CRIMINAL LAW AND PRACTICES IN THE 18TH CENTURY OTTOMAN EMPIRE: THE CASE OF RUSE DISTRICT

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 207 - 232, 01.07.2022

Duygu Tanıdı

https://doi.org/10.30903/Balkan.1134140

Öz

This criminal history study of the Ruse (Rusçuk) district of the Ottoman Empire is based on analyzing court records (sharia register). In the study, which aims to reveal a small section of the application of the punishment concept in the Ottoman provinces, the court provisions were determined. These provisions were classified according to the type of punishment, and then inferences were made. The study comprised three parts, excluding the introduction and conclusion. At first, the history and socio-economic conditions of the city of Ruse were examined. In the second part, the Ottoman period practices of Islamic criminal law were investigated with a general and theoretical perspective. In this way, it was desired to create a basis for the third party. The last part looks at the punishments given to the criminals in Ruse in a variety of ways, based on the court records from the 18th century.
Writing about the crime and punishment history of the Ottoman Empire is especially important because the negatives are memorable and show more clearly what should have happened. In addition, the comparison possibility with today is another sign that shows the need for more studies on the subject.

Anahtar Kelimeler

Court, Court Registers, Punishment, Ruse, XVIIIth Century

XVIII. YÜZYILDA RUSÇUK KAZÂSI ÖRNEĞİNDE OSMANLI CEZA HUKUKU VE UYGULAMALARI

Öz

Osmanlı Devleti’ne bağlı Rusçuk kazâsının ceza tarihi hakkındaki bu çalışma, mahkeme kayıtlarının (şer’iyye sicili) analizi üzerine kurgulanmıştır. Ceza kavramının Osmanlı taşrasındaki uygulamasının küçük bir kesitini ortaya koymayı hedefleyen çalışmada, mahkeme hükümleri incelenerek tespit edilmiş ve bu hükümler ceza çeşitlerine göre tasnif edilerek çıkarımlarda bulunulmuştur. Çalışma, giriş, sonuç hariç üç bölümden oluşmuştur. İlk bölümde, Rusçuk şehrinin tarihçesi ve sosyo-ekonomik şartları incelenmiştir. İkinci bölümde İslam ceza hukukunun Osmanlı dönemi uygulamaları genel ve nazari bir bakışla araştırılıp üçüncü bölüme altyapı oluşturmak istenmiştir. Üçüncü bölümde, XVIII. yüzyıl mahkeme kayıtlarında yer alan bilgiler doğrultusunda Rusçuk’ta suçlulara verilen cezalar çok boyutlu olarak araştırılmıştır.
Osmanlı Devleti’nin suç ve ceza tarihi hakkında yazmak, olumsuzlukların hatırda kalıcı ve bu açıdan olması gerekeni daha açık gösteren bir yanı bulunması sebebiyle özellikle önemlidir. Ayrıca günümüzle kıyaslama imkânının bulunması da konu ile ilgili çalışmaların artması gerektiğini gösteren diğer bir işarettir.

Anahtar Kelimeler

Ceza, Mahkeme, Rusçuk, Şer’iyye Sicilleri, XVIII. Yüzyıl

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları: Rusçuk Şer’iyye Sicili, R5, R51, R52, R6, R7, R36, R38, R37, R8, R9, R39, Bulgaristan Milli Kütüphanesi Oryantal Bölümü, St. Cyril and Methodius National Library of Bulgaria Natsionalna Biblioteka Sv Kiril i Metodiy (NBKM).
• Araştırma ve İnceleme Eserler: AKGÜNDÜZ, Ahmet, Osmanlı Tarih ve Hukuk Istılahları Kamusu, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2018.
• AYDIN, Mehmet Akif, “Osmanlı Hukukunun Genel Yapısı ve İşleyişi”, Türkler, Cilt:10, (ed.) Hasan Celal Güzel; Kemal Çiçek; Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2014, ss. 15-20.
• AYDIN, Mehmet Akif, Osmanlı Hukuku: Devlet-i Aliyye’nin Temeli, İSAM Yayınları, İstanbul 2020.
• BAYRAK FERLİBAŞ, Meral, “Rusçuk Cami Vakıflarına Örnekler”, Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri: Rusçuk, (ed.) Meral Bayrak Ferlibaş, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2011, ss. 227-268.
• BAKIRJIEVA, Teodora ve Stoyan YORDANOV, Rusçuk Alan ve Tarih: 14. Yüzyılın sonu ve 19. yy 70 li yılları, Bölgesel Tarih Müzesi, Rusçuk 2001.
• ÇETİN, Cemal, “Kamu Düzeninde Alternatif Bir Yöntem: Nezir”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 8, Sayı 36, 2015, ss. 287-310.
• ÇOLAK, Kamil, “Rusçuk ve Çevresinde Eşkıyalık ve Asayiş Meselesi (XVII. Yy)”, Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri: Rusçuk, (ed.) Meral Bayrak, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2011, ss. 109-143.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 2002.
• ERİM, Nihat, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kalebendlik Cezası ve Suçların Sınıflandırılması Üzerine Bir Deneme”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi: The Journal of Ottoman Studies, 4, İSAM Yayınları, İstanbul 1984, ss. 79-88.
• FAROQHI, Suraiya, “Merkezî Devletle Başetmek, Yerel Güçlerle Başetmek: 16. Yüzylıdan 19. Yüzyıl Başlarına Osmanlı Bölgeleri ve Ayan”, Osmanlılar ve Balkanlar: Bir Tarihyazımı Tartışması, (der.) Fikret Adanır-Suraiya Faroqhi, İletişim Yayınları, İstanbul 2015, ss. 403-436.
• IVANOVA, Svetlana, Aydınlanma: 17. ve 18. Yy. Ruse Belediyesi Öncesi Döneme Doğru, Ulusal Kütüphane ‘Kiril ve Metody’, Rusçuk t.y.
• KAÇAN ERDOĞAN, Meryem ve Meral BAYRAK FERLİBAŞ ve Kamil ÇOLAK, Rusçuk Ayanı: Tirsiniklizade İsmail Ağa ve Dönemi (1796-1806), Yeditepe Yayınları, İstanbul 2009.
• KAÇAN ERDOĞAN, Meryem, “Rusçuk Kalesi”. Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri: Rusçuk, (ed.) Meral Bayrak Ferlibnaş, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2011, ss. 21-55.
• KOCA, Uğur, 17 Numaralı Kalebend Defterine Göre Hicri 1182-1188 (M. 1768-1774) Yılları Arasında Osmanlı’da Suç, Suçlu, Hapishaneler ve Cezalar Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Ömer İşbilir, İstanbul 2015.
• KOÇAK, Zülfiye, Manastır’da Hukuk ve Adalet Uygulamaları: 1700-1730, Gece Akademi, İstanbul 2019.
• ÖZCAN, Tahsin, Osmanlı Mahallesi Sosyal Hayatı ve Kontrol Sistemi, Marife: Bilimsel Birikim, Cilt 1, Sayı 1, 2001, ss. 129-151.
• ÖZEL, Ahmet, “Nezir”, DİA, 1, İstanbul 1988, ss. 337-340.
• ROTH, Mitchel P., Göze Göz: Suç ve Ceza’nın Küresel Tarihi, (çev.) Barışhan Erdoğan, Can Yayınları, İstanbul 2017.
• TANIDI, Duygu, R-3 Numaralı Rusçuk Şer’iyye Sicilinin Çeviriyazısı ve Tahlili (H. 1093-1100/M. 1682-1688), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç Dr. Meryem Kaçan Erdoğan, Eskişehir 2013.
• YAZICI, Muhammed, Osmanlı Klasik Dönem Hukuku’nda Suç ve Ceza: Anadolu’da Kamu Düzeni, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2019.