1796 TARİHLİ KEFALET DEFTERİNE GÖRE TATARPAZARI KAZASI

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 583 - 610, 31.12.2022

Ertan Ünlü

https://doi.org/10.30903/Balkan.1226480

Öz

Bu makale, 14 Eylül 1796 tarihli kefalet defterinden hareketle, günümüzde Bulgaristan sınırları içinde kalan ve Pazardžik adıyla anılan Tatarpazarı Kazası’nı konu edinmektedir. Böyle bir konuyu seçmemizdeki etken, Tatarpazarı’nın ağırlıklı olarak 15-17. yüzyıllar ile 19. yüzyıl ekseninde literatürde yer bulmasıdır. Dolayısıyla bu çalışma, Tatarpazarı tarihine bir bütünlük kazandıracaktır. Zira incelediğimiz kefalet defteri, bölge halkının eşkıyaya karışmaması ve herhangi bir yardımda bulunmaması için tutulmuş bir toplumsal denetim mekanizması olmanın ötesinde, dağlı isyanlarının Balkan şehirlerini kasıp kavurduğu bir dönemde, Tatarpazarı’nın demografik, sosyal ve iktisadi yapısını gözler önüne sermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tatarpazarı Kazası, Kefalet, Kefalet Defteri, Dağlı İsyanları, Balkan Şehirleri

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Kâmil Kepeci Defterleri (KK.d.) 805.
• Haritalar (HRT.h.) 220.
• Diğer Kaynaklar
• AKDAĞ, Kader, 19. Yüzyıl Ortalarında Temettuat Defterlerine Göre Tatarpazarı Kazası’nın Sosyo-Ekonomik Durumu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Tevfik Güran, İstanbul 2011.
• AYDIN, Mahir, “Tatarpazarcığı”, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, Globus Dünya Basımevi, İstanbul 2008, ss. 649-689.
• AYVERDİ, Ekrem Hakkı, Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri: Bulgaristan, Yunanistan, Arnavudluk, IV, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul 2000.
• BAŞARAN, Betül, “III. Selim ve İstanbul Şehir Siyaseti, 1789-1792”, Osmanlı’da Asayiş, Suç ve Ceza 18.-10. Yüzyıllar, (der.) Noemi Levy-Alexandre Tourmarkine, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2007, ss. 116-134.
• BAŞARAN, Betül - KIRLI, Cengiz, “III. Selim’in Saltanatında (1789-1808) İstanbul Zanaatkârları Üzerine Bazı Gözlemler”, Ekmek Aslanın Ağzında Osmanlı Şehirlerinde Hayatlarını Kazanmak İçin Mücadele Eden Zanaatkârlar, (der.) Suraiya Faroqhi, Koç Üniversitesi Yay, İstanbul 2017, ss. 277-294.
• BOYKOV, Grigor ve KIEL, Machiel, “Tatarpazarcığı”, DİA, C. 40, İstanbul 2011, ss. 170-172.
• BOYKOV, Grigor, Demographic Features of Ottoman Upper Thrace: A Case Study On Filibe, Tatar Pazarcık And İstanimaka (1472-1614), Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Halil İnalcık, Ankara 2004.
• ________,https://www.academia.edu/40644751/Tatar_Pazarcık_district_kaza_in_1840s, (10.02.2022).
• https://nisanyanmap.com, (10.02.2022).
• KIEL, Machiel, “Tatar Pazarcık: A Turkish Town in the Heart of Bulgaria, Some Brief Remarks on Its Demographic Development 1485-1874”, X. Türk Tarih Kongresi, 22-26 Eylül 1986, C. V, TTK, Ankara 1994, ss. 2567-2581.
• KIRLI, Cengiz ve BAŞARAN, Betül, “18. Yüzyıl Sonlarında Osmanlı Esnafı”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Esnaf ve Ticaret, (der.) Fatmagül Demirel, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2012, ss. 7-20.
• KIRLI, Cengiz, “Devlet ve İstatistik: Esnaf Kefalet Defterleri Işığında III. Selim İktidarı”, Nizâm-ı Kadîm’den Nizâm-ı Cedîd’e III. Selim ve Dönemi, (ed.) Seyfi Kenan, İSAM Yay., İstanbul 2010, ss. 183-212.
• SAYDAM, Abdullah, “Kamu Hizmeti Yaptırma ve Suçu Önleme Yöntemi Olarak Osmanlılarda Kefâlet Usûlü”, Toplumsal Tarih, S. 164, 1997, ss. 4-12.