Sarıcan Beldesi (Karakoçan/Elazığ) Monokotiledon Petaloid Geofitleri

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 30 - 43, 30.12.2022

Veysel Sonay Hasan Akan

Öz

Bu araştırma, Elazığ’ın (Doğu Anadolu) kuzeydoğusunda, Karakoçan, Sarıcan Beldesi ve dağlarını da içine alan bölgenin monokotiledon petaloid geofitlerini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Araştırma alanından 2018-2022 yılları arasında 110 bitki örneği toplanmıştır. Örneklerin değerlendirilmesi sonucu, 10 familyaya ait, 23 cins ve 76 takson tespit edilmiştir. Yapılan tespitler sonucunda 21 (%27,65) endemik takson belirlenmiştir. Araştırma alanında tespit edilen taksonların fitocoğrafik bölgelere göre dağılımları; İran-Turan elementi 49 (%64), Avrupa-Sibirya elementi 1 (%1), Akdeniz elementi 2 (%3) ve çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyenler 24 (%32) olarak tespit edilmiştir. Alanda en fazla taksona sahip familyalar sırasıyla; Amaryllidaceae (20), Asparagaceae (18), Liliaceae (13), Iridaceae (9) ve Colchicaceae (7)’dir. En çok takson içeren cinsler ise sırasıyla; Allium (19), Ornithogalum (8), Colchicum (7), Fritillaria (5) ve Iris (5)’dir. Araştırma alanındaki geofitlerden 57’si (%75) soğanlı, 11’i (%14) kormlu, 6’sı (%8) yumrulu ve 2’si (%3) rizomlu’dur.

Anahtar Kelimeler

Elazığ, Endemizim, Geofit, Karakoçan, Sarıcan, Doğu Anadolu

Destekleyen Kurum

Harran Üniversitesi BAP

Proje Numarası

Proje no: HUBAK-20092

Teşekkür

Bitki teşhislerinde yardımını esirgemeyen ayrıca bazı dönemlerde arazi çalışmalarında destek gördüğümüz Mehmet Maruf BALOS’a ve çoğu arazi çalışmasında yol arkadaşım olan kardeşim Murat SONAY’a, çalışmaya maddi destek sağlayan HÜBAK (Proje N0: 20092)’a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Akan, H., Eker., İ. ve Balos M. M. (2005). Şanlıurfa’nın Nadide Çiçekleri (Geofitler). Demircioğlu Matbaacılık, Ankara.
• Akman, Y. (1999). İklim ve Biyoiklim (Biyoiklim Metodları ve Türkiye İklimleri) Kariyer Matbaacılık Ltd. Şti., Ankara.
• Altuntaş, A., (2020). Benefit from natural plants in landscape architecture: Example of Siirt Geophytes. ISPEC Journal of Agricultural Sciences 4(2): 260-271.
• Armağan, M. (2018). Petaloid monocotyledonous flora of Tunceli Province (Turkey). Hacettepe Journal of Biology and Chemistry 46(2): 199-219.
• Armağan, M. (2021). Allium shinasii (Amaryllidaceae), a new species from Turkey. Nordic J. of Bot. 39 (10): 1-8.
• Balos, MM., Sonay V., Koçyiğit M., Akan H. ve Çeçen C., (2022). Allium saricanense (Amaryllidaceae), a new species from eastern Turkey. Annales Botanici Fennici 59: 191-196.
• Behçet, L., ve Yapar, Y. (2020). Çapakçur Vadisi (Bingöl-Türkiye)’nin monokotil petaloitleri. Türk Doğa ve Fen Dergisi 9(Özel Sayı): 11-22.
• Boltenkov, E.V., Güner, A. ve Kuznetsov, A. A., (2021). Typification and taxonomic remarks on names of Iris (Iridaceae) associated with the Turkish Flora. Plants 10(7): 1486.
• Cowley, J., Özhatay, N., ve Mathew, B. (1994). New species of Alliaceae & Hyacinthaceae from Turkey. Kew Bulletin 49 (3): 481-489.
• Davis, PH. (1965). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. 1. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Davis, P. H. (1984). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, 8. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
• Davis, PH., Mill, R.R. ve Tan, K.(edlr.) (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 10. Edinburg University Press, Edinburgh.
• Demir, S. C. ve Eker, İ. (2015). Petaloid Monocotyledonous Flora of Bolu Province, Including Annotations on Critical Petaloid Geophytes of Turkey, s.s. 80. Pegem Akademi, Ankara.
• Düşen, O. ve Gürcan, B., 2018. Colchicum L. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (edlr.) Resimli Türkiye Florası 2: 688–778. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• Ekim, T., Koyuncu, M. ve Vural, M. (2000). Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Red Data Book of Turkish Plants). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Ankara.
• Eker, İ. (2018). Tulipa L. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (edlr.) Resimli Türkiye Florası 2: 880–926. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• Eker, İ., Babaç, M. T. and Koyuncu, M, (2014). Revision of the genus Tulipa L. (Liliaceae) in Turkey. Phytotaxa 157(1): 001-112.
• Eker, İ., Koyuncu, M. ve Akan, H. (2008). The geophytic flora of Şanlıurfa Province. Turk J Bot 32: 367–380.
• Emberger L. (1954). Une classification biogéorgaphique des climats. Recueil Trav. Lab. Bot. Géol. Zool. Fac. Sci. Univ. Montpel., sér. Bot., 7: 3-43.
• Eroğlu, H., (2020). Türkiye’de Yayılış Gösteren Muscari Mill. (Asparagaceae) Cinsi Taksonlarına ait Morfoloji, Palinoloji ve Tohum Yüzey Araştırmaları (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Fırat, M. ve Genç, İ., (2016). Türkiye’de doğal yayılış gösteren bazı soğan (Allium L.-Amaryllidaceae) türleri üzerine taksonomik notlar. Bağbahçe Bilim Dergisi 3(3):4-10.
• Fırat, M., Karavelioğulları, F. A. ve Aziret, A. (2015). Geophytes of East Anatolia (Turkey). Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences 5(1): 38-53.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., ve Başer, K.H.C. (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 11. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Güner, A. ve Ekim, T. (2014). Resimli Türkiye Florası 1. Ali Nihat Gökyigit Vakfı. Flora Arastırmaları Dernegi ve Türkiye Is Bankası Kültür Yayını, Istanbul.
• Güner, A. Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. (edlr). (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmalar Derneği Yayını, İstanbul.
• Güner, A. Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, İ. ve Çimen, A.Ö. (edlr.). (2018). Resimli Türkiye Florası 2. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• Gürdal, B., Özhatay, N., Koçyiğit, M. and Kaya, E., (2014). Two New species for Turkish Geophyte Flora in The Genus Bellevalia. Şu eserde: Kaya, E. Geophytes of Turkey 3: 525-531, Atatürk Central Horticultural Research Institute, Edition No: 96, Yalova, Turkey.
• IUCN Species Survival Commission (2017). IUCN Red List Categories and Criteria.
• İzgi, S. (2018). Mazıdağı (Mardin) İlçesinin Geofitleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Kılıç, Ö. ve Yıldırımlı, Ş. (2014). Dikme (Kür) (Bingöl merkez) ve çevresinin florası. Ot Sistmatik Botanik Dergisi 21(1): 69-125.
• Koçyiğit, M. ve Özhatay, N., (2010). Taxonomic remarks on eight Allium Species (sect. Codonoprasum) from South Anatolia. Journal of Faculty of Pharmacy of Istanbul University 41: 42-55.
• Koçyiğıt, M., Yeşil, Y. ve Koyuncu, M. (2016). Allium dumanii (A. sect. Codonoprasum, Amaryllidaceae), a new species from E Turkey. Willdenowia 46(1), 113-119.
• Koyuncu, M. ve Alp, Ş. (2014). New geophyte taxa described from Turkey at last decade. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi 24(1): 101-110.
• Korkmaz, M. ve İlhan, V. (2015). Distribution, traditional use and conservation of geophyte plants growing around Keşiş Mountain, Eastern Anatolia, Turkey. International Journal of Scientific Research in Knowledge 3(7): 187-197.
• Kupik, Y. (2009). Çermik (Diyarbakır) İlçesinin Monokotiledon Geofit Florası (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• MGM (2019). Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Bilgi İşlem Daire Başkanlığı. Ankara.
• Mor, A. (2008). Karakoçan İlçesi’nin Coğrafi Etüdü (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Persson, K. (2006). One new and one emended species of Bellevalia (Hyacinthaceae) from Turkey. Botanical Journal of the Linnean Society, 150(2): 253-260.
• Pınar, S. M., Fidan, M. ve Eroğlu, H., (2018). Petaloid Monocotyledonous Flora of Bingol Province (Turkey). 4th International Conference on Environmental Science and Technology (ICOEST), 19-23 September 2018, Kiev, Ukraine.
• Raunkiaer, C. (1934). The Life Forms of Plants and Statistical Plant Geography; Being The Collected Papers Of C.Raunkiaer. The Life Forms Of Plants And Statistical Plant Geography; Being The Collected Papers of C. Raunkiaer.
• Rix, M., ve Mathew, B. (2007). Puschkinia peshmenii: Hyacinthaceae. Curtis's Botanical Magazine 582: 54-57.
• Sefalı, A., (2022). Bayburt’un monokotiledon petaloid geofitleri. Bağbahçe Bilim Dergisi 9(1): 14-33.
• Tekşen, M. ve Aytaç, Z., (2011). The Revision of The Genus Fritillaria L. (Liliaceae) in the Mediterranean region (Turkey). Tr. J. of Bot. 35: 447-478.
• Tekşen, M. ve Erkul, S. K. (2015). The synopsis of the genus Gagea (Liliaceae) in Turkey. Phytotaxa 230(2): 101-129.
• Tekşen, M. (2018a). Fritillaria L. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (edlr.), Resimli Türkiye Florası, 2: 800–876. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• Tekşen, M. (2018b). Gagea Salisb. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (edlr.) Resimli Türkiye Florası 2: 926-994. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• The Plant List (2022). A working list of all plant species. www.theplantlist.org (erişim tarihi: 01.07.2022.)
• Uysal, T., Demirelma, H., Tugay, O., Dural, H. ve Ertuğrul, K., (2014). Türkiye Ornithogalum L. (Hyacinthaceae) Cinsinin Revizyonu. TÜBİTAK Projesi 110T948, 360s.
• Yıldırım, H., (2014). Puschkinia bilgineri (Asparagaceae subfamily Scilloideae):A new Puschkinia Adams species from Eastern Anatolia, Turkey. Bağbahçe Bilim Dergisi 1(1): 1-10.
• Yıldırım, H. (2018a). Arum L. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (edlr.), Resimli Türkiye Florası 2: 545-574. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• Yıldırım, H., (2018b). Biarum Schott. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (edlr.), Resimli Türkiye Florası 2: 520-541. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• Yıldırım, H. (2018c). Eminium (Blume) Schott. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. Ve ÇİMEN, A.Ö. (edlr.), Resimli Türkiye Florası 2: 510-520. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
• Yıldırımlı, Ş. (2015). The chorology of the Turkish tepaloid Monocotyledones species of Liliaceae Juss. s.l. family. Ot Sistematik Botanik Dergisi 22(1-2): 67-119.
• Yıldırımlı Ş., ve Kılıç Ö.,(2016). New taxa of tepaloid monocots from Türkey. Ot Sistmatik Botanik Dergisi 22(1-2): 20.
• Yüce Babacan, E. ve Eker, İ. (2017). Munzur Vadisi Tunceli ve yakın çevresinin geofit florası. Bağbahçe Bilim Dergisi 4(1): 31-49.