NAİM FRASHERİ’NİN ŞİİRİ ÜZERİNDEKİ FARS EDEBİYATININ İZLERİ

Yıl 2020, , 423 - 441, 31.12.2020

Abdulla Rexhepı Zeqije Xhafçe

https://doi.org/10.30903/Balkan.841148

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma Naim Frasheri’nin şiirleri üzerindeki Fars edebiyatının izlerini ele almaktadır. Frasheri’nin entelektüel gelişimi ve ontolojik tezahürü sürecinde çok önemli rol oynayan yazınsal ve yazın ötesi etmenleri de irdelemektedir. Çalışma ayrıca yazarın düşüncelerinin farklı kültürlerin, bu çalışma bağlamında Fars ve Arnavut kültürlerinin, etkileşiminin sonucu olduğunu tartışmaktadır. Çalışmada şairin şiirsel yaratımını güdüleyen ve ona ilham veren sosyal çevre ve olası nedenler ile kaynaklar anlaşılmaya çalışılmaktadır. Şairi Fars edebiyatına bağlamakta olan yazın ötesi etmenlerin ve Naim’in şiirinde izleri sürülen bazı epistemlerin Balkan topraklarındaki Osmanlı İmporatorluğu hakimiyetindeki kültürel ve yazınsal toplulukların epistemik dolaşımıyla ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda, çalışmada Arnavut halkı ve kültürünün epistemolojisi ve ontolojisinde yer alan en önemli Fars izlerini belirlemek amacıyla Naim’in şiirleri üzerindeki Fars edebiyatının etkilerine, kavramlarına, arketiplerine ve konularına özel bir önem atfedilmiştir. Çalışma kapsamında Mevlana, Sa’adi ve Hafız Şirazi gibi şairlerin mektuplarına dayanılarak karşılaştırmalı bir analiz gerçekleşmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fars Edebiyatı, Naim Frashëri, Arnavut Edebiyatı, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Ebul-Kasım Firdevsi

TRACES OF PERSIAN LITERATURE ON NAIM FRASHERI’S POETRY

Öz

This paper deals with the traces of Persian literature on Naim Frasheri’s poetry. It also explores literary and extra literary factors that were of crucial significance during the process of his intellectual formation and ontological manifestation. The paper argues that author’s ideas are the result of the interactions of different cultures, in our case Persian and Albanian cultures. We try to comprehend the social environment and presumptive reasons and sources of author’s motivation and inspiration for his poetic creation. The extra literary factors which have been connecting the poet to Persian language and literature and some epistemes traced in Naim’s poetry were found to be related to epistemic circulation of cultural and literary societies during the Ottoman Empire in the Balkan Region. In this context, special attention has been given to the influences, concepts, archetypes and topics of Persian literature in Naim’s poetry in order to identify the most significant Persian traces in the epistemology and ontology of the Albanian people and their culture. A comparative analysis was conducted on the basis of the letters of poets such as Mewlana, Sa’adi and Hafiz Shirazi within the scope of this study.

Anahtar Kelimeler

Persian Literature, Naim Frashëri, Albanian Literature, Mewlana Jalaluddin Rumi, Abul-Qasem Ferdowsi

Kaynakça

• AHMAD, Shahab, What Is Islam? - The Importance of Being Islamic, Princeton University Press, Princeton 2015.
• AṬṬĀR, Feridettin, Diwan-eAṭṭār, (ed.) Taqi Tafozzoli, Bongah-e Tarjumah wa nashr-e Ketab, Tehran 1345/1966.
• BULO, Jorgo, Magjia dhe Magjistarët e fjalës, Dituria, Tiranë 1998.
• BULO, Jorgo, “Naim Frashëri midis iluminizmit dhe misticizmi sufi”, Perla Journal, Volume 69, Number 2, December 2013, pp. 12-17.
• CHITTICK, William, “Rumi and Wahdat al-Wujud”, Poetry and mysticism in Islam: The Heritage of Rumi, (ed.): Amin Benani, Richard Hovannisian, and George Sabagh, Harvard University-Divinity School 1994.
• CLAYER, Nathalie, Në fillimet e nacionalizmit shqiptar: Lindja e një kombi me shumicë myslimane në Evropë, (transl.) Artan Puto, Botimet Përpjekja, Tiranë 2012.
• ÇABEJ, Eqrem, Elemente të gjuhësisë e të literaturës shqipe, Botimet Çabej, Tiranë 1936.
• ________, Shqiptarët midis Perëndimit dhe Lindjes, Botimet Çabej, Tiranë 2006.
• DEVELI, Hayati, XVIII. Yüzyıl İstanbul Hayatına Dair ‘Risâle-i Garîbe’, Kitabevi Yayın, İstanbul 1998.
• FERDOWSI, Abul-Qasem, Shahname-i Ferdowsi, Ketab-e Saraye Nik, Tehran 1378/1999.
• FRASHËRI, Mehmed, Naim, Ekhtārātwa Kashfiyyāt, Mehran, İstanbul 1298/1880.
• ________, Qawāīd-e Fārsiye Ber Tarzi Novīn, Şirket-i Mürettebiye Matbaası, İstanbul 1303/1885.
• FRASHËRI, Naim, Vepra 1, Rilindja, Prishtinë 1986.
• ________, Vepra 2, Rilindja, Prishtinë 1986.
• ________, Vepra 3, Rilindja, Prishtinë 1986.
• ________, Vepra 4, Rilindja, Prishtinë 1986.
• ________, Vepra 6, Rilindja, Prishtinë 1986.
• GOLSHĀNI, Abdulkarim, Farhang-e Iran dar kalemrov-e Torkan: Ash’ar-e Farsi Naim Frashëri - Shaer va navisande-i karn-e nozdahom Albani, Shiraz 1354/1953.
• INALCIK, Halil, Has-Bağçede Ayş u Tarab: Nedimler Şairler Mutripler, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
• KALESHI, Hasan, “Veprat turqisht dhe persisht të Naim Frashërit”, Gjurmime Albanologjike Journal, Number 1-2, IAP, Prishtinë 1970.
• KILIÇ, Filiz, Âşık Çelebî, Meşâirü’ş-Şuarâ, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay, İstanbul 2010.
• KOKALARI, Musine, Naim Frashëri, (transl.) Elinda Kokalari, Geer, Tiranë 1941.
• KOLIQI, Ernest, Ese të letërsisë shqipe, (transl.) Dhurata Shehri, IDK, Tiranë 2010.
• MALOKI, Krist, Oriental apo Okcidental, Plejad, Tiranë 2003.
• MANUÇAHRI, Damghani, Diwan-e Manuçahri, (ed.) Muhammad Dabirseyaqi, Zawwar, Tehran 1363/1984.
• MEHMETI, Mehmeti, Shkollat dhe Arsimi në Kosovë, IAP, Prishtine
• NAMETAK, Fehim, Historija turske književnosti, Orijentalni İnstitut u Sarajevu, Sarayevo 2013.
• NICHOLSON, Reynold, The Mathnawi of Jalaluddin Rumi, Cambridge University Press, Cambridge UK 1926, https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.151299/page/n24, (01.03.2020).
• NIKOUBAKHT, Naser, Divan-e Tekhayyulât, Mehmet NaimFrashëri. (ed.) Naser Nikoubakht, Center for International Cultural Studies in cooperation with Tarbiat Moadares University, Tehran 1396/2017.
• QOSJA, Rexhep, Historia e letërsisë shqipe, Romantizmi III, Rilindja, Prishtinë 1986.
• FRASHËRI, Naim, Porosia e madhe - Monografi mbi krijimtarinë e Naim Frashërit, Sh. b. Naim Frashëri, Tiranë 1989.
• RAJABI, Zahra and Abdulla Rexhepi, “Survey of the Place of Ferdosi’s Shahnameh in the Albanian Language and Literature”, Modern Journal of Language Teaching Methods (MJLTM), Volume 8, Number 4, August 2018, pp. 114-120.
• RUMI, Mewlana Jalaluddin, Mesnevi Ma’nevi, (ed.) R.A. Nicholson, Tehran 1382/2003.
• SĀIB, Mīrzā Muḥammad, Kolliyāt-e Diwan-e Sāib, (ed.) Muhammad Abbasi, Entesharat-e Jawahiri, Tehran 1373/1994.
• SAMI, Şemseddin, Hurdeçin, Mihran Matbaasi, İstanbul 1302/1885.
• SKENDO, Lumo, “Naim be Frashëri - Studim dhe Kujtime” Kalendari Kombiar Journal, Number 21, June 1926, pp. 50-58.
• ________, Naim Frashëri, “Kristo Luarasi” Publishing House, Tiranë 1941.
• SHUTERIQI, Dhimitër, Naim Frashëri - Jeta dhe Vepra, Botimet Naimi, Tiranë 1982.