BOSNIA GOVERNOR SILAHDAR MEHMED PASHA AND THE 1768-1769 MONTENEGRO REVOLT

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 491 - 527, 31.12.2023

Uğur Koca

https://doi.org/10.30903/Balkan.1411759

Öz

Montenegrins had raised the flag of rebellion against the political authority many times since they came under Ottoman rule. One of the most important of these was the rebellion led by Kucuk Istefan (Stefan Mali), whom they declared king before the 1768-1774 Ottoman-Russian War. This rebellion in Montenegro was suppressed with a successful expedition carried out by the Governor of Bosnia, Silahdar Mehmed Pasha, and the Governor of Rumelia, Nişli Mehmed Pasha. The focus of this study is on the Governor of Bosnia, Silahdar Mehmed Pasha, and the rebellion that broke out in 1768. In this study, the beginning and development of the rebellion, the logistical preparations of the Bosnian branch of the expedition organized, the Bosnian forces dispatched to the region, the expedition, and the developments that took place afterward are discussed in detail.

Anahtar Kelimeler

Silahdar Mehmed Pasha, Kucuk Istefan (Stefan Mali), Bosnia, Montenegro, Ottoman Empire

BOSNA VALİSİ SİLAHDAR MEHMED PAŞA VE 1768-1769 KARADAĞ İSYANI

Öz

Karadağlılar Osmanlı idaresi altına girdikleri andan itibaren birçok kez siyasî otoriteye karşı isyan bayrağı açmışlardır. Bunlar arasında en önemlilerden birisi 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı öncesinde kral ilan ettikleri Küçük İstefan’ın (Stefan Mali) liderliğinde başlattıkları isyandır. Karadağ’daki bu isyan Bosna Valisi Silahdar Mehmed Paşa ve Rumeli Valisi Nişli Mehmed Paşa tarafından gerçekleştirilen başarılı bir seferle bastırılmıştır. Bu çalışmanın odak noktasını Bosna Valisi Silahdar Mehmed Paşa ile 1768 yılında patlak veren söz konusu isyan oluşturmaktadır. Çalışmada isyanın başlangıcı ve gelişimi, düzenlenen seferin Bosna kolundaki lojistik hazırlıkları, bölgeye sevk edilen Boşnak kuvvetler, sefer ve sonrasında yaşanan gelişmeler ayrıntılarıyla ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Silahdar Mehmed Paşa, Küçük İstefan, Bosna, Karadağ, Osmanlı Devleti

Kaynakça

• 1. Arşiv ve Kütüphane Kaynakları
• 1.1. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (BOA)
• 1.1.1. Ali Emîrî (AE.)
• Abdülhamid I (AE.SABH.I), nr. 241/16076, 362/25246.
• Mustafa III (AE.SMST.III), nr. 69/5093, 235/18610.
• Osman III (AE.SOSM.III), nr. 89/6857, 96/7356.
• 1.1.2. Bâb-ı Âsafî (A.)
• Dîvân-ı Hümâyun Kalemi (A.DVN), nr. 2179/46.
• Dîvân-ı Hümâyûn Sicilleri Mühimme Defterleri (A.DVNS.MHM.d), nr. 115, 159, 166, 171, 181.
• Dîvân-ı Hümâyun Sicilleri Tahvil (Nişan) Defterleri (A.DVNS.NŞT.d), nr. 2, 16.
• Ruus Kalemi Defterleri (A.RSK.d) nr. 1578, 1590.
• 1.1.3. Cevdet (C.)
• Askeriye (C.AS), nr. 909/39233, 1160/51650.
• Dâhiliye (C.DH), nr. 243/12121, 286/14266, 319/15939.
• Zabtiye (C.ZB), nr. 90/4498.
• 1.1.4. Hatt-ı Hümâyun (HAT)
• Hatt-ı Hümâyun (HAT), nr. 7/260, 8/295, 151/6370.
• 1.1.5. Topkapı Sarayı (TS.)
• Müze Arşivi Defterleri (TS.MA.d), nr. 2859, 3056, 7955, 6077.
• Müze Arşivi Evrakı (TS.MA.e), nr. 112/15, 330/4_1, 552/15, 659/33, 726/19, 813/67, 1153/20.
• 1.2. Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi (GHB-Gazi Husrev-Begova Biblioteka)
• MUVAKKİT SALİH SIDKI HACI HÜSEYİNZADE, Tarih-i Bosna ve Hersek, Cilt II, (İstinsah eden: Muhammed Enveri Kadiç), Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi (Saraybosna), nr. R-7552.
• Saraybosna Şer’iyye Sicilleri, nr. 5, 7, 8, 9, 11, 12, 14.
• 2. Kaynak Eserler, Araştırma ve İncelemeler, Dijital Kaynaklar
• AHMED VÂSIF EFENDİ, Ahmed Vâsıf Efendi ve Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakā’iku’l-Ahbâr’ı 1166-1188/1752-1774, (haz.) Nevzat Sağlam, Ankara 2020. ________, Mehâsinü’l-âsâr ve Hakāikü’l-ahbâr 1774-1779 (H.1188-1193), (haz.) Mücteba İlgürel, Ankara 2014.
• BAŞAGİÇ, Safvet Beg, Bosna-Hersek Tarihi (1463-1850), (çev.) Saffet Atalay, İstanbul 2015.
• BAŞESKİ ŞEVKÎ MOLLA MUSTAFA, XVIII. Yüzyıl Günlük Hayatına Dair Saraybosnalı Molla Mustafa’nın Mecmuası, (haz.) Kerima Filan, Saraybosna 2011.
• CASTELLAN, Georges, Balkanların Tarihi, (çev.) Ayşegül Yaraman-Başbuğu, İstanbul 1993.
• ÇETİN, Cemal, “Kamu Düzeninde Alternatif Bir Yöntem: Nezir”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt VIII, Sayı 36, 2015, ss. 287-310.
• DARKOT, Besim, “Karadağ”, İA, Cilt VI, İstanbul 1977, ss. 221-230.
• GÖLEN, Zafer, “1862 Karadağ Askerî Harekâtı ve Sonuçları”, Belleten, Cilt LXXV, Sayı 273, Ankara 2011, ss. 503-544.
• ________, “Karadağ Devleti’nin Doğuşu: Osmanlı-Karadağ Sınır Tespiti (1858-60)”, Belleten, Cilt LXXVIII, Sayı 282, Ankara 2014, ss. 659-698.
• HADŽİHUSEİNOVİĆ, Muvekkit Salih Sıdkı, Povijest Bosne, I, (haz.) Abdulah Polimac, Lamija Hadžiosmanović, Fehim Nametak, Salih Trako, Sarajevo 1998.
• İMAMOVİĆ, Mustafa, Boşnakların Tarihi, (çev.) Hüseyin Gül, Cenita Özgüner, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2018.
• İNALCIK, Halil, “Osmanlılar’da Cizye”, DİA, Cilt VIII, İstanbul 1993, ss. 45-48.
• JELAVİCH, Barbara, Balkan Tarihi, 18. ve 19. Yüzyıllar, Cilt I, (çev.) İhsan Durdu, Gülçin Tunalı, Haşim Koç, İstanbul 2013.
• KALLEK, Cengiz, “Okka”, DİA, XXXIII, İstanbul 2007, ss. 338-339.
• ________, “Şinik”, DİA, XXXIX, İstanbul 2010, ss. 169-170.
• KARATAY, Osman, “Osmanlı Hakimiyetinde Karadağ”, Balkanlar El Kitabı, Cilt I: Tarih, (ed.) Bilgehan A. Gökdağ-Osman Karatay, Ankara 2017, ss. 355-363.
• KOCA, Uğur, İki Savaş Arasında Osmanlı İdaresinde Bosna Eyaleti (1739-1768), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Ömer İşbilir, İstanbul 2023.
• MEHMED HÂKİM EFENDİ, Hâkim Efendi Tarihi, Cilt II, (haz.) Tahir Güngör, İstanbul 2019.
• MEMİĆ, Mustafa, Karadağ Boşnak (Müslüman) Tarihi, (çev.) Saffet Atalay, Kastaş Yayınları, İstanbul 2016.
• MOAČANİN, Nenad, “Karadağ”, DİA, Cilt XXIV, İstanbul 2001, ss. 384-385.
• Osmanlı Sadrazamları Hadîkatü’l-vüzerâ ve Zeylleri, (haz.) Mehmet Arslan, İstanbul 2013.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt III, İstanbul 1983.
• PETROVİĆ, Rastislav V., Šćepan Mali, Zagonetka İstorije, Belgrad 1992.
• RÂŞİD MEHMED EFENDİ, ÇELEBİZÂDE İSMAÎL ÂSIM EFENDİ, Târîh-i Râşid ve Zeyli, Cilt II, (haz.) Abdülkadir Özcan, Yunus Uğur, Baki Çakır, Ahmet Zeki İzgöer, İstanbul 2013.
• SAKAOĞLU, Necdet, Bu Mülkün Kadın Sultanları, İstanbul 2015.
• SÜREYYA, Mehmed, Sicill-i Osmanî, Cilt IV, (haz.) Nuri Akbayar, Seyit Ali Kahraman, İstanbul 1996.
• ŞEM’DÂNÎ-ZÂDE FINDIKLILI SÜLEYMAN EFENDİ, Mür’i’t-tevârih, Cilt II A, (haz.) M. Münir Aktepe, İstanbul 1978.
• ULUÇAY, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları, İstanbul 2011.
• URHAN, Vahit Cemil, “Karadağ’da Osmanlı Hâkimiyetinin Zayıflaması (17. ve 18. Yüzyıllar)”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt IV, Sayı 2, 2015, ss. 113-135.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt V-VI, Ankara 1995.
• http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=32602, (06.11.2023).