BULGARIAN IMMIGRANTS’ SETTLEMENT IN ÇORUM (1938)

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 199 - 229, 29.06.2020

Hatice Yıldırım

https://doi.org/10.30903/Balkan.746560

Cited By: 2

Öz

Bulgaria is the country where most Turks live among the Balkan countries. Acting with a nation-state approach, Bulgaria pursued a systematic policy to reduce the Turkish population. Turks living in Bulgaria were subjected to massacres and oppression at various periods in the historical process and forced to leave their native lands. The period of increased pressure on the Turkish population includes the 1930s, when fascist governments came to power in Bulgaria. In this period, it is seen that the Turkish people were deprived of basic rights in the fields of education, religion and culture, especially in the economy. In the face of the developments, between 1934 and 1938 a large number of Bulgarian Turks sought refuge in Turkey. During the same period, Turkey was subjected to an intense influx of migrants due to the realization of Turkish migrations from Romania, and had to identify new settlement areas such as Central Anatolia. Çorum is located at the crossing point between Central Anatolia and the Central Black Sea and was one of the new settlements designated for the settlement of migrants. In this study, it was tried to reveal various statistical data such as settlements, numbers, demographic characteristics and aid provided to the settlers of Bulgaria who settled in the region by examining the Immigration Registers of Çorum.

Anahtar Kelimeler

Bulgaria, Migration, Settlement, Çorum, Balkans

BULGARİSTAN GÖÇMENLERİNİN ÇORUM’DA İSKÂNI (1938)

Öz

Bulgaristan, Balkan ülkeleri arasında en fazla Türk’ün yaşadığı ülkedir. Ulus-devlet anlayışı ile hareket eden Bulgaristan, Türk ahalinin nüfusunu azaltmak için sistemli bir politika takip etmiştir. Bulgaristan’da yaşayan Türkler tarihsel süreç içerisinde çeşitli dönemlerde katliamlara ve baskılara maruz kalarak doğdukları toprakları terk etmek zorunda bırakılmışlardır. Türk ahali üzerinde baskının artırıldığı dönemler arasında Bulgaristan’da faşist yönetimlerin iktidara geldiği 1930’lu yıllar da yer almaktadır. Bu dönemde başta ekonomi olmak üzere eğitim, dini ve kültürel alanlarda Türk ahalinin temel haklardan mahrum bırakıldıkları görülmektedir. Yaşanan gelişmeler karşısında 1934-1938 yılları arasında Bulgaristan Türklerinin büyük bir kısmı Türkiye’ye sığınmıştır. Aynı dönemde Romanya’dan da Türk göçlerinin gerçekleşmesi nedeniyle yoğun bir göçmen akınına maruz kalan Türkiye, İç Anadolu gibi yeni iskân bölgeleri tespit etmek zorunda kalmıştır. İç Anadolu ve Orta Karadeniz arasında geçiş noktasında yer alan Çorum, göçmenlerin iskân edilmesi için belirlenen yeni yerleşim yerleri arasında bulunmaktadır. Bu çalışmada Çorum’a ait Muhacir Esas Kayıt Defterleri incelenerek bölgeye iskân edilen Bulgaristan göçmenlerinin iskân edildiği yerleşim yerleri, sayıları, demografik özellikleri ve yapılan yardımlar gibi çeşitli istatistiki verileri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan, Göç, İskân, Çorum, Balkanlar

Kaynakça

• 1. Arşivler
• 1.1 Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi Kod: 271 V 1900, Defter No: 32, Muhacir Esas Kayıt Defteri, İl: Çorum, İlçeler: Sungurlu, İskilip, Bayat, Tarih: 1936-1952. Kod: 271 V 1900, Defter No: 33, Muhacir Esas Kayıt Defteri, İl: Çorum, İlçeler: Alaca, Sungurlu, Mecitözü, Tarih: 1936-1972. Kod: 271 V 1900, Defter No:2 9, Muhacir Esas Kayıt Defteri, İl: Çorum, İlçeler: Sungurlu, Tarih:1936-1950.
• 1.2 Çorum İl Özel İdaresi Arşivi
• 2.Telif Eserler
• AKAALIN, Durmuş, “XIX. Yüzyılda Balkanlarda Osmanlı Devleti ve Kırcaali”, https://www.academia.edu/36039442/XIX_Yuzyilda_Balkanlarda_Osmanli_Devleti_ve_Kircaali, ss.1-20, (10.02.2020).
• AKAY, Tolga, “XIX. Yüzyıl Kafkas Göçlerinde Bir İskân Birimi Olarak Çorum”, Şeyh Şamil ve Kafkasya Mücadele-Sürgün-İskân, Editörler: Mehmet Ali Bozkuş-Hakan Yazar, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2017, ss. 199-217.
• ARI, Kemal, “Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikasını Belirleyen Temel Unsurlar”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.VIII, S. 23, Mart 1992, ss. 409-420.
• ARSLAN, Aslı, “Atatürk Döneminde Romanya’dan Türk Göçleri ve Göçmenlerin Türkiye’de İskânları”, Turkish Studies, Volume 9/4, Spring 2014, ss. 31-50.
• BİLECEN, Tuncay, “Balkan Savaşları Sonrasında Ortaya Çıkan Göç Hareketleri ve Muhacirlere Yapılan Sosyo-Ekonomik Yardımlar”, TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 2, S. 6, Eylül 2012, ss. 59-71.
• BÖRKLÜ, Meşkure Yılmaz, “Tarihi Seyri İçinde Bulgaristan Türklerinin Durumu ve Türkiye’nin Bölge Türklerine Yönelik Politikaları”, Bilig, S. 10, Yaz 1999, ss. 61-79.
• BULDUK, Üçler, “Çorum Sancağının Osmanlı İdari Yapısındaki Yeri-I”, OTAM, C. 3, 1992, ss. 129-167.
• ÇELİK, Gülfettin, “Osmanlı Devleti’nin Balkan Devletleri İle İlişkilerinde Belirleyici Bir Unsur Olarak 1877-1914 Dönemi Nüfus Hareketleri”, Adam Akademi, C. 1, S. 2, 2011, ss. 99-126.
• ÇETİN, Necati, “Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Mübadil Tasfiye Talepnamelerine Göre Çorum’da İskân Edilen Mübadillerin Memleketleri Ve İskân Edildikleri İdari Birimler”, Uluslararası Bütün Yönleriyle Çorum Sempozyumu 28-30 Nisan 2016, Editör: Zekeriya Işık, C. 1,Çorum 2016, ss. 461-469.
• Çorum İl Yıllığı 1967.
• DEMİRHAN, Hasan, “Bulgaristan’da Türklere Uygulanan Asimilasyon Politikaları ve Anavatana Göç”, VII. Uluslararası Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Balkanlar’a ve Balkanlar’dan Göçler (Osmanlı’dan Cumhuriyet’e) 18-21 Eylül 2019 Edirne, Editörler: Zafer Gölen-Abidin Temizer, Gece Kitaplığı, Ankara 2019, ss. 285-342.
• DUMAN, Önder, “Atatürk Döneminde Balkan Göçmenlerinin İskân Çalışmaları (1923-1938)”, Atatürk Yolu Dergisi, S. 43, Bahar 2009, ss. 473-490.
• Genel Nüfus Sayımı, Çorum Vilayeti 20 İlkteşrin 1935, C. 16, Devlet İstatistik Enstitüsü Yayın No: 75, Ankara 1937.
• Genel Nüfus Sayımı 20 İlkteşrin 1940, Vilayetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibariyle Nüfus ve Yüzey ölçü, Devlet İstatistik Enstitüsü Yayın No: 158, Ankara 1941.
• GERAY, Cevat, “Türkiye’de Göçmen Hareketleri ve Göçmenlerin Yerleştirilmesi”, Amme İdaresi Dergisi, C. 3, S. 4, 1970, ss. 8-36.
• __________, Türkiye’den ve Türkiye’ye Göçler (1923-1961), Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara 1962, Ek Tablo 5.
• GÖZCÜ, Alev, “Atatürk Döneminde Türkiye’de Tarımın Gelişiminde Alman Etkisi”, ÇTTAD, XVIII/36, Bahar 2018, ss. 107-137.
• GÜNAY, Necla, “XX. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Devleti’nin Göçmenlerin Tarım Sektörüne Kazandırılması İçin Yaptığı Çalışmalar”, Türkiye’de Tarım Politikaları ve Ülke Ekonomisine Katkıları Uluslararası Sempozyumu 12-14 Nisan 2018 Şanlıurfa, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2019, ss. 393-408.
• GÜNDOĞDU, Abdullah, “1852-1863 Tarihleri Arasında Çorum Kazası’nda Sosyo-Ekonomik Yapı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 6, S. 1, 1991, ss. 211-242.
• İPEK, Nedim, İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler, Serander Yayıncılık, 1. Baskı, Trabzon 2016.
• İSKENDER, Pelin, “Kafkasya Göçmenlerinin Çorum’a İskânı (1865-1895)”, Uluslararası Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Çorum Sempozyumu 23-25 Kasım 2007, C. III, Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Çorum 2008, ss. 1561-1572.
• İSOV Mümin -Ergün Hasanoğlu, “18. Yüzyılın İkinci Yarısında Rusya İmparatorluğu’nun Göç Politikası ve Bulgarlar”, VII. Uluslararası Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Balkanlar’a ve Balkanlar’dan Göçler (Osmanlı’dan Cumhuriyet’e) 18-21 Eylül 2019 Edirne, Editörler: Zafer Gölen-Abidin Temizer, Gece Kitaplığı, Ankara 2019, ss. 195-244.
• KARA, Adem, “XIX. Yüzyılda Çorum’da Göçmenlerin Yerleştirilmesi ve Yaşanan Sorunlar”, Turkish Studies, Volume 8/6, 2013, ss. 333-344.
• KARPAT, Kemal, Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• KAŞTAN, Yüksel, “Cumhuriyet Döneminde Nüfus Hareketlerinin Fonksiyonu”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 7, S. 1, 2016, ss. 65-76.
• KEMALOĞLU, Ayşegül İnginar, Bulgaristan’dan Türk Göçü (1985-1989), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2012.
• KOCACIK, Faruk, “Rumeli’den Anadolu’ya Yönelik Göçler ve Sonuçları”, Osmanlı, C. 4, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, ss. 655-660.
• KODAL, Tahir, “Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Genel Nüfus Sayımında Çorum Vilâyeti’nin Nüfus Özellikleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 19, S .1, Elazığ 2009, ss. 233-258.
• KURTULGAN, Kürşat, “Göç ve Göçü Hazırlayan Tarihi Süreçte Balkanlarda Kurulan Ulus Devletlerin Müslümanlara Yönelik Baskıları”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 13, S.1 4, Aralık 2010, ss. 213-226.
• OKUR, Mehmet, “Bulgaristan Türklerinin Maruz Kaldığı Uygulamalarla İlgili Olarak Rumeli İslam Muhacirleri Cemiyeti’nin Bir Talebi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. M. Fahrettin Kırzıoğlu Özel Sayısı, S. 28, Erzurum 2005, ss. 351-361.
• ÖKSÜZ, Hikmet, “İkili İlişkiler Çerçevesinde Balkan Ülkelerinden Türkiye’ye Göçler ve Göç Sonrası İskânları Meselesi”, Atatürk Dergisi, C. 3, S. 1, 2000, ss. 169-188.
• SARI, Muhammet, Atatürk Dönemi İç Anadolu Bölgesi’nde İmar-İskân Faaliyetleri, (1923-1938), Atatürk Araştırma Merkez, Ankara 2015.
• SÖYLEMEZ, M. Mahfuz, “Ankara Vilayet Salnamelerine Göre Osmanlı’nın Son Döneminde Çorum”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 12, 2007, ss. 7-40.
• ŞAHİN Salih -Mutlu Yılmaz, “Cumhuriyet Döneminde Çorum İlinde Nüfus Gelişimi”, Uluslararası Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Çorum Sempozyumu, C. III, 23-25 Kasım 2007, Çorum Belediyesi Yayınları, Çorum 2008, ss. 1473-1487.
• ŞAHİN, Naci, “XIX. Yüzyıl Sonrasında Anadolu’ya Yapılan Göç Hareketleri ve Anadolu Coğrafyasındaki Sosyo-Kültürel Etkileri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. VIII, S. 1, Haziran 2006, ss. 63-82.
• ŞİMŞİR, Bilal N., Bulgaristan Türkleri (1878-1985), Bilgi Yayınevi, 1986.
• TURAN, Ömer, “Geçmişten Günümüze Bulgaristan Türkleri”, Balkan Türkleri Balkanlarda Türk Varlığı, Derleyen: Erhan Türbedar, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, Ankara 2003, ss. 18-43.
• ULUÇ, Sevim, “Çorum ve Çevresi”, 5. Hitit Festivali Komitesi Çorum Tarihi, Çorum Belediyesi Kültür Yayını, Çorum 2015, ss. 19-50.
• UZUNDAL, Edip, “İki Sancak Arasında Bir Kaza: Mecidözü”, Uluslararası Bütün Yönleriyle Çorum Sempozyumu 28-30 Nisan 2016, Editör: Zekeriya Işık, C. 2, Çorum 2016, ss. 1-7.
• YILDIRIM, Bülent, “Resmi Nüfus Sayımlarına Göre Bulgaristan’da Türk Nüfusu (1878-1934)”, Türk Dünyası Araştırmaları, C. 109, S. 214, Ocak-Şubat 2015, ss. 93-108.
• __________, “Bulgaristan’da Türk Azınlığa Yönelik Unutulmuş Üç Büyük Siyasi Suikast”, Gaziantep University Journal Of Social Sciences, Vol. 16, Issue 3, July 2017, ss. 864-877.
• YILDIRIM, Hatice, “Romanya Göçmenlerinin Çorum’da İskânı (1936)”, VII. Uluslararası Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Balkanlar’a ve Balkanlar’dan Göçler (Osmanlı’dan Cumhuriyet’e) 18-21 Eylül 2019 Edirne, Editörler: Zafer Gölen-Abidin Temizer, Gece Kitaplığı, Ankara 2019, ss. 157-182.
• YILDIRIM, Seyfi, “Balkan Savaşları ve Sonrasındaki Göçlerin Türkiye Nüfusuna Etkileri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 8, Sayı 16, Güz 2012, ss. 75-92.
• 2000’li Yıllarda Bütün Yönleriyle Sungurlu, T. C. Sungurlu Kaymakamlığı, Barok Sanat Evi, 2000.
• 2510 Sayılı İskân Kanunu. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc013/kanuntbmmc013/kanuntbmmc01302510.pdf, (05.02.2020).