The local grape genetic resources and their importance

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 3, 20 - 26, 01.09.2016

Dilek Tekdal Su Sarlar

Öz

Turkey has an appropriate geography for viticulture and is located at the intersection point of the genetic centers of grape species Vitis vinifera spp. . These circumstances have led the country to have highly diverse vine genetic resources. Viticulture is known to have been widespread in Anatolia from historical times to the present day. It is determined in published studies that the local grape varieties vary for reasons such as changing needs of Anatolia, the occurrence of different consumption habits, the emergence of some vine pests, implementation of modern breeding techniques, and ecological changes. This review mentions the studies related to our local grapevine genetic resources and their importance

Anahtar Kelimeler

Grape, viticulture, gene source, quality, Turkey

Yerel asma genetik kaynakları ve önemi

Öz

Türkiye bağcılık bakımından uygun coğrafyaya sahip olup asma Vitis vinifera spp. gen merkezlerinin kesişme noktasında yer almaktadır. Bu özel durum ülkemizin çeşitli asma geni kaynaklarına sahip olmasını sağlamıştır. Geçmişten günümüze Anadolu’da bağcılığın yaygın olduğu bilinmektedir. Yapılan çalışmalarda Anadolu’da değişen ihtiyaçlara bağlı olarak farklı tüketim alışkanlıklarının görülmesi, bazı asma zararlılarının ortaya çıkması, modern yetiştirme tekniklerinin uygulanmaya başlanması, ekolojik değişiklikler gibi nedenlerle yerel üzüm çeşitlerinin değişiklik gösterdiği belirlenmiştir. Sunulan bu derlemede yerel asma gen kaynaklarımız ve önemi ile ilgili çalışmalara değinilmektedir

Anahtar Kelimeler

Asma, bağcılık, gen kaynağı, kalite, Türkiye

Kaynakça

• Abril, M., Negueruela, A.I, Perez, C., Juan, T. ve Estopanan, G. (2005). Preliminary study of resveratrol content in Aregon red and rose wines. Food Chemistry 92: 729-736.
• Agar, G., Yıldırım, N., Ercisli, S., Ergül, A. ve Yüksel, C. (2011). Determination of genetic diversity of Vitis vinifera cv. Kabarcik Populations from the Coruh valley using SSR. Biochem Genet. 50: 476–483.
• Ağaoğlu, Y.S., Söylemezoğlu, G., Ergül, A. ve Çalışkan, M. (1995a). Kalecik karası üzüm çeşidi klonlarının kateşol oksidaz enziminden yararlanılarak SDS-PAGE Tekniği ile Ayrımları. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kong., Cilt: II, 564-566.
• Ağaoğlu, Y.S., Söylemezoğlu, G., Ergül, A. ve Çalışkan, M. (1995b). Ülkemizde yetiştirilen bazı sofralık ve şaraplık üzüm çeşitlerinin izoenzim bantlarından yararlanılarak elektroforez tekniği ile tanımlanmaları. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitk. Kong., Cilt: II, 567-571.
• Ağaoğlu, Y.S. ve Ergül, A. (1999). Amasya üzüm çeşidi ekotiplerinin RAPD markörler ile genetik tanımlanmaları. Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Aktaş, E. (2002). The Roll of Viniculture on Turkish Economy. Munich Personal RePEe Archive, 8652.
• Boz, Y., Bakır, M., Çelikkol, B.P., Kazan, K., Yilmaz F., Çakır, B., Aslantaş, Ş., Söylemezoğlu, G., Yaşasın, A.S., Özer, C., Çelik, H. ve Ergül, A. (2011). Genetic characterization of grape (Vitis vinifera L.) germplasm from Southeast Anatolia by SSR markers. Vitis 50 (3): 99–106.
• Çelik, H., Kose, B. ve Cangi, R. (2008). Determination of Fox grape genotypes (Vitis labrusca L.) grown in Northeastern Anatolia. Hort. Sci. (Prague) 35: 162-167.
• Çalışkan, M. ve Ağaoğlu, Y.S. (1998). Türkiye’de yetiştirilen bazı çavuş üzümü tiplerinin elektroforez yöntemi ile tanımlanmaları üzerinde bir araştırma. 4. Bağcılık Sempozyumu, Yalova.
• Çelik, H., Ağaoğlu, Y.S., Fidan, Y., Marasalı, B. ve Söylemezoğlu, G. (1998). Genel bağcılık SUNFİDAN A.Ş., Mesleki kitaplar serisi:1, Fersa Matbaacılık San. Ve Tic. Ltd. Şti., Ankara
• Çelik, H. ve Karanis, C. (1998). Amasya yöresinde yetiştirilen bazı üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin saptanması üzerine bir araştırma, IV. Bağcılık Sempozyumu, Yalova.
• Çelik, H., Çelik, S., Marasalı-Kunter, B., Söylemezoglu, G., Boz, Y., özer, C. ve Atak, A. (2005). Bağcılıkta gelişme ve üretim hedefleri, VI. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, 3-7 Ocak, Ankara.
• Çelik, H. (2013). Türkiye bağcılığında üretim hedefleri. Vizyon 2023 Bağcılık Çalıştayı, 26-27 Haziran, Tekirdağ.
• Çoban, H. (2004). Application of an artificial neural network (ANN) for the identification of grapevine (Vitis vinifera L.) genotypes. Asian Journal of Plant Sciences 3: 340-343.
• Dönmez, E.O. (2005). Early bronze age crop plants from yenibademli hoyuk (Gokceada), Western Turkey. Environ. Archaeol. 10: 39-49.
• DPT, (1997). Meyvecilik alt komisyon raporu, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporu, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Yayın No: DPT: 2469-ÖİK:516, Ankara.
• Ecevit, F.M. ve Kelen, M. (1999). Isparta (Atabey)’de yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 23: 511-518.
• Emmett, R.W., Harris, A.R., Taylor, R.H. ve McGechan, J.K. (1992). Grape disease and vineyard protection. Şu eserde: Coombe, B.G. ve Dry, P.R. (edlr.). Viticulture-Vol II, Practices. pp. 242-243.
• Ergül, A., Perez-Rivera, G., Söylemezoğlu, G., Kazan, K. ve Arroyo-Garcia, R. 2(011). Genetic diversity in Anatolian wild grapes (Vitis vinifera subsp. sylvestris) estimated by SSR markers. Plant Genetic Resources: Characterization and Utilization 9 (3): 375–383.
• Escribano, E.S., Ortiz, J.M. ve Cenis, J.L. (1998). Identification of grape cultivars (Vitis vinifera L.) by the isoenzymes from the woody stems. Gen. Res. Crop Evo. 45 (2):173-179.
• FAO, FAOSTAT (2009). Agriculture data, http://faostat.fao.org/site/567/DesktopDefault.aspx?PageID=567
• Fidan, I. ve Fidan, Y. (1976). Gülnar ilçesi bağcılığı, yetiştirilen bazı sofralık, şaraplık, pekmezlik ve kurutmalık üzüm çeşitlerinin ampelografik özellikleri ve şaraplık değerleri üzerinde araştırmalar, Ankara Ünv. Ziraat Fak. Yayınları, Ankara.
• Fidan, Y., Yavaş, İ. ve Göktürk, N. (1996). Othello üzüm çeşidinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi. Gıda 21: 35-39.
• FAOSTAT, (2008). Food and Agricultural commodities production, http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx
• Gürbüz, O., Göçmen, D., Dağdelen, F., Gürsoy, M., Aydın, S., Şahin, İ., Büyükuysal, L. ve Usta, M. (2007). Determination of flavan-3-ols and trans-resveratrol in grapes and wine using HPLC with fluorescence detection. Food Chemistry 100, 518-525.
• Grando, M.S., Frisinghelli, C. ve Stefanini, M. (2000). Genotyping of local grapevine germplasm. Acta Hort. 528: 183-187.
• Güleryüz, M. ve Köse, C. (2003). Olur (Erzurum ilçesi’nde yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özellikleri. Ataturk Ünv. Ziraat Fak. Dergisi 34: 205-209.
• İsci, B., Kalkan-Yıldırım, H.K., Altındişli, A. (2009) A Review of the authentication of wine origin by molecular markers. J. Inst. Brew. 3: 259-264.
• İkizler, M., Dernek, S., Erkasap, N., Kaygısız, Z., Sevin, B. ve Kural, T. (2003). İzole rat kalplerine uygulanan reperfüzyon hasarında resveratrolün hemodinamik etkileri. Türk Göğüs Kalp Damar Cer Derg. 11: 91-95.
• İştar, (1959). Akdeniz Bölgesi ve bilhassa İçel bağcılığı ve bu bölgede yetiştirilen başlıca üzüm çeşitlerinin ampelografileri ile İçel ili bağcılığının geliştirilmesi imkanları üzerinde araştırmalar, Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, Ankara.
• Kader, S. ve Ilgın, C. (2002). İntrodüksiyon yoluyla getirilen bazı sofralık üzüm çeşitlerinin ampelografik özellikleri ile sofralık kalitelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye V. Bağcılık ve Şarapçılık Sempozyumu, Nevşehir.
• Karataş, D.D., Karataş, H., Laucou, V., Sarıkamış, G., Riahi, L, Bacilieri, R. ve This, P. (2014). Genetic diversity of wild and cultivated grapevine accessions from southeast Turkey. Hereditas 151 (4-5): 73-80. Kaul, N., Siveski-Illiskovic, N., Hill, M., Slezak, J. ve Singal, P.K. (1993). Free radicals and the health. J. Pharmacol.Toxicol. Methods 30: 55-67.
• Kısakürek, H. (1950). Güneydoğu Anadolu ve bilhassa Gaziantep bağcılığı ve bu bölgede yetiştirilen başlıca üzüm çeşitlerinin morfolojik vasıfları ve iktidadi önemleri üzerinde araştırmalar, Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, Ankara.
• Köse, B., Odabaş, F. ve Çelik, H. (2004). Merzifon’da yetiştirilen bazı yöresel üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. OMÜ Ziraat Fak. Dergisi 19: 26-30.
• Lamboy, W.F. ve Alpha, C.G. (1998). Using Simple Sequence Repeats (SSRs) for DNA fingerprinting germplasm accessions of grape (Vitis) Species. Amer. Soc. Hort. Sci. 123: 182-188.
• Lloyd, S. ve Melleart, J. (1958). Beycesultan excavations: Fourth Preliminary Report. Anatolian Studies 8: 93-125.
• Moog, H. (1930). Beitrage zur Ampelographie. Buchdruckerei Arthur Jander, Geisenheim.
• Odabaş, F. (1980). Doğu Anadolu'nun durumu ve iklim faktörlerinin bölge bağcılığına etkileri. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Dergisi 4: 143-146.
• Odabaş, F., Köse, B. ve Çelik, H. (2002). Amasya ili Merzifon ilçesinde yetiştirilen bazı üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma, Türkiye V. Bağcılık ve Şarapçılık Sempozyumu, Nevşehir.
• Oraman, N. (1963). Ampelografi. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, 154, Ankara.
• Oraman, N. (1937). Ankara vilayeti bağcılığı ve Ankara’da yetişen başlıca üzüm çeşitlerinin ampelografisi, Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Çalışmaları, 6: 170.
• Özden, M. ve Vardin, H. (2009). Şanlıurfa koşullarında yetiştirilen bazı şaraplık üzüm çeşitlerinin kalite ve fitokimyasal özellikleri. HR.Ü.Z.F. Dergisi 13: 21-27.
• Pamir, (1956). Marmara Bölgesi ve bilhassa Kocaeli bağcılığı ve bu bölgede yetişen üzüm çeşitlerinin morfolojik vasıfları ve iktidadi önemleri üzerinde araştırmalar, Ankara Ünv. Ziraat Fak. Yayınları, Ankara.
• Powell, W., Morgante M., Andre, C., Hanafey, M., Vogel, J., Tingey, S. ve Rafalski, A. (1996). The unity of RFLP, RAPD, AFLP and SSR (microsatellite) markers for germplasm analysis. Mol. Breed. 2: 225-238.
• Riaz, s., Dangl, G.S., Edwards, K.J. ve Meredith, C.P. (2004). A microsatellite marker based framework linkage map of Vitis vinifera L. Theor. Appl. Genet. 108: 864-872.
• Russel, J.R., Fuller, J.D., Macaulay, M., Hatz, B.G.B., Jahoor, A., Powell, W. ve Waugh, R. (1997). Direct comparisons of levels of genetic variation among barley accessions detected by RFLPs, AFLPs, SSRs, and RAPDs. Theor. Appl. Genet. 95: 714–722.
• Sachs, P.J. (1661). Ampelographia. Leipzig.
• Samec, P., Posvec, Z., Stejskal, J., Nasinec, V. ve Griga, M. (1998). Cultivar identification and relationships in Pisum sativum L. based on RAPD and isoenzymes. Biologia Plantarum 41: 39-48.
• Scott, K.D., Ablett, E.M., Lee, L.S. ve Henry, R.J. (2000). AFLP markers distinguishing an early mutant of flame seedless grape. Theor. Appl. Genet. 113(3): 243-247.
• Solak, İ. (2008). Osmanlı imparatorluğu döneminde Anadolu’da meyve ve sebze üretimi. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 24: 217-251.
• Söylemezoğlu, G., Ağaoğlu, Y.S., Marasalı, B., Ergül, A., Çalışkan, M. ve Türkben, C. (1998). Üzüm çeşitlerinin yaprak kökenli Kateşol oksidaz (CO), Peroksidaz (PER) ve Esteraz (EST) izoenzimlerinden yararlanılarak tanımlanmaları, IV. Bağ. Semp., Yalova.
• TÜİK, (2009). Tarım İstatistikleri özeti 1988-2009, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, (Erişim tarihi: 06.02.2009).
• TÜİK, (2011). Bitkisel üretim istatistikleri 2010, TÜİK haber bülteni, Sayı 64.
• Uzun, H.İ. ve Sarıkaya, İ. (1996). Bazı melez üzüm çeşitlerinde ve ebeveynlerinde izoenzim bant deseni varyasyonları üzerinde çalışmalar. Ankara Üniv. Zir. Fak. Derg. 9: 1-9.
• Vos, P., Hogers, R., Bleeker, M., Reijans, M., Lee, T., Hornes, M., Frifiters, A., Pot, J., Peleman, J., Kuiper, M. ve
• Xabeau, M. (1995). AFLP: a new technique for DNA fingerprinting. Nuc. Acids Res. 23: 4407-4414.
• Williams, J.G.K., Kubelik, A.R., Livak, K.J., Rafalski, J.A. ve Tingey, S.V. (1990). DNA polymorphisms amplified by arbitrary primers are useful as genetic markers. Nuc. Acids Res. 18: 6531-6535.
• Yalınkılıç, A. (1996). Kahramanmaraş ili bağcılığı, üzüm çeşitlerinin fenolojik gelişimleri ve ümitvar görülen bazılarında göz verimliliklerinin saptanması üzerinde bir araştırma. Doktora tezi (yayınlanmamış), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, 113 sf.