1841 NİŞ İSYANI KARŞISINDA SIRBİSTAN VE OSMANLI DEVLETİ

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 1, 1 - 27, 01.07.2024

Yaşar Arslanyürek

https://doi.org/10.30903/Balkan.1505807

Öz

Niş, Osmanlı yönetimine 1386’da katılmıştır. 1878’e değin Osmanlı idaresi bölgede devam etmiştir. XIX. yüzyılda Niş ve civarında Osmanlı Devleti’ne karşı çeşitli isyanlar meydana gelmiştir. 1841 Niş İsyanı bunların arasında en dikkat çekici olanlardandır. Bu nedenle çalışmada ilgili isyan, araştırma konusu olarak belirlenmiştir.
Çalışmada Niş İsyanı sırasında Sırp knezi Miloş Obrenoviç, dönemin Sırp başknezi Mihail Obrenoviç ve Miliyo’nun (Miloje Jovanović) bölgedeki faaliyetleri, Tanzimat’tan sonra ortaya çıkan vergi meselesi, bazı Osmanlı memurlarının görevlerini suistimal etmeleri ve özellikle Sırbistan’ın Osmanlı Devleti aleyhine bölge halkına yönelik teşvikkâr ve tahrikkâr tutumları araştırılmıştır. İsyanın yayılma alanı olarak Niş, Leskofça Şehirköy, Kamaniçe ile Mutafça köyleri, Vidin ve Kula bölgeleri tespit edilmiştir. Sırbistan tarafından Niş İsyanı öncesinde ve isyan sırasında Osmanlı Devleti aleyhine birçok faaliyetin gerçekleştirildiği, Osmanlı Devleti’nin birtakım tedbirler almaya çalıştığı görülmüştür.
Çalışmada 1841 Niş İsyanı karşısında özellikle Sırbistan’ın faaliyetleri ve Osmanlı Devleti’nin bu isyan karşısında aldığı önlemler ortaya konulmak amaçlanmıştır. Araştırmada başta arşiv belgeleri olmak üzere, dönemin gazetelerinden, araştırma ve inceleme eserlerinden faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Balkanlar, Niş, İsyan, Osmanlı Devleti, Sırbistan

SERBIA AND THE OTTOMAN STATE AGAINST THE NISH REBELLION OF 1841

Öz

Nish joined the Ottoman administration in 1386. Ottoman rule continued in the region until 1878. In the 19th century, various rebellions against the Ottoman State took place in Nish and its neighbourhood. The 1841 Nish Rebellion is one of the most notable among them. For this reason, the related rebellion was determined as the subject of the study.
In the study were investigated which the activities of Serbian prince Milos Obrenovic, main prince of the period Mihail and Miliyo (Miloje Jovanović) in the region during the Nish Rebellion, the tax issue that emerged after the Tanzimat, and the misconduct of some Ottoman officials. Especially Serbia’s encouraging and provocative attitudes towards the people of the region against the Ottoman State were analysed. Nish, Leskovac Sehirkoy, Kamaniche and Mutafcha villages, Vidin and Kula regions were identified as the spread areas of the rebellion. It was observed that Serbia carried out many activities against the Ottoman State before and during the Nish Revolt, and the Ottoman State tried to take certain measures.
The aim of this study is to reveal the activities of Serbia in the face of the 1841 Nish Rebellion and the measures taken by the Ottoman State against this rebellion. In the research, archival documents, newspapers of the period, research and research works were utilised.

Anahtar Kelimeler

Balkans, Nish, Rebellion, Ottoman State, Serbia

Kaynakça

• A. Arşiv Belgeleri
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Cevdet, Dahiliye: C..DH, 288/14377 (H-25-03-1257); 37/1810 (H-29-03-1257); 120/5986 (H-13-04-1257).
• Cevdet, Hariciye: C..HR, 58/2854 (H-09-06-1257).
• İrade, Mesail-i Mühimme: İ..MSM, 85/2427 (H-24-07-1257); 84/2420 (H-03-05-1257); 84/2419 (H-18-04-1257).
• İrade, Dahiliye: İ..DH, 40/1864 (H-23-04-1257).
• İrade, Hariciye: İ..HR, 14/680 (H-20-09-1257).
• Hariciye, Siyasi: HR..SYS, 1386/2 (M-15-07-1841).
• B. Gazeteler
• Ceride-i Havadis, 15 Mayıs 1841 (23 Rebiülevvel 1257), Numara 34; 11 Temmuz 1841 (21 Cemaziyelevvel 1257), Numara 42; 15 Ağustos 1841 (26 Cemaziyelahir 1257), Numara 47.
• C. Araştırma ve İnceleme Eserleri
• ALTINAY, Ahmet Refik, Türk İdaresinde Bulgaristan (973-1255), Devlet Matbaası, İstanbul 1933.
• ASLANTAŞ, Selim, Osmanlı’da Sırp İsyanları 19. Yüzyılın Şafağında Balkanlar, Selenge Yayınları, İstanbul 2023.
• _______, “Sırp İsyanının Uluslararası Boyutu (1804-1813)”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 6, Sayı 21, Bahar 2009, ss. 109-136.
• BİNGÖL, Sedat, “Osmanlı Reorganizasyonu: Tanzimat Devri 1839-1856”, Osmanlı Tarihi (1789-1876), (ed.) Mehmet Topal, Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir 2019, ss. 141-173.
• CEZAR Mustafa, Mufassal Osmanlı Tarihi Resimli-Haritalı, Cilt 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2021.
• EREN, A. Cevat, “Niş”, MEB İslam Ansiklopedisi, Cilt 9, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1964, ss. 293-298. GÖLEN, Zafer, “1857-59 Bosna Hersek İsyânı”, Belleten, Ağustos 2009, Cilt 73, Sayı 267, ss. 465-522.
• KİEL, Machiel, “Niş”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 33, İstanbul 2007, ss. 147-149.
• OSMANİ, Mead, Arşiv Belgelerine Göre Niş Sancağı (1839-1878), Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Salih Pay, Bursa 2018.
• ÖZKAN, Ayşe, Sırbistan’ın Bağımsızlığını Kazanması (1830-1878), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Necdet Hayta, Ankara 2009.
• _______, Miloş’tan Milan’a Sırp Bağımsızlığı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2011.
• _______, “Sırp Tahtında Obrenoviçlerin Laneti-I: Evlilikler, Suikastlar ve Mihail Obrenoviç”, Turkish Studies, Cilt 18, Sayı 2, 2023, ss. 631-648.
• PINSON, Mark, “Ottoman Bulgaria in the First Tanzimat Period-The Revolts in Nish (1841) and Vidin (1850)”, Middle Eastern Studies, Vol. 11, No. 2, May, 1975, ss. 103-146.
• SEZEN, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2017.
• UZUN, Ahmet, Tanzimat ve Sosyal Direnişler Niş İsyanı Üzerine Ayrıntılı Bir İnceleme (1841), Eren Yayıncılık, İstanbul 2002.
• Ç. Elektronik Kaynaklar
• https://sozluk.gov.tr/, (21.08.2023).