OSMANLI DEVLETİ İLE SIRBİSTAN ARASINDA “OYNAK SINIR”: TİMOK NEHRİ’NİN MECRASININ DEĞİŞMESİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR (1849-1874)

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 221 - 266, 01.07.2021

Gürsoy Şahin

https://doi.org/10.30903/Balkan.954332

Cited By: 1

Öz

Araştırmanın amacı Sırbistan ile Osmanlı Devleti arasında sınır teşkil eden Timok Nehri’nin aşırı yağmurlar sebebiyle taşması sonucunda “oynak sınır” oluşumu ve buna bağlı olarak ortaya çıkan sorunları irdelemektir. Timok Nehri’nin 1849 yılında yağmurlar sebebiyle yatak değiştirmesi, sınırda bulunan Berkofça köyündeki Osmanlı ahalisinin topraklarının Sırp tarafında kalmasına sebep olmuştur. Bilahare 1872 yılında taşkına sebep olduğu gerekçesiyle nehir kenarındaki Osmanlı ahalisine ait değirmenlerin bendleri Sırplar tarafından yıkılmış, aynı zamanda nehrin yatağı da değiştirilmiştir. Bunun üzerine Baley köyündeki Osmanlı ahalisinin arazileri Sırp tarafında kalmıştır. Taraf hükümetleri, ahali arasında yaşanabilecek çatışmaları önlemek için karma bir komisyon oluşturarak sınır meselesini çözmeye çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sınır, Sırbistan, Timok Nehri, Osmanlı Devleti, Bulgaristan

“THE UNSTABLE BORDER” BETWEEN THE OTTOMAN EMPIRE AND SERBIA: DRAIN CHANGE OF THE TIMOK RIVER AND THE ENCOUNTERED PROBLEMS (1849-1874)

Öz

The aim of this research was to investigate the formation of an “unstable border” due to the flooding of the Timok River whih served as the border between Serbia and the Ottoman Empire due to heavy rainfalls and the resulting problems. The fact that the Timok River changed the river bed due to rain in 1849 meant that the land of the Ottomans, who lived in the village in Berkofça on the border remained on the Serbian side. Afterwards, for the reason that it caused the flood in 1872, the dams of the mills on the banks of the river, which belonged to the Ottoman people were demolished by the Serbs, and the river bed was also changed. Thereupon, the lands of the Ottoman people in Baley village were left on the Serbian side. Governments tried to solve the border issue by establishing a mixed commission to prevent the conflicts that might arise within the community.

Anahtar Kelimeler

Border, Serbia, Timok River, Ottoman Empire, Bulgaria

Kaynakça

• A. Arşiv Kaynakları 1. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• 030.10.00.00/251.696.11.7. Tarih: 24.06.1933.
• 030.10.00.00/251.696.11.8. 2. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• A.AMD., 41/20.001.001, Tarih: H-09-02-1269.
• A.MKT., 163/47, 1-1, Tarih: 16-06-1265; 196/49, 1-1; 196/49, 2-1; 196/49, 3-1; 196/49, 4-1, Tarih: 16 S 1265.
• A.MKT.MHM., 493/11.001.001; 493/11.002.001; 493/11.003.001, Tarih: H-09-04-1304.
• A.MKT.NZD., 00068/00005.001.001, Tarih: H-23-02-1269.
• HR.MKT., 238/99, 1-1, Tarih: 10 L 1274; 248/90, 1-1; 248/90, 1-2, Tarih: H-20-12-1274; 411/43, Tarih: H-28-03-1279; 437/32, 24, Tarih: 11 Rebiülahir 1289; 437/32, s. 3,
• Tarih: H-28-11-1279; 775/71, s. 3, Tarih: 4 Zilkaade 1289; 775/71, s. 4, Tarih: 15 Haziran 1288; 775/71, s. 5, Tarih: 11 Cemaziyelahir 1289; 775/71, s. 6, Tarih: 2
• Kanunuevvel 1288; 775/71, s. 8, Tarih: 12 Teşrinievvel 1288; 797/48, Tarih: H-21-06-1290; 800/98, Tarih: H-16-07-1290.
• HR.SFR.04, 341/24, 1-1, Tarih: 4 Muharrem 1310; 733/24, 1-1, Tarih: 24 Zilhicce 1309.
• HR.SYS. 1393/17.7.1; 1393/16.4.1; 1393/16.4.2; 1393/16.5.1; 1393/16.6.1, 20 Zilhicce 1290; 1393/16.8.1; 1393/16.9.1; 1393/17-6-1, Tarih: 9 Kanunevvel 1289; 1393/17–6-
• 3, Tarih: 2 Zilkade 1290; 1393/17.7.1; 1393/17.7.3, Tarih: 1 Zilkade 1290; 1393/16.1.1, Tarih: 28 Şevval 1289; 1393/16.2.1; 1393/16.3.1, Tarih: 23 Cemaziyelahir 1290;
• 1393/16.4.1; 1393/16.4.2; 1393/16.4.3, Tarih: 7 Zilkade 1290; 1393/16.7.1, Tarih: 24 Şevval 1289; 1393/17.1.1, Tarih: 18 Cemaziyelahir 1290; 1393/17.3.1, Tarih: 4 Recep
• 1290; 1393/17–3-1, Tarih: 2 Rebiülevvel 1290; 1393/17.6.2; 1393/17.7.2; 1407/1.1.1, Tarih: 18 Cemaziyelahir 1290; 1407/3-1-1; 1407/3.1.2, Tarih: M-31-12-1874.
• HR.TO. 19/171-1-2, Tarih: 31 Kanunuevvel 1886; 19/171-1-1, Tarih: 31 Kanunuevvel 1886.
• HRT.h., 261/1, Tarih: H-10-08-1269. İ.DH., 262/16258.001.001 Tarih: 23 Muharrem 1269; 262/16258.002.001, Tarih: 9 Safer 1269.
• MV., 36/9.001.002, Tarih: H-16-01-1306. Y.A.HUS., 417/51.002.001, Tarih: 12 Rebievvel 1319.
• B. Salnâmeler Salnâme-i Vilayet-i Tuna, 1. Defa, Tuna Vilayeti Matbaası, 1285/1868. Salnâme-i Vilayet-i Tuna, 6. Defa, Matbaa-i Vilayet-i Tuna, Rusçuk 1290/1873.
• C. Kitap, Makale ve Diğer Kaynaklar ABDULKADİROĞLU, Abdulkerim, “Abdurrahman Nureddin Paşa”, İlmi Araştırmalar, S. 13, İstanbul 2002, ss. 7-16.
• APAYDIN, Bahadır, “5 Aralık 1857 Tarihli Osmanlı Devleti-Rusya Sınır Anlaşması”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 5, Sayı 18, 2009, ss. 83-103.
• AYDIN, Mahir, Vidin Kalesi: Tuna Boyu’ndaki İnci, Ötüken Yay., İstanbul 2015.
• BRANKOV, Jovana - MİLİJAŠEVİĆ, Dragana - MİLANOVİĆ, Ana, “The Assessment of The Surface Water Quality Using The Water Pollution Index: A Case Study of The Timok River (The Danube River Basin), Serbia”, Archives of Environmental Protection, Vol.38, No.1, 2012, ss. 49-61.
• CEYLAN, Ebubekir, “Abdurrahman Nureddin Paşa’nın Osmanlı Irak’ına Dair 1880 Tarihli Lâyihası Üzerine”, Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, Cilt 19, Sayı 37, (2014/2), ss. 85-115.
• DURAN, Nurbanu, Sırbistan Emareti Öncesi Belgrad: 1792-1830, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Prof. Dr. Mahir Aydın, İstanbul 2019.
• HAJEK, A., “Sırbistan”, İslam Ansiklopedisi, 10, MEB Yayınları, İstanbul 1980, ss. 556-566.
• HALAÇOĞLU, Yusuf, “Bulgaristan-Osmanlı Dönemi”, DİA, Cilt 6, TDV Yay., İstanbul 1992, ss. 396-399.
• JELAVİCH, Barbara, Balkan Tarihi, 18-19. Yüzyıllar, çev. İ. Durdu-H. Koç-G. Koç, 2. Baskı, Küre Yay., İstanbul 2009.
• KAYAPINAR, Ayşe, “Ortaçağ ve Osmanlı Döneminde Vidin”, Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi, Cilt 2015, Sayı 1, ss. 67-114.
• KİEL, Machiel, “Vidin”, DİA, Cilt 43, TDV Yay., İstanbul 2013, ss. 103-106.
• KURNAZ ŞAHİN, Feyza, “İngiliz Büyükelçiliği Yıllık Raporlarında Balkan Savaşları ve Türkiye (1912-1913)”, Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt 5, Sayı 10, (Aralık 2018), ss. 286-307.
• KURT, Halil - HACISALİHOĞLU, Mehmet, “Sırbistan”, DİA, Cilt 37, TDV Yay., İstanbul 2009, ss. 120-126.
• KURTARAN, Uğur, “Pasarofça Antlaşması’na Göre Yapılan Sınır Tahdit Çalışmaları ve Belirlenen Yeni Sınırlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 11, No. 55, (Şubat 2018), ss. 285-300.
• PİVİĆ, Radmila - STANOJKOVİĆ-SEBİĆ, Aleksandra - DİNİĆ, Zoran - MAKSİMOVİĆ, Jelena - PEŠİĆ, Milan - JOŠİC, Dragana, “Water from the Timok River in Serbia: Estimation of Its Suitability for Arable Soil Irrigation”, 23rd International Symposium on Analytical and Environmental Problems, October 9-10, 2017, Editörler: Tünde Alapi - István Ilisz, Szeged Hungary 2017, ss. 283-288. http://www2.sci.u-szeged.hu/isaep/index_htm_files/Proceedings_of_ISAEP_2017.pdf, (04.09.2020).
• SELÇUK, Hava, Tuna Boyunda Bir Osmanlı Kenti Vidin -XIX.Yüzyıl-, Çizgi Kitabevi, Konya 2013.
• TURAN, Şerafeddin, “1829 Edirne Antlaşması”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 1-2, 1951, ss. 111-151.
• United Nations Economic Commission for Europe, Rainer Enderlein, Our Waters: Joining Hands Across Borders: First Assessment of Transboundary, https://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/water/blanks/assessment/assessmentweb_full.pdf, (03.09.2020).
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, (Karlofça Antlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar), Cilt IV, 1. Kısım, 7. Baskı, TTK Yay., Ankara 2011.
• ÜSTÜNDAĞ ÖZDEMİR, Nagehan, 18. Yüzyılda Vidin Şehrinin Sosyo-Ekonomik Panoraması (1790-1808), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Yunus Koç, Ankara 2014.