YUGOSLAVYA’NIN DAĞILMA SÜRECİ VE BOSNA SAVAŞI SIRASINDA TÜRK BASINI

Yıl 2020, Cilt 9, Sayı 2, 275 - 303, 31.12.2020

Mehmet Fatih ÇÖMLEKÇİ

https://doi.org/10.30903/Balkan.841056

Öz

Yugoslavya’nın 1990 yılında dağılma sürecine girmesiyle yaşanan çatışmalar ve bununla bağlantılı olarak dünya gündemine giren Bosna Savaşı, uluslararası medyanın olduğu kadar Türk basınının da ilgisini çekmiştir. Bu bağlamda çalışmada, 1990-1995 arası döneme odaklanılarak Türk medyasının önde gelen gazeteleri Cumhuriyet, Hürriyet ve Türkiye’nin haber, manşet ve köşe yazıları üzerinden bir inceleme gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı, söz konusu uluslararası kriz döneminde iç basındaki habercilik yönelimlerini, olayların ele alınış ve yorumlanış biçimlerini ve kamuoyunu etkileme bağlamındaki gazetecilik pratiklerini ortaya koymaktır. Araştırma sonucunda gazetelerin uluslararası bir sorunu iç politikadaki konumlanmaları çerçevesinde değerlendirdikleri görülmüştür. Ayrıca, gazetelerin yayın politikalarının Türkiye’nin o dönemdeki dış politikasıyla olan ilişkisi ortaya koyulmuştur. Bunun yanında zaman zaman kullanılan duygulara dayalı gazetecilik dili, Osmanlı mirasına yönelik haberler ve dış politika haberlerindeki magazinleşme eğilimleri ön plana çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yugoslavya, Bosna Savaşı, Türk Basını, Dış Politika, Gazetecilik

TURKISH MEDIA DURING THE BOSNIAN WAR AND THE PROCESS OF YUGOSLAVIA’S DISSOLUTION

Öz

The conflicts took place in Yugoslavia which began to face the dissolution in the 1990s and related to this, the Bosnian war partaking in the worldwide agenda, have caught the attention of the Turkish media as well as international media. In this sense, focusing on the era 1990-1995, news, headlines and opinion columns of the leading newspapers of the Turkish media “Cumhuriyet”, “Hürriyet” and “Türkiye” have been examined. The aim of this study is to reveal the journalistic tendencies, the interpretation of the events and the news reporting practices in the context of influencing the public opinion by aforementioned newspapers, in the period of the international crisis. As a result, it was observed that newspapers evaluated this international crisis within the framework of their ideological positioning. Also, the relation between editorial policy of the examined newspapers and the Balkan policy of Turkey at that time was addressed. Besides, the themes of emotional news language, promotion of Ottoman heritage and tabloidization of foreign news came to the forefront in the study.

Anahtar Kelimeler

Yugoslavia, Bosnian War, Turkish Media, Foreign Policy, Journalism

Kaynakça

• Gazeteler (İstanbul Atatürk Kitaplığı Süreli Yayınlar Arşivi) Cumhuriyet Gazetesi – 1 Temmuz 1991 (108/298), 2 Ekim 1991 (108/301), 9 Ekim 1991 (108/301), 12 Şubat 1992 (108/305), 17 Şubat 1992 (108/305), 25 Nisan 1992 (108/307), 1 Mayıs 1992 (108/308), 5 Şubat 1993 (108/317), 9 Şubat 1993 (108/317), 10 Şubat 1993 (108/317), 14 Şubat 1993 (108/317), 15 Şubat 1993 (108/317), 18 Şubat 1993 (108/317), 9 Şubat 1994 (108/329), 23 Kasım 1995 (108/350).
• Hürriyet Gazetesi – 10 Kasım 1991 (151/275), 17 Kasım 1991 (151/275), 1 Nisan 1992 (151/283), 21 Nisan 1992 (151/284), 1 Haziran 1992 (151/287), 3 Şubat 1993 (151/303), 14 Temmuz 1995 (151/361).
• Türkiye Gazetesi – 7 Şubat 1991 (240/55), 10 Şubat 1991 (240/55), 30 Mart 1992 (240/63), 14 Şubat 1993 (240/74), 16 Şubat 1993 (240/74), 17 Şubat 1993 (240/74), 16 Mart 1993 (240/75), 5 Mayıs 1994 (240/89), 28 Mayıs 1994 (240/89), 6 Kasım 1994 (240/95), 7 Kasım 1994 (240/95), 8 Kasım 1994 (240/95), 26 Kasım 1994 (240/95).
• Kitap ve Makaleler ATAMAN, Muhittin, “Özalist Dış Politika: Aktif ve Rasyonel Bir Anlayış” Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 2, 2003, ss. 49-64.
• BORA, Tanıl, Bosna Hersek: Yeni Dünya Düzeni’nin Av Sahası, Birikim Yayınları, 2. Basım, İstanbul 1999.
• COPEAUX, Etienne, Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine, (çev.) Ali Berktay, İletişim Yayınları, İstanbul 2006.
• DAĞTAŞ Erdal ve YAYLAGÜL Levent, “11 Eylül Saldırısının Türkiye Yazılı Basınındaki Sunumu”, Kurgu Dergisi, Sayı 21, 2005, ss. 1-23.
• DEMİRTAŞ-COŞKUN, Birgül, “Ankara ve Berlin’in Bosna Savaşı’na Yönelik Politikaları: Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, International Relations / Uluslararası İlişkiler, Cilt 4, Sayı 13, Bahar 2007, ss. 57-88.
• ________, “Kosova’nın Bağımsızlığı ve Türk Dış Politikası”, International Relations / Uluslararası İlişkiler, Cilt 7, Sayı 27, Güz 2010, ss. 51-86.
• EKİN, Volkan “Hürriyet Gazetesi: 1990-2000 Dönemi”, Haber Analizi ve Arşiv İncelemeriyle Türkiye’de 9 Gazete, (ed.) Şengül Özerkan, Nobel Yayınları, Ankara 2009, ss. 82-87.
• EROĞLU, Zehra, “Turkish Foreign Policy Towards the Balkans in the Post-Cold War Era”, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Mustafa Türkeş, Ankara 2005.
• HALE, William, “Turkish Foreign Policy After the Cold War”, Turkish Review of Balkan Studies, Sayı 1, 1993, ss. 231-248.
• HOLLAND, Martin, European Community Integration, New York 1992.
• İZZETBEGOVİÇ, Aliya, Konuşmalar, (çev.) Fatmanur Altun ve Rıfat Ahmetoğlu, 6. Basım, Klasik Yayınları, İstanbul 2005.
• KAYA, Ayşe Elif Emre, “Cumhuriyet Gazetesi’nin Kuruluşundan Günümüze Kısa Tarihi”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 39, Bahar 2010, ss. 75-91.
• KENAR, Nesrin, Yugoslavya - Bir Dönemin Perde Arkası: Yugoslavya Sorununun Ulusal ve Uluslararası Boyutları, Palme Yayınları, Ankara 2005.
• ORAN, Baskın, “Yeni Yugoslavya ve Türkiye”, Türk Dış Politikası Cilt II: 1980-2001 Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, 13. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2001, ss. 490-493.
• ________, “Bosna-Hersek ve Türkiye”, Türk Dış Politikası Cilt II: 1980-2001 Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, 13. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2001, ss. 493-499.
• ÖZGEN, Murat, “1980 Sonrası Türk Medyasında Gelişmeler ve Magazinleşme Olgusu”, 2nd Communication in Millenium Symposium A Dialogue Between Turkish and American Scholars, Cilt 1, 2003, ss. 465-477.
• ÖZKIR, Yusuf, “Hürriyet Gazetesi'nin Kimliği”, Igdir University Journal of Social Sciences, Sayı 3, 2013, ss. 45-70.
• ÖZLEM, Kader, “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde ABD’nin ve Türkiye’nin Balkanlar Politikalarının Bosna Hersek, Kosova ve Makedonya Krizleri Örneğinde İncelenmesi”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı1, Aralık 2012, ss. 23-39.
• SAMARY, Catherine, Parçalanan Yugoslavya: Bosna’da Etnik Savaş, (çev.) Bülent Tanatar, Yazın Yayıncılık, İstanbul 1995.
• SAYARİ, Sabri, “Turkish Foreign Policy in the Post-Cold War Era: The Challenges of Multi-Regionalism”, Journal of International Affairs, Cilt 54, Sayı 1, Güz 2000, ss. 169-182.
• SEYAZ, Adnan, The Effect of the European Union on the Post-Dayton Bosnia and Herzegovina: A Democratic Consolidation Example, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Nuray Bozbora Hekimoğlu, İstanbul 2012.
• SEZER, Duygu, Kamu Oyu ve Dış Politika, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1972.
• SOYSAL, İsmail ve Şule Kut, Dağılan Yugoslavya ve Bosna-Hersek Sorunu: Olaylar-Belgeler 1990- 1996, Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı, İstanbul 1997.
• TODOROVA, Maria, “Balkanlar’da Osmanlı Mirası”, (çev.) Bernar Kutluğ, Yeni Balkanlar Eski Sorunlar…, (ed.) Kemali Saybaşılı ve Gencer Özcan, Bağlam Yayınları, İstanbul 1997, ss. 117-145.
• ________, Balkanlar’ı Tahayyül Etmek, (çev.) Dilek Şendil, İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
• USLU, Nasuh, Türk Dış Politikası Yol Ayrımında, Anka Yayınları, İstanbul 2006.
• UZGEL, İlhan, “Yugoslavya’nın Dağılması”, Türk Dış Politikası Cilt II: 1980-2001 Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, 13. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2001, ss. 491.
• ÜLGER, İrfan Kaya, Yugoslavya Neden Parçalandı?: Balkan Dramının Perde Arkası, 2. Baskı, Umuttepe Yayınları, Kocaeli 2016.
• VERGİN, Nur, “Turkiye'nin Kendisinden Korkmaması ve Aslına Rucu Etmesi Lazım”, Türkiye Günlüğü, Sayı 19, Yaz 1992, ss. 41-47.
• YAVUZ, M. Hakan, “Turkish Identity and Foreign Policy in Flux: The Rise of Neo‐Ottomanism”, Critique: Journal for Critical Studies of the Middle East, Cilt 7, Sayı 12, 1998, ss. 19-41.
• YETKİN, Barış, “Haber Söyleminde Egemen İdeolojinin Yeniden Üretimi: Magazinleşme Bağlamında Bir Analiz”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı 33, Bahar 2011, ss. 27-60.
• YORULMAZ, Murat, “’Değişen’ Uluslararası Güvenlik Algılamaları Bağlamında Türkiye-Yunanistan İlişkilerinde ‘Değişmeyen’ Güvenlik Paradoksu”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, Temmuz 2014, ss. 103-135.