POLITICAL FOUNDATIONS OF CONSTITUTIONAL STATUS CHANGES REGARDING KOSOVO DURING THE SOCIALIST YUGOSLAVIA

Yıl 2024, , 177 - 206, 01.07.2024

Ditar Kabashi , Tolga Karpuz

https://doi.org/10.30903/Balkan.1505862

Öz

Depending on internal and external political developments, many constitutional changes were made in the Socialist Federal Republic of Yugoslavia throughout its history. The evolution of socialist practices, differences of centralist and autonomous approaches towards the republics forming Yugoslavia, and the rise of nationalist movements formed the basis of these constitutional changes. The political effects of these constitutional amendments in Kosovo which later gained republic status and witnessed years of ethnic tensions between Albanians and Serbs, constituted turning points in the political history of Kosovo. Initially considered as part of the Socialist Republic of Serbia with a centralist perspective since 1946, Kosovo's constitutional status began to improve legally and administratively with the federal constitutional amendments of 1968 and 1971. Most especially with the 1974 Yugoslav Constitution, Kosovo attained a position almost equal to the federal republics in terms of authority despite being an autonomous region. But after Tito's death, in the 1980s, the escalation of nationalist discourse and movements in Yugoslavia began to disrupt the functioning of the federal government. The abolishment of Kosovo's autonomy in 1989 should be assessed as a result of this process. From that point onwards, the political unrest in Kosovo gradually escalated into ethnic conflicts, leading to a struggle that eventually culminated in independence, declared in 2008.

Anahtar Kelimeler

Constitutional Autonomy, Kosovo, Nationalism, Serbia, Yugoslavia

SOSYALİST YUGOSLAVYA DÖNEMİNDE KOSOVA’YA İLİŞKİN ANAYASAL STATÜ DEĞİŞİKLİKLERİNİN SİYASİ TEMELLERİ

Öz

Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nde tarihi boyunca iç ve dış siyasi gelişmelere bağlı olarak anayasa değişiklikleri yapılmıştır. Sosyalizm uygulamasının evrimi, Yugoslavya’yı oluşturan cumhuriyetlere yönelik merkezci veya özerkliğe sıcak bakan yaklaşım farklılıkları ve milliyetçi hareketlerin yükselişleri, bu anayasa değişikliklerinin temelini oluşturmuştur. Bu anayasa değişikliklerinin, Yugoslavya’da sonradan cumhuriyet statüsüne sahip olan ve etnik anlamda yıllar boyunca Arnavut-Sırp çekişmesine sahne olmuş Kosova’da yarattığı siyasi etkiler, 1990’ların sonunda kanlı bir savaşa sahne olan ve 2008 yılında bağımsızlığını ilan eden Kosova’nın siyasi tarihinin dönüm noktalarını oluşturmuştur. 1946 yılından itibaren Yugoslavya Federasyonu’nun egemenliğine giren Kosova’nın başlangıçta merkezci bir bakış açısıyla Sırbistan Sosyalist Cumhuriyeti içerisinde değerlendirilen anayasal statüsü ancak 1968 ve 1971 federal Anayasa değişiklikleriyle birlikte hukukî ve idari anlamda iyileştirilmeye başlamıştır. Özellikle 1974 Yugoslavya Anayasası ile birlikte Kosova, özerk bölge olmasına karşın yetki kapsamı bakımından nerdeyse federe cumhuriyetlere eşdeğer bir konum kazanmıştır. Ancak Devlet Başkanı Josip Broz Tito’nun ölümünden sonra 1980’li yıllarda Yugoslavya’da milliyetçi söylem ve hareketlerin tırmanmasıyla federal yapının işleyişi sekteye uğramaya başlamıştır. 1989 yılında Kosova’nın özerkliğinin kaldırılması bu sürecin sonucu olarak değerlendirilmelidir. Bu tarihten itibaren Kosova’da başlayan siyasi huzursuzluk giderek etnik çatışmalara evrilerek bağımsızlığa kadar sürecek bir mücadele dönemini başlatmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anayasal Özerklik, Kosova, Milliyetçilik, Sırbistan, Yugoslavya

Kaynakça

• A. Mevzuat
• 1946 Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti Anayasası.
• 1947 Sırbistan Cumhuriyeti Anayasası.
• 1953 Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti Anayasası.
• 1953 Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi Tüzüğü.
• 1963 Yugoslav Federal Anayasası.
• 1963 Sırbistan Sosyalist Cumhuriyeti Anayasası.
• 1968 Federal Anayasa Değişiklikleri Kanunu (Değişiklik XVIII).
• 1969 Kosova Sosyalist Özerk Bölgesi Anayasal Kanunu.
• 1971 Federal Anayasa Değişiklikleri Kanunu.
• 1974 Sosyalist Federal Yugoslavya Anayasası.
• 1974 Kosova Sosyalist Özerk Bölgesi Anayasası.
• 1990 Kosova Anayasası.
• B. Araştırma ve İnceleme Eserler
• ANAYURT, Ömer, Anayasa Hukuku: Genel Kısım, Seçkin Yayınları, Ankara 2021.
• Ansiklopedik Politika Sözlüğü, (haz.) Faruk Sönmezoğlu, İletişim Yayınları, İstanbul, Yayın Yılı Belirtilmemiş.
• BAJRAMI, Arsim, Sistemi Kushtetues i Republikës së Kosovës, Shtëpia Botuese Artini, Prishtinë 2012. BENEDIKTER, Thomas, Modern Özerklik Sistemleri (Dünya Özerklik Örnekleri), (çev.) Ümit Kaya, Hülya Türker, Mehmet Salim, Özgür Demirel, Yasemin Salar, Nika Yayınevi, Ankara 2016.
• BORA, Tanıl, Milliyetçiliğin Provokasyonu, Birikim Yayıncılık, İstanbul 1991.
• CAPUSSELA, Andrea Lorenco, Shtetndërtimi në Kosovë: demokracia, korrupsioni dhe BE-ja në Ballkan, (çev.) Flaka Surroi, Botimet Koha, Prishtinë 2015.
• ÇEKU, Ethem, Kosovo and Diplomacy Since World War II, I.B. Tauris & Co. Ltd., London & New York 2016.
• DJILAS, Milovan, Stalin’le Konuşmalar, Dorlion Yayınları, Eskişehir 2022.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt I, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2020.
• HASANI, Enver, Tema të zgjedhura nga e drejta kushtetuese, Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”  SHB “Jalifat Publishing”, Hjuston 2016.
• HAXHIAJ, Serbeze, STOJANOVIC, Milica, “Autonomy Abolished: How Milosevic Launched Kosovo’s Descent into War”, https://balkaninsight.com/2020/03/23/autonomy-abolished-how-milosevic-launched-kosovos-descent-into-war/ (05.02.2023).
• HELSINKI COMMITTEE FOR HUMAN RIGHTS IN SERBIA, Yugoslavia from a Historical Perspective, Belgrad 2017.
• JELAVICH, Barbara, Balkan Tarihi, Küre Yayınları, II. Cilt, (çev.) Zehra Savan ve Hatice Uğur, İstanbul 2006.
• KESKİNSOY, Ömer, Anayasa Hukuku ve Türk Anayasa Hukuku, Monopol Yayınları, Ankara 2022.
• KILINÇ, Doğan, Azınlık Hakları, Yetkin Yayınları, Ankara 2013.
• LIMANI, Mrika, Yugoslav Experience from National Perspectives - Kosova in Yugoslavia, Helsinki Committee for Human Rights in Serbia 2017. MALCOLM, Noel, Kosova: Balkanları Anlamak İçin, Sabah Kitapçılık, İstanbul 1998.
• MERTUS, Julie A., Kosovo: How Myths and Truths Started a War, University of California Press 1999.
• NEŠKOVIĆ, Radomir, Nedovršena država: politički sistem Bosne i Hercegovine, Friedrich-Ebert-Stiftung, Sarajevo 2017.
• SALIU, Kurtesh, Autonomia e Kosovës, Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore i Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës, Prishtinë 1984.
• _________, E drejta kushtetuese, Universiteti i Prishtinës, Prishtinë 2004.
• SANCAKTAR, Caner, Yugoslavya'da Sosyalist Özyönetim Deneyimi, Doruk Yayıncılık. İstanbul 2017.
• SCHMITT, Oliver Jens, Kosova: Histori e shkurtër e një treve qendrore ballkanike, (çev.) Enver Robelli, Botimet Koha, Prishtinë 2012. S TAVILECI, Esat, BATALLI, Mirlinda, SADUSHI Sokol, E drejta administrative, Universiteti i Prishtinës, Prishtinë 2012.
• STAVILECI, Esat, Kosova dhe çështja shqiptare në udhëkryqet e kohës, Instituti për Studime Bashkëkohore, Prishtinë 2005. Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara 2011.
• VICKERS, Miranda, Between Serb and Albanian: A Short History of Kosovo, Columbia University Press, New York 1998.
• WELLER, Marc, Shtetësia e kontestuar, (çev.) Flaka Surroi, Botimet Koha, Prishtinë 2011.
• YILDIZ, Zekeriya, Politika Sözlüğü, Etkileşim Yayınları, İstanbul 2013.
• YILMAZ, Ejder, Hukuk Sözlüğü (Öğrenciler İçin), Yetkin Yayınları, Ankara 2015.