Cyclamen hederifolium Aiton ve C. persicum Mill. (Primulaceae) Türlerinin Morfolojik, Anatomik, Palinolojik ve Toprak Özellikleri bakımından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 9 - 23, 30.04.2023

Yeliz Uçkun Kemal Yıldız

Öz

Bu çalışmada, İzmir ve çevresinde yetişen Cyclamen hederifolium ve C. persicum türleri morfolojik, anatomik, palinolojik ve türlerin yetiştiği toprak özellikleri incelenmiştir. İncelenen türlerin betimleri genişletilmiştir. Mikromorfolojik incelemeler, stereo ve taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile yapılmıştır. Tohum şekillerinin C. hederifolium türünün dikdörtgensi-yamuk, C. persicum türünün ise, elips şeklinde olduğu tespit edilmiştir. Türlere ait gövde ve yaprak enine kesitleri alınmış ve anatomik özellikleri ışık mikroskobunda incelenmiştir. Polen özellikleri, ışık mikroskobu ve taramalı elekron mikroskobu (SEM) incelenmiştir. Palinolojik incelemelerle, polen şekillerinin her iki türde de sferoidalden oblata kadar, izopolar, yüzey ornemantasyonlarının psilat, skabrat, apertür durumlarının ise, trikolpat olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle, incelediğimiz türlerin ayrımınında polen yapılarının kullanılamayacağı sonucuna varılmıştır. Toprak özelliklerini belirlemek için, türlerin yetişme alanından alınan toprak örneklerinin analizleri yapılarak, element istekleri belirlenmiştir. Toprak özellikleri bakımdan, türlerin pH değerleri hafif alkali, tuzsuz, killi tınlı, C. hederifolium türünün orta ve çok kireçli, organik madde bakımından fakir, orta, yüksek, C. persicum türünün ise az kireçli, organik madde bakımından yüksek yüzdeli toprakları tercih ettiği tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda, türlerin morfolojik bakımından birbirinden kolaylıkla ayırt edilebildiği ve yetişme alanlarının genellikle benzer olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anatomi, Cyclamen, Morfoloji, Palinoloji, Toprak Özellikleri.

Kaynakça

• Altundağ, E. ve Öztürk, M. (2011). Ethnomedicinal studies on the plant resources of east Anatolia Turkey. Procedia Social and Behavioral Sciences. 19: 756–777.
• Anderberg, A.A. (1994). Kew Bullutein. 49(3): 455-467.
• Avcu, C., Selvi, S. ve Satıl, F. (2016). Katran Dağı (Bayramiç/Çanakkale) ve Çevresinde Yayılış Gösteren Geofit Bitkiler ve Ekolojik Özellikleri. Research Article Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. 6(3): 9-16.
• Aydın, Ç., Özay, C. ve Mammadov, R. (2014). Türkiye’de Yayılış Gösteren Cyclamen L. Türleri Üzerinde Yapılan Çalışmalar, Hacettepe University Journal of the Faculty of Pharmacy. 34(2): 96-112.
• Çelemli, Ö. G., Kızılpınar Temizer, İ., Altınözlü, H. (2015). Türkiye’nin Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi’ne Endemik Cyclamen pseud-ibericum Bitkisinin Anatomisi, Palinolojisi ve Tuber Özütünün Kimyasal Analizi. Hacettepe J. Biol. & Chem. 43(2): 105-113.
• Çokuysal, B. ve Erbaş, E. (2004). Bitkilerde Besin Maddeleri Noksanlıkları Ve Toprak Tahlillerinin Değerlendirilmesi. Ege Üniversitesi Tarımsal Uygulama Ve Araştırma Merkezi Çiftçi Broşürü. İzmir.
• Coşkunçelebi, K. (2012). Cyclamen L. Şu eserde: Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. (edlr.) Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. s. 767-771, İstanbul.
• Çürük, P., Söğüt, Z., Bozdogan, E., Izgu, T., Sevindik, B., Mohammad Tagipur, E., Teixeira da Silva, J.A., Serce, S., Aka Kacar, Y. ve Yalçın Mendi, Y. (2015). Morphological characterization of Cyclamen sp. grown naturally in Turkey: Part I, South African Journal of Botany. 100: 7–15.
• Çürük, P., Sogut, Z., Izgu, T. Sevindik, B., Mohammad Tagipur, E., Teixeira da Silva, J.A., Serce, S., Solmaz, I., Aka Kacar, Y., Yalcin Mendi, N.Y. (2016). Morphological characterization of Cyclamen sp. grown naturally in Turkey: Part II, Acta Sci. Pol. Hortorum Cultus. 15(5): 205-224.
• Demirhan, E. (2001). Şifalı Bitkiler. Alfa Basım Yayım Dağ. Ltd. Şti., 540 s. İstanbul.
• Dinç Düşen, O., Gürcan, B. ve Mammadov, R. (2014). Morphology, anatomy and palynology of endemic Cyclamen mirabile Hildebr. (Primulaceae) in south-west Turkey. Bangladesh J. Bot., 43(3): 243-247.
• Eruz, E. (1979). Toprak tuzluluğu ve Bitkiler Üzerindeki Genel Etkileri. İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, Seri B. 29(2): 112-120.
• Gülçur, F. (1974). Toprağın Fiziksel ve Kimyasal Analiz Metodları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İ. Ü. Yayın No: 1970, O. F. Yayın No: 201, 225 s., Kutulmuş Matbaası, İstanbul.
• Irmak, A. (1954). Arazide ve Laboratuvarda Toprağın Araştırılması Metodları İ. Ü. Yayınları, İ. Ü. Yayın No: 599, O. F. Yayın No: 27, 150 s., İstanbul,
• Jalali, N., Naderi, R. Shahi-Gharahlar, A. ve Teixeira da Silva, J.A. (2012). Tissue culture of Cyclamen spp. Sci. Horticult., 137: 11–19.
• Jalali, N., Naderi, R. Babalar, M. ve Mirmasoumi, M. (2010). Somatic embryogenesis in Cyclamen with two explants and combinations of plant growth regulators. Hortic. Environ. Biotechnol. 51: 445–448.
• Jackson, M.L. (1962). Soil Chemical Analysis, Constable and Company Ld., London, England.
• Kaçar, B. (2005). Potasyumun Bitkilerde İşlevleri ve Kalite Üzerine Etkileri. Tarımda Potasyum’un Yeri ve Önemi Çalıştayı. s. 28, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Mathew, B. ve Özhatay, N. (2001). Türkiye’nin Yersomunuleri, Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Yersomunu Türlerinin Tanıtım Rehberi. s. 31-32, Doğal Hayatı Koruma Derneği, İstanbul.
• Meikle, R.D. (1978). Cyclamen L. Şu eserde: Davis, P.H. (ed.). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. 6: 128-135, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
• Moore, P.D., Webb, J.A. ve Collinson, M.E (1997). An Illustrated Guide to Pollen Analysis. London: Blackwell Scientific Publications.
• Özhatay, N. ve Byfield, A. (2005). Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı, Doğal Hayatı Koruma Vakfı, s.1-24, s.476, İstanbul.
• Polat, G. (2016). Cyclamen coum subsp. coum Mill. Taksonunun bazı anatomik ve Ekofizyolojik karakterlerinin farklı yükseltilerdeki Fenotipik esnekliğinin karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi), 91 s., Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Ordu.
• Punt, W., Hoen, P.P., Blackmore, S., Nilsson, S. ve Le Thomas, A. (2007). Glossary of polen and spore terminology. Review of Palaeo botany and Palynology. 143: 1-81.
• Saatçi, F., Tuncay, H., Altınbaş, Ü., ve Akıncı, M.Ç. (1983). Toprak ve Su Analiz Yöntemleri. E.Ü. Zir. Fak. Teksir No:18-II. Bornova.
• Scheffer, F. ve Schachtschabel, P (1989). Lehrbuch der Bodenkunde.12 Aufl., Ferdinand Enke Verlag, 442, 118 s. Stuttgart.
• Schlichting, E. ve Blume, M.P. (1966). Bodenkundliches praktikum. Verlag Paul. Peney, Hamburg und Berlin, s. 121-125.
• Şahin, O. ve Bürün, B. (2010). Cyclamen alpinum (hort. Dammann ex Sprenger, 1892)’un Morfolojisi, Ekolojisi ve Sitolojisi. SDÜ Fen Dergisi (E-Dergi), 5(1): 5-15.
• Öztürk, M., Pirdal, M. ve Özdemir, F. (1997). Bitki Ekolojisi Uygulamaları. Ege Üniv. Fen Fak. Yayınları. No: 157, Bornova, İzmir.
• Ülgen, N. ve Ateşalp, M. (1972). Toprakta Bitki Tarafından Alınabilir Fosfor Tayini. Köy İşleri Bakanlığı, Topraksu Genel Müdürlüğü, Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü, Teknik Yayınlar Serisi, Sayı 21, Ankara,
• Tagipur Sarijlu, E.M. ve Yalçın Mendi, Y. (2018). Türkiye’de Doğal Yayiliş gösteren bazı sıklamen (Cyclamen spp.) türlerinde kolhisin, oryzalin ve kobalt-60 uygulamaları üzerinde araştırmalar. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 36: 8.
• theplantlist.org. (2013). http://www.theplantlist.org/tpl1.1/search?q=Cyclamen> (erişim tarihi: 10.01.2022)
• Thulin, M. ve Warfa, A.M. (1989). Cyclamen (Primulaceae) in tropical Africa. Pl Syst Evol., Springer-Verlag. 166: 249–252. https://doi.org/10.1007/BF00935953
• Tüzüner, A. (1990). Toprak ve Su Analizi Laboratuarı El Kitabı, Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Wodehouse, P.P. (1935). Pollen Grains. McGraw - Hill, New York.
• Yesson, C. ve Culham, A. (2006). A phyloclimatic study of Cyclamen. The Journal of BMC Evolutionary Biology. 6(72): 1-23. doi:10.1186/1471-2148-6-72
• Yılancı, N. (2016). Cyclamen persicum Mill. çeşitlerinin tuber ekstraktlarının genotoksisitesinin Allium cepa l. Testi ile belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). 51 s., Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Fen bilimleri Enstitüsü Çanakkale,
• Yıldırım, F. K. (2010). Kuzey Kıbrıs’ın faydalı bitkilerinin ve kullanım alanlarının araştırılması (Yüksek Lisans Tezi). 203 s., K.K.T.C. Yakın Doğu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmasötik Botanik Anabilim Dalı, Lefkoşa.