system in order to understand the social and economic structure of the Ottoman Empire. For this purpose, the comparative analysis of two cities selected from the Balkans will form the basis of the study. In this study, in the light of the waqf documents determined from the General Directorate of Foundations, the Greek Macedonian History Archive and the Sofia National Library archives, a comparative analysis of the foundation works and services performed in the cities of Thessaloniki and Sofia will be analyzed.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, City, Waqfs, Thessaloniki, Sofia

Kaynakça

• AYVERDİ, Ekrem Hakkı, Avrupa’da Osmanlı Mimârî Eserleri, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul 2000.
• ATİK, Kayhan, “Tarih Araştırmalarında Yeni Bir Yöntem: Karşılaştırmalı Tarih”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 16, 2014, ss. 272-291.
• BAYRAK, Meral “Makbul/Maktul İbrahim Paşa Vakfı: Selanik ve Kavala ile Diğer Yerlerde Bulunan Hayratı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Sayı 35, 2016, ss. 1-66.
• BİLECİK, Gülberk “Sofya’da Günümüze Ulaşan Osmanlı Mimarî Eserleri” Yeni Türkiye Dergisi, Cilt 67, 2015, ss. 1916-1926.
• BOZKURT, Nebi, “Medrese” TDVİA, Cilt 28, 2003, ss. 323-327.
• BULUT, Mehmet, Osmanlı Dönemi Rumeli Para Vakıfları, İZÜ Yayınları, İstanbul, 2019.
• DELİLBAŞI, Melek “16. Yüzyılda Via Egnetia ve Selanik” (Der) E. A. Zachariadou, Sol Kol Osmanlı Egemenliğinde Via Egnetia (1380-1699), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, ss. 73-92.
• DİMİTRİADİS, Vasilis “Via Egnetia Üzerindeki Vakıflar” (Der) E. A. Zachariadou, Sol Kol Osmanlı Egemenliğinde Via Egnetia (1380-1699), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, ss. 92-104.
• ERÜNSAL, İsmail E., “Kütüphane”, TDVİA, Cilt 27, 2003, ss. 11-32.
• ________, Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik, Timaş Yayınları, İstanbul 2015.
• Evliyâ Çelebi, Seyahatnâme, (Der) S. A. Kahraman, Y. Dağlı ve R. Dankoff, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
• ________, Seyahatnâme, (Der) S. A. Kahraman, Y. Dağlı ve R. Dankoff, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2006.
• GÜNDÜZ, Mahmut, “İslâm’da Kitap Sevgisi ve İlk Kütüphaneler”, Vakıflar Dergisi, Sayı 11, 1976, ss. 184-190.
• HIZLI, Mefail, “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 17 (1), 2008, ss. 25-46.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Bulgaristan’daki Türk Vakıflarının Durumu (XX. Yüzyıl Başları)”, Belleten, Sayı LIII, 1986, ss. 677-717.
• ________, “Medrese (Osmanlı Dönemi)”, TDVİA, Cilt 28, 2003, ss. 327-333.
• KAZANCIOĞLU, Habibe, “Selânik Feyz-i Sıbyân Mektebi 1311-1312 (1895- 1896) Eğitim-Öğretim Yılına Ait Tevzî-i Mükâfât Cedveli”, III. Uluslararası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Sempozyumu, Nevşehir
• Hacı Bektaş Veli Üniversitesi: 25-27 Haziran 2019, ss.939-961.
• KEÇECİ KURT, Songül, “Osmanlı Devleti’nde Özel İslâm Okullar (Selanik)”, EKEV Akademi Dergisi, Cilt 17 (54), 2013, ss. 187-204.
• KORKUT, Cem; BULUT, Mehmet, “XV. ve XIX. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Para Vakıfları ve Modern Finans Kurumlarının Karşılaştırılması”, ADAM Akademi, 7/2, 2017, ss. 167-194.
• KURAN, Timur, “Orta Doğu’daki Ekonomik Azgelişmişliğin Kurumsal Kökenleri”, MEEA Konuşması, İstanbul, 24 Haziran 2010, [https://www.tepav.org.tr/upload/files/haber/1280311456-
• MAZOWER, Mark, Selanik: Hayaletler Şehri Hıristiyanlar, Müslümanlar ve Yahudiler, 1430-1950, Alfa Yayınları, İstanbul, 2013.
• MERCİMEK, Yunus, XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Sofya, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Danışman: Ahmet Gündüz, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gaziantep 2019.
• ÖZKAN, Selim Hilmi, “Balkanlar’da Bir Osmanlı Şehri: Sofya (1385-1878)”, Avrasya Etüdleri, Sayı 50, 2016, ss. 279-314.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, (Cilt II), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
• PAMUK, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Fiyatlar ve Ücretler, 1469-1914, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, 2000.
• SABEV, Orlin, “Bulgaristan’da Osmanlı Vakıf Kütüphanelerinden Bir Örnek: Sofya Müftüsü Ebubekir Efendi Kütüphanesi (1777)”, (Der) M. Kurtoğlu, Balkanlarda Osmanlı Vakıfları ve Eserleri Uluslararası
• Sempozyumu, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2012, ss. 297-303.
• TÜTÜNCÜ, Gülsüm ve Ünal, Neslihan, “Karşılaştırmalı Tarih: Doğuşu, Gelişimi, Metodolojisi ve Türkiye’deki Durumu”, Al-Farabi International Journal on Social Sciences, Cilt 3, Sayı 4, ss. 79-93.
• YALANSIZ, Nedim, “Karşılaştırmalı Tarih: Tarih Öğretiminde Yeni Bir Yaklaşım”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 2, Sayı 9, 2009, ss. 493-498.
• YEDİYILDIZ, Bahaeddin, 18. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi, TTK Basımevi, Ankara 2003.