OSMANLI - SIRP DİPLOMATİK İLİŞKİLERİ VE BELGRAD SEFİRİ YUSUF ZİYA PAŞA

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 477 - 506, 31.12.2020

Abidin Temizer İbrahim Serbestoğlu

https://doi.org/10.30903/Balkan.841172

Öz

Bu çalışmanın konusunu, 1878 Berlin Antlaşması ile bağımsızlığını kazanan Sırbistan ile Osmanlı Devleti arasındaki diplomatik ilişkiler oluşturmaktadır. İki ülke arasındaki ilişkiler, Osmanlı Devleti’nin Belgrad sefiri Yusuf Ziya Paşa örneğinde incelenmiştir. Çalışmada Osmanlı-Sırp diplomatik ilişkilerinin başlama süreci, yaşanan sorunlar, atanan elçi ve konsoloslar ele alındıktan sonra Osmanlı Devleti’nin Belgrad sefiri Yusuf Ziya Paşa’nın biyografisi ile Belgrad’taki faaliyetleri üzerinde durulmuştur. Çalışmada Osmanlı Arşivi belgeleri kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı-Sırp İlişkileri, Diplomasi, Yusuf Ziya Paşa, Belgrad, Belgrad Elçisi

THE OTTOMAN-SERBIAN DIPLOMATIC RELATIONS AND THE AMBASSADOR TO BELGRADE YUSUF ZIYA PASHA

Öz

The diplomatic relations between Serbia, which gained its independence with the Treaty of Berlin 1878, and the Ottoman Empire constituted the subject of this study. The relations between the two countries were discussed in the case of the Ottoman Empire’s Ambassador to Belgrade Yusuf Ziya Pasha. In the study, after discussing the process of starting the Ottoman-Serbian diplomatic relations, the problems experienced, and the appointed ambassadors and consuls, the biography of the Ottoman Empire's Ambassador to Belgrade Yusuf Ziya Pasha and his activities in Belgrade were discussed. The Ottoman Archival documents were used in the study.

Anahtar Kelimeler

Ottoman-Serbia Relations, Diplomacy, Yusuf Ziya Pasha, Belgrade, Ambassador to Belgrade

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) BEO, 3395/254616, Tarih: 17/08/1326
• BEO, 3581/268531, Tarih: 04/06/1327 DH. SAİDd. 28/249, Tarih: 29/12/1293
• DH.SAİD.d, 10/163, Tarih: 29/12/1265 DH.SAİDd.... 24/413, Tarih: 29/12/1275
• HR. TH. 95/15, Tarih: 07.12.1889 HR. TH. 99/3, Tarih: 12/05/1890 HR. TO., 19/31, Tarih: 20/10/1885 HR.SFR.04., 338/62, Tarih: 31/08/1889
• HR.SYS., 1418/32, Tarih: 06/11/1888 HR.TH. 59/78 HR.TH. 64/67 HR.TH., 90/23, Tarih: 20/06/1889
• İ. HR, 323/20920, Tarih: 04/R/1304 İ. HR. 284/17660, Tarih: 22//B/1298
• İ. HR. 299/18975 İ..DH., 1141/89043, Tarih: 20/10/1306
• İ.HR, 279/17118, Tarih: 18/R /1296 İ.HR. 299/18917 İ.HR. 299/18968 İ.MTZ.(04), 12,656, Tarih: 29/04/1304
• İR. HR., 36/20260, Tarih: 09/R/1307 İR. HR., 36/20279, Tarih: 22/R/1307 MV. 5/ 84. Y..A...HUS., 184/124, Tarih: 17/01/1303
• Y..A...HUS., 184/140, Tarih: 28/01/1303 Y..A...HUS., 188/44, Tarih: 07/05/1303 Y..MTV., 22/69, Tarih: 19/11/1303 Y.PRK.BŞK, 24-104, Tarih: 18.06.1309.
• Y.PRK.EŞA 4/88. Y.PRK.EŞA. 6/22. Y.PRK.EŞA., 7/60, Tarih: 07/08/1305
• Kitap ve Makaleler ADANIR, Fikret, Makedonya Sorunu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001.
• AKTEPE, M. Münir, “Kosova”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 26, İstanbul 2002, ss. 216-219.
• ________, “Osmanlıların Rumeli’de İlk Fethettikleri Çimpi Kal’ası”, Tarih Dergisi, Sayı 2, İstanbul 1950, ss. 283-307.
• ALTINTAŞ, Ahmet, “Makedonya Sorunu ve Çete Faaliyetleri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, 2005, ss. 69-91.
• ASLANTAŞ, Selim, “Sırp İsyanının Uluslararası Boyutu (1804-1813)”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 6, Sayı 21, Bahar 2009, ss. 109-136.
• AYDIN, Mithat, “Osmanlı-İngiliz İlişkilerinde İstanbul Konferansı (1876)'nın Yeri”, OTAM, Cilt 17, Sayı 17, 2015, ss. 101-115.
• BAĞÇECİ, Yahya, “Osmanlı Belgelerine Göre Napolyon Bonapart’ın İmparator Unvanının Osmanlı Devleti Tarafından Tanınması Meselesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 7, Sayı 29, 2014, ss. 70-83.
• CEZAR, Mustafa, Mufassal Osmanlı Tarihi, C. I., TTK, Ankara 2010.
• ________, Mufassal Osmanlı Tarihi, C. V., TTK, Ankara 2010.
• DJURIC-ZAMOLO, Divna, “Belgrad”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul 1992, ss. 407-409.
• EMECEN, Feridun M., “İhtirasın Gölgesinde Bir Sultan: Yıldırım Bayezid”, Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, XLIII, 2014, ss. 67-92.
• ________, “Kosova Savaşları”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 26, İstanbul 2002, ss. 221-224.
• ________, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi (1300-1600), İstanbul 2015.
• ERKEK, Mehmet Salih, “II. Meşrutiyet Dönemi Maarif Nazırları”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cit XXVIII, Sayı 2, 2013, ss. 385-416.
• EROĞLU, Haldun “Osmanlı-Sırp İlişkileri (1347-1521)”, OTAM, Sayı 41, Bahar 2017, ss. 79-106.
• GÖLEN, Zafer, “1857-59 Bosna Hersek İsyanı”, Belleten, Cilt LXXIII, Sayı 267, Ankara 2009, ss. 465-536.
• ________, “Osmanlı Yurdu Olan Bosna Hersek’te XIX. Yüzyıldaki Siyasî Olaylar”, Belleten, Cilt LXXIV, Sayı 270, TTK, Ankara 2010, ss. 421-475.
• ________, “Sırpların 1849 Bosna İsyanına Etkileri”, Toplumsal Tarih, 50, ss. 36-42.
• ________, Şark Meselesi Işığında Balkan Milliyetçiliği ve Büyük Güçlerin Balkan Politikaları”, Türk Yurdu, Cilt 31, Sayı 284, Ankara Nisan 2011, ss. 91-101.
• ________, Şark Meselesi ve Milli Mücadele, Fakülte Kitabevi, Isparta 2012.
• ________, Tanzimat Dönemi Bosna-Hersek İsyanları (1839-1878), Ankara 2009.
• ________, Tanzimat Döneminde Bosna Hersek, TTK, Ankara 2010.
• GÜNEŞ, İhsan, Türk Parlamento Tarihi, Meşrutiyete Geçiş Süreci I. ve II. Meşrutiyet, C. II, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara 1997.
• HACISALİHOĞLU, Mehmet, “Sırbistan”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 37, İstanbul 2009, ss. 121-126.
• HALAÇOĞLU, Yusuf, “Ankara Savaşı”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul 1991, ss. 210-211.
• HAMMER, Joseph von, Büyük Osmanlı Tarihi, C. 5, MEB Yayınları, İstanbul 1991.
• İNALCIK, Halil, “Beyazid I”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul 1992, ss. 231-234.
• ________, “Murad II”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 31, İstanbul 2006, ss. 164-172.
• ________, “Stefan Duşan’dan Osmanlı İmparatorluğuna XV. Asırda Rumeli’de Hristiyan Sipahiler ve Menşeleri”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi Üzerinde Arşiv Çalışmaları, İncelemeler, Eren Yay., İstanbul 1996, ss. 67-108.
• ________, Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları, İstanbul 2016. İNBAŞI, Mehmet, “Üsküp”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.26, İstanbul 2002, ss. 377-381.
• KARA, Ahmet, Bir Müzik Eğitim Kurumu Olarak Dârülelhan ve Mecmuası, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Mûsikîsi Ana Sanat Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Ahmey Feyzi, İstanbul 2010.
• KATIC, Tatjana, “Serbia under the Ottoman Rule”, Österreichische Osthefte, Jahrgang 47, Wien, LIT Verlag 2006, ss. 145-157.
• KUNERALP, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839-1922), ISIS Yayınları, İstanbul 1991.
• MARINKOVIĆ, Mirjana, “Sırp Kültüründe Osmanlı Damgası”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2012-2 (Temmuz-Aralık) (Balkan Özel Sayısı-II), ss. 44-56.
• MILADINOVIĆ, Jovo, Osmanlı-Sırp Karşılıklı Askerî İstihbarat Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi (1880-1912), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih ABD Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Gültekin Yıldız, İstanbul 2016.
• MILJKOVIĆ, Ema, “The Timar System in the Serbian Lands from 1450 to 1550: with a Special Survey on the Timar System in the Sanjak of Smederevo”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 2014, ss. 36-47.
• ORTAYLI, İlber, Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• ÖZCAN, Nuri, “Ziyâ Paşa”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 44, İstanbul 2013, s.479.
• ÖZCAN, Uğur - TEMİZER, Abidin, Karadağ’da Türk Sefirleri ve Şehbenderleri, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2015.
• ÖZCAN, Uğur, II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı-Karadağ Siyasi İlişkileri, TTK, Ankara 2013.
• ÖZKAN, Ayşe, “Sırbistan’ın Bosna- Hersek Üzerindeki Emelleri ve Faaliyetleri (1878-1908)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 9, Sayı 43, Nisan 2016, ss. 854-869.
• ________, Miloş’tan Milan’a Sırp Bağımsızlığı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2011.
• POLAT, Mahmut, “1876-1914 Arası Osmanlı Devleti Dış Politikasının Genel Bir Değerlendirmesi”, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 2014, ss. 16-28.
• PROGONATI, Erjada, “The Chronicle of The First World War and its Impact on The Balkans” Gazi Akademik Bakış, Cilt 7, Sayı 14, 2014, ss. 97-116.
• SVIRČEVIĆ, Miroslav, “Local Self-Government in the Municipalities of Serbia and Bulgaria After the 1878 Congress of Berlin”, Serbian Political Thought, Volume 5, Number 8, 2013, ss. 57-84.
• TOPRAK, Serap, “Osmanlı-Avrupa İlişkileri Çerçevesinde Sırbistan’ın Bağımsızlığı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, Sayı 24, Kış 2013, ss. 348-353.
• TÜRKMEN, İlhan, “Osmanlı Devleti’nin Emrinde Bir Sırp Despotu: Stefan Lazareviç”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, Sayı 28, Güz 2013, ss. 451-458.
• ÜNLÜ, Mucize, “Sırpların I. Kosova Zaferi’nin 500. Yıldönümünü Kutlama Girişimleri”, OTAM, Sayı 28, Güz 2010, ss. 107-118.
• YARCI, Güler, “Osmanlı Devleti’nde Modern Tapu ve Kadastro Sisteminin Tesisi ve Defterhâne-i Âmire Nezâreti: İdarî, Hukukî ve Malî Düzenlemeler İle Merkez ve Taşradaki Yankıları”, Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü, C. 1, Ankara 2013, ss. 33-68.
• YİĞİT, Ali Ata, “Osmanlı-Sırp Sınır Çatışmaları ve Uluslararası İlişkilere Yansımaları (1878-1912)”, Türk Dünyası Araştırmaları, Cilt 124, Sayı 244, Ocak-Şubat 2020, ss. 67-82.