The flora and ethnobotany of Gölpınar Şanlıurfa-Turkey promenade place and its surroundings

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 3, 19 - 56, 01.09.2015

Hasan Akan Hatice Ayaz

Öz

This investigation was carried out between the years 2009 and 2013 to determine the flora and ethnobotany of Gölpınar picnic site and its surroundings. The research area is situated in Şanlıurfa province and within C7 of the grid system. In the region, 50 families, 165 genera, 226 taxa were determined. There are 6 endemic taxa in the study area and endemism percentage is 2.67 %. Plants’ distribution rate according to floristic regions are: Irano-Turanian 29.64 %, East Mediterranean 3.98 %, Mediterranean 4.86 %, Euro-Siberian 2.23 %, and unknowns 59.29 %. The families represented by the highest number of taxa in the research area were Fabaceae 31 , Asteraceae 22 , Brassicaceae 17 and Lamiaceae 14 . The taxon represented by the highest number of genus Trigonella L. 6 , Vicia L. 6 , Veronica L. 5 and Trifolium L. 4 . In the region, 64 taxa have an ethnobotanical pecularities were determined. It is determined that 29 as a fodder plants, 26 of these plants were used as food, 4 for fuel, 15 for medicinal purposes, 3 in children’s games and 6 in other to use

Anahtar Kelimeler

etnobotany, flora, Gölpınar, Şanlıurfa, Turkey

Gölpınar Şanlıurfa-Türkiye mesire yeri florası ve etrafındaki köylerin etnobotanik özellikleri

Öz

Bu araştırma, 2009-2013 yılları arasında, Gölpınar mesire alanı ve çevresinin florası ve etnobotanik özelliklerini tespit etmek üzere yapılmıştır. Araştırma alanı Şanlıurfa il sınırları içerisinde ve Grid sistemine göre C7 karesindedir. Araştırma bölgesinde 50 familyaya bağlı 165 cins ve 226 takson tespit edilmiştir. Alanda 6 takson endemik bitki bulunmaktadır ve endemizm oranı % 2,67’dir. Araştırma alanından toplanan 226 taksonun fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı; Iran-Turan elementleri % 29,64, Akdeniz elementleri % 4,86, Doğu Akdeniz elementleri % 3,98, Avrupa-Sibirya elementleri % 2,23 ve bölgesi bilinmeyen % 59,29 şeklindedir. Araştırma alanında en fazla taksona sahip familyalar; Fabaceae 31 , Asteraceae 22 , Brassicaceae 17 ve Lamiaceae 14 ’dir. Alanda en çok taksona sahip cinsler; Trigonella L. 6 , Vicia L. 6 , Veronica 5 ve Trifolium L. 4 ’dur.Alanda etnobotanik özelliğe sahip 64 takson saptanmıştır. Bu taksonların 29’u yem bitkisi, 26 tanesi gıda olarak tüketilmekte, 4 tanesi yakacak bitkisi, 15 tanesi ilaç amaçlı, 3 tanesi çocuklar için oyuncak amacıyla kullanılmaktadır. 6 tanesinin ise farklı kullanım alanları vardır

Anahtar Kelimeler

etnobotanik, flora, Gölpınar, Şanlıurfa, Türkiye

Kaynakça

• Adıgüzel, N. & Aytaç, Z. (2001). Flora of Ceylanpınar state farm (Şanlıurfa-Turkey). Fl. Medit. 11: 333-361.
• Akan, H., Aydoğdu, M. & Korkut, M.M. (2005). An ethnobotanical research of the Kalecik mountain erea. IV th International Congress of Etnobotany (ICEB). Proceedings Book p. 56, İstanbul.
• Akan, A., Aslan, M. & Eker, İ. (2004). Capparis L. (Kapari) cinsinin GAP bölgesindeki işlenmesiihracatı ve son populasyon durumu. Ot Sist. Bot. Dergisi 11(1): 105-118.
• Akan, H. & Balos, M.M. (2008a). Check-list of the Genus Biarum Schott in the Flora of Turkey, with a New Record for Turkey: Biarum syriacum (Spreng.) H.Riedl. Turk. J. Bot. 32: 305-310.
• Akan, H., Aslan, M. & Balos, M.M. (2005). Şanlıurfa’nın kent merkezindeki semt pazarlarında satılan bazı bitkiler ve kullanım amaçları. Ot Sistematik Botanik Dergisi 12 (2): 43-58.
• Akan, H., Korkut, M.M. & Balos M.M. (2008). Arat Dağı ve çevresinde (Birecik, şanlıurfa) etnobotanik bir araştırma. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 20 (1): 67-81.
• Akan, H., Eker, İ., & Balos, M.M. (2005). Şanlıurfa’nın Nadide Çiçekleri (Geofitler). Şanlıurfa Belediyesi Yayınları, Şanlıurfa.
• Akan, H., Balos, M.M. & Tel, A.Z. (2013). Birecik (Şanlıurfa) yöresindeki bazı baklagil bitkilerin etnobotanik özellikleri. Adıyaman Üniversitesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi Uluslararası Dergisi 1(1): 32-40.
• Akan, H. & Aslan, M. (2005). A folkloric and ethnobotanical reserch on Şanlıurfa Isot. IV. The International Congress of Ethnobotany (ICEB 2005 ). Proceedings Book p. 5, İstanbul.
• Akan, H., Kaya, Ö.F., Eker, İ. & Cevheri, C. (2005). The flora of Kaşmer Dağı (Şanlıurfa- Turkey). Turk. J. Bot. 29: 291-310.
• Akan, H., & Eker, İ. (2004). Some morphological and anatomical ınvestigations on autumn species of Crocus L. occurring in Şanlıurfa. Turk. J. Bot. 28: 185-191.
• Akan, H. (2013). Mardin (Güneydoğu Anadolu Bölgesi) zembilleri üzerine etnobotanik bir araştırma. Adıyaman Üniversitesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi Uluslararası Dergisi 1 (1): 21-31.
• Akan, H. & Balos, M.M. (2008b). GAP bölgesinden toplanan meyan kökü (Glycrrhiza glabra L.) taksonunun ihracat durumu, etnobotanik özellikleri ve tıbbi önemi. Fırat Ün. Fen ve Müh. Bilimleri Dergisi. 20 (2): 233-241.
• Akan, H., Balos, M.M. & Aslan, M. (2013). An ethnobotanical research on handmade musical instruments in Şanlıurfa, South East Anatolia, Turkey. Biological Diversity and Conservation 6 (1): 93-100.
• Akman, Y. (2011). İklim ve Biyoiklim s. 214-225 ve 258-265. Palme Yayınları, Ankara
• Anonim (2010). Meteoroloji Genel Müdürlüğü. Arş. Ve Bilgi İşl. Dai. Bşk. İstatistik ve Yayın Şube Müdürlüğü Rasat Raporu.
• Anonim (2011). Şanlıurfa Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Şanlıurfa İl Çevre Durum Raporu.
• Arslan, M., Akan H., Gül M., Taşgüzen R., Avcıl, N. & Abak F. (2013). Şanlıurfa yöresinde yer alan bazi şifalı bitkiler üzerine çalışmalar. GAP Biyoçeşitlilik Sempozyumu (poster sunum), Şanlıurfa.
• Aslan, M. & Türkmen, N. (2003). New floristic records for squares C6 and C7 from Turkey. Ot Sistematik Botanik Dergisi 10(2):163-168.
• Atamov, V., Aslan, M., & Ayalp, G. (2007). Flora of Mezra city (Birecik, Sanliurfa-Turkey). Asian Journal of Plant Sciences 6: 225-238.
• Atamov, V., Aslan M. & Aydın, N. (2009). Direkli Tepeleri (Şanlıurfa) florası. Ot Sistematik Botanik Dergisi 16 (1): 97-114.
• Avcıl, N., Akan, H., Gül, M., Taşgüzen, R., Abak, F. & Arslan, M. (2013). GAP yöresinde yayılış gösteren bazı Gagea türleri. Gap Biyoçeşitlilik Sempozyumu (poster sunum), Şanlıurfa.
• Aydoğdu, M. & Akan, H. (2005). The flora of Kalecik mountain (Şanlıurfa). Turk. J. Bot. 29: 155- 174.
• Balos, M.M. & Akan, H. (2008). Flora of the region between Zeytinbahçe and Akarçay (Birecik, Şanlıurfa), Turkey. Turk. J. Bot. 32: 201-226
• Baytop, A. (2003). Türkiye de Botanik Tarihi Araştırmaları. Çetin Matbaacılık, İstanbul.
• Boissier, E. (1867-1888). Flora Orientalis 1-4. Genova.
• Çırpıcı, A. (1987). Türkiye’nin flora ve vejetasyonu üzerindeki çalışmalar. Doğa TU. Bot. Derg. 11 (2): 217-232.
• Çini, M. (1983). Urfa’ya özgü ilaçlar. Harran Dergisi 19: 6-7.
• Davis, P.H. (1965-1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. 1 -9. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
• Davis, P.H., Mill, R.R. & Tan, K. (edlr.) (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 10. EdinburghUniversity Press, Edinburgh.
• Davis, P.H. (1975). Turkey: present state of floristic knowledge. Coll Int C N R S 235: 93-113.
• Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z. & Adıgüzel, N. (2000). Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı.Türkiye Tabiatı Koruma Derneği, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ankara.
• Eker, İ., Koyuncu, M. & Akan, H.(2008). The geophytic flora of Şanlıurfa province, Turkey. Turk. J. Bot. 32: 367-380
• Ekim, T., Akan, H., Çetin, E. & Polat, T. (2005). The flora of Kuyulu erosion district (Adıyaman/ Turkey). Asian J. of Plant Sciences 4 (2): 171-183.
• Erdemir, A. (1983). Şifalı Bitkiler, Doğal ilaçlarla Geleneksel Tedaviler. Alfa Yayıncılık, İstanbul.
• Ertekin, A. (2002). Karacadağ Bitki çeşitliliği. Ankara: Sürdürülebilir Kırsal ve Kentsel Kalkınma Derneği.
• Eryılmaz, R. Akan, H. (2012). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki orkideler Üzerinde Ön Araştırmalar. Türkiye 2. Orkide ve Salep Çalıştayı (poster sunumu), Menemen, İzmir.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T. & Başer, K.H.C. (edlr.) (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 11. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T. (edlr.). (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
• Işıkoğlu, K. (1971). Urfa’da hastalıkların tedavi şekilleri. Türk Folklor Araş. 259: 5869.
• IUCN (2014) Guidelines for using the IUCN Red List Categories and Criteria. Ver.11: http://iucn.org. (erişim tarihi:14.07.2015).
• Kaya, Ö. F. & Ertekin, A. S. (2009). Flora of the protected area at the Tektek dağları (Şanlıurfa). Ot Sistematik Botanik Dergisi 16 (2): 79-96.
• Kaya, Ö. F., & Ertekin, A.S. (2009). A new record for the flora of Turkey: Silene monerantha (Caryophyllaceae). Fl. Medit. 19: 11-14, ISSN 1120-405
• Kaya Ö. F., & Ketenoğlu O. (2010). A syntaxonomical and synecological research on the steppe vegetation of the Karacadağ Mountain (Şanlıurfa-Diyarbakır/ Turkey). Ecologia Mediterranea 36 (1): 45-62.
• Kaya, Ö.F, Çetin, E., Aydoğdu, M., Ketenoğlu, O. & Atamov, V. (2010). Syntaxonomical analyses of the secondary vegetation of Harran Plain (Şanlıurfa/Turkey) ensuing excessive irrigation by using gis and remote sensing. Ekoloji 19 (75): 1-14.
• Kaynak, G. (1989). Contribution to the flora of Karacadağ (Urfa and Diyarbakır Provinces). Doğa TU. Bot. Derg. 13 (3): 376-397.
• Korkut, M., Akan, H. & Balos, M. (2008). Arat Dağı florası (Birecik, Şanlıurfa/Türkiye). SÜ Fen Edeb Fak Dergisi 31: 67-86.
• Kürkçüoğlu, C. (2000). Şanlıurfa: Land of Faith. A Şanlıurfa Governership Cultural publ. Tissamat basım sanayi, Ankara.
• Nahya, Z. (1983). Urfa’da doğum gelenek ve görenekleri. Türk Folklor Araştırmaları 73-80
• Özel, A. (1999). Güneydoğu Anadolu bölgesi tıbbi ve aromatik bitkileri. GAP I. Tarım Kongresi (poster sunum), Şanlıurfa.
• Parmaksız, A., Atamov, V. & Aslan, M., (2006). The flora of Osmanbey Campus of the Harran University. Journal of BiologicalSciences 6 (5): 793-804.
• Satıl, F. & Akan, H.(2006). Şanlıurfa’da yayılış gösteren bazı endemik ve nadir geofitler üzerinde anatomik araştırmalar. Ekoloji 15 (58): 21-27
• Saya, Ö., Ertekin, A.S., Özen, H.Ç., Hoşgören, H., Toker, Z. & Aksal, M. (2001). Gap Yöresindeki Tıbbi ve Endemik Bitkiler. Türkiye Çevre Vakfı Yayını 143. Önder Matbaası, Ankara.
• Taşgüzen, R, Akan, H., Gül, M. & Avcıl, N. (2013). Şanlıurfa ilinde bulunan Brassicaceae (Hardalgiller) familyası üzerine ön çalışmalar. GAP Biyoçeşitlilik Sempozyumu (poster sunum), Şanlıurfa.
• Tel, Z. (2009). Contributions to the flora of Nemrut Mountain Adıyaman/Turkey). Biological Diversity and Conservation (BioDiCon) 2 (1): 36-60
• Yücecan, S. (1988). Kanser hastalığında tedavi amacıyla kullanılan yöresel bitkiler. Beslenme ve Diyet Dergisi 17: 111-120.
• Yücecan, S. (1991). Sindirim sistemi rahatsızlıklarında kullanılan yöresel bitkiler. Ç.Ü.Z.F. Dergisi 6 (2): 137-154.
• Zohary, M. (1973). Geobotanical foundations of the Middle East 1-2. Stutgart: Gustav Fischer Verlag.