Urtica dioica L. Türünün Ontogenik Varyasyonu Olan Urtica haussknechtii Boiss. ve U. dioica’nın Diğer Alttürleri Üzerinde Morfolojik İncelemeler

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 166 - 178, 23.08.2023

Birol Mutlu , Şükrü Karakuş , Kübra Nur Aslantaş Tetik , Sunay Şahin Karakuş

Öz

Bu çalışmada, Urtica L. cinsine ait endemik bir tür olan olarak bilinen U. haussknechtii Boiss, ve U. dioica L.'nın 3 alttürünün taksonomik durumu tartışıldı. Başta U. haussknechtii nin tip lokalitesi olmak üzere çalışılan taksonlara ait farklı zamanlarda farklı lokalitelerden bitki örnekleri toplandı. Toplanan örnekler herbaryum materyali haline getirildi. Toplanan örneklerin incelenmesiyle U. haussknechti türünün U. dioica subsp. dioica’nın ontogenik bir varyosyonu olduğu gösterildi. Ayrıca Türkiye’deki 3 alttürün önceden belirtilmeyen çiçek morfolojisi ile ilgili ölçümler yapıldı, yaprak morfolojilerindeki farklılıkları içeren ilave bilgiler verildi. Çalışma sonunda taksonlar için teşhis anahtarı yeniden düzenlendi.

Anahtar Kelimeler

Endemik, Malatya, Türkiye, Urtica, Urticaceae

Destekleyen Kurum

İnönü Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

FYL-2016-129, FYL-2020-1978

Teşekkür

Bu çalışma İnönü Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimince desteklenmiştir (Proje Numarası: FYL-2016-129 ve FYL-2020-1978) tip örneklerinin resimlerini hazırlayarak kullanım için gönderen G herbaryumu Fanerogam sorumlusu Dr. Fred Stauffer ve herbaryum sekreteri Laurence Loze’ ye teşekkür ederiz.

Morphological Studies on Urtica haussknechtii Boiss., an Ontogenic Variation of Urtica dioica L. And Subsp. of Urtica dioica L.

Öz

In this study, the taxonomic status of endemic U. haussknechtii Boiss., and 3 subspecies of U. dioica L. were discussed. Plant samples belonging to the studied taxa were collected at different times from different localities including type locality of U. haussknechtii. Herbarium materials were prepared from the collected samples. By examining the materials, it was shown that U. haussknechtii was an ontogenetic variation of U. dioica subsp. dioica. In addition, the measurements of flower morphology, which were not mentioned before, were made and additional informations on leaf morphology were given for 3 subspecies in Turkey. At the end of the study, the identification key for taxa was rearranged.

Anahtar Kelimeler

Endemic, Malatya, Turkey, Urtica, Urticaceae

Proje Numarası

FYL-2016-129, FYL-2020-1978

Kaynakça

• Anonim (2014). Malatya ili 2013 Yılı Çevre Durum Raporu. T.C. Malatya Valiliği Çevre Ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Malatya.
• Ayan, A.K., Aytaç, S. ve Paslı R. (2020). Isırgan. T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (DOKAP). p.134. Erol Ofset Matbaacılık Yayıncılık Ambalaj San. ve Tic. Ltd. Şti., Samsun.
• Ayaz, N. (2020). Mardin İlinde Yenen Yabani Bitkiler. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yükseklisans Tezi. T.C. Bitlis Eren Üniversitesi, Mardin.
• Başaran, F.N. ve Bekiroğlu, E. (2020). Isırgan Bitkisinden Elde Edilen Liflerle Üretilen Ring ve Open-End İpliklerin Mukavemet Özellikleri. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi 46: 285-301.
• Boissier, P.E. (1879). Urtica L. Şu eserde: Boissier, P.E. (ed.). Flora Orientalis 4: 1146-1147. H. Georg-Bibliopolam, Genevae et Basileae.
• Bıçakçı, A., Çelenk, S., Canıtez, Y., Malyer, H., Sapan, N. (2006). Türkiye’de Allerjik Urticaceae (Urtica-Isırgan / Parietarie-Duvar yapışkan otu) Polenlerinin Havadaki Dağılımları. Çocuk Solunum Dergisi 1(1): 6-9.
• Chrtek, J. (1974). Urticaceae. Şu eserde: Rechinger, K.H. (ed.). Flora Iranica 105: 1-20. Graz.
• Eker, İ. ve Tokcan, M. (2013). Aladağ Orman İşletme Müdürlüğü Florası ve Önemli Bitkilerin Sınıflandırılması [FSC (Orman Yönetim Konseyi) Sertifikasyonu Kapsamında]. Bolu Orman Bölge Müdürlüğü, Aladağ Orman İşletme Müdürlüğü Yayını, Bolu.
• Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z. ve Adıgüzel, N. (2000). Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Pteridophyta ve Spermatophyta). TTKD ve Van 100. Yıl üniversitesi Yayını, Ankara.
• Ekim, T. (2012). Urticaceae L. Şu eserde: Güner A., Aslan S., Ekim T., Vural M., Babaç M.T. (edlr.). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler) 881-882. Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
• Grosse-Veldmann, B. (2016). Systematics, Taxonomy, and Evolution of Urtica L. (Urticaceae), Mathematisch-Naturwissenschaftlichen Fakultät, Erlangung des Doktorgrades, Rheinischen Friedrich-Wilhelms-Universität, Bonn.
• Grosse-Veldmann, B. & Weigend, M. (2015). Weeding the nettles III: Named nonsense versus named morphotypes in European Urtica dioica L. (Urticaceae). Phytotaxa 208 (4): 239–260.
• Grosse-Veldmann, B. & Weigend, M. (2018). The geometry of gender: hyper-diversification of sexual systems in Urtica L. (Urticaceae). Cladistics 34: 131–150.
• Iida，M., Asami Y, Tanaka，T., Honda， G., Tabata，M., Sezlkd, E. & Yeşilada, E. (1994). Studies on Genus Urtica in Turkey (1) Identifcation of Urtica in Turkey by Internal Structure of Axis and Petiole. Natural Medicines 48 (4): 237−243.
• Kandemir, A. (2009). The Rediscovery of Some Taxa Thought to Have Been Extinct in Turkey. Turk J. Bot. 33: 113-122. Karakuş, Ş. (2016). Malatya İli Florası, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı. (Yayınlanmamış Doktora tezi). T.C. İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Karakuş, S.Ş. (2022). Malatya İlindeki Urtica dioica (Isırgan) Türüne Ait Farklı Populasyonların Polen Morfolojisi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. İnönü Üniversitesi, Malatya. Kavalali, G.M. (2003). Urtica, Therapeutic and nutritional aspects of stinging nettles. Taylor & Francis Ltd., New York.
• Kim, C., Deng, T., Chase, M., Zhang, D.G., Nie, Z.L., Sun, H. (2015). Generic phylogeny and character evolution in Urticeae (Urticaceae) inferred from nuclear and plastid DNA regions. Taxon 64(1): 65–78.
• Kolören, O. ve Eker, S. (2017). Phylogenetic Analysis of Urtica spp. by the Internal Transcribed Spacer (ITS) of 18S-26S rDNA in Ordu Province of Turkey. Fresenius Environmental Bulletin 26 (12A): 8221-8225.
• Kolören, O. ve Eker, S. (2018). Ordu İli’nde Urtica türlerinin kloroplast DNA trnL-F gen bölgelerini kullanarak genetik çeşitliliğinin belirlenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi. 33: 202-208.
• Öztürk, M., Tatlı, Â., Özçelik, H., Behçet, L. (2015). General Characteristics of Flora and Vegetation Formations of Eastern Anatolia Region and Its Environs (Türkiye), SDU Journal of Science (E-Journal) 10(1): 23-48.
• Pekařová, M. (2020). Sekundární metabolity a jejich využití u Urtica dioica agg. (Unpublished Bachelor Thesis). Univerzita Karlova Přírodovědecká Fakulta, Praha.
• Pigott, C.D. ve Taylor, K. (1964). The distribution of some woodland herbs in relation to the supply of nitrogen and phosphorus in the soil. In. A. Macfadyen, P.J. Newbould (Ed.) Britisch Ecological Society Jubilee Symposium. London. 28–30 March 1963. Supl. J. Ecol. 52 & J. Anim. Ecol. 33: 175–185.
• Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G., Bekât, L., Leblebici, E. (2000). Tohumlu Bitkiler Sistematiği (Ders Kitabı). Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi No: 116. İzmir.
• Simpson, G.M. (2010). Diversity and Classification of Flowering Plants: Eudicots. In. G.M. Simpson (Ed.) Plant Systematics (2nd Ed., pp. 339). Elsevier Acedemic Press. Burlington, London.
• Tanrıkulu, N. (2021). Ege Yöresinde Yetişen Bazı Önemli Tıbbi Bitkilerin Kadim Tıpta, Halk Tıbbında Ve Bugünkü Araştırmalardaki Yerinin Karşılaştırmalı İncelenmesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). T.C. İstanbul Medipol Üniversitesi, İstanbul.
• Tetik, A.N.K. (2019). Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmasötik Botanik Anabilim Dalı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. İnönü Üniversitesi, Malatya.
• The Plant List. URL adresi (http://www.theplantlist.org/1.1/statistics/). Erişim tarihi (19.12.2021).
• Townsend, C.C. (1982). Urtica L. Şu eserde: Davis, P.H., Edmondson, J.R., Mill, R.R., Tan, K. (Edlr.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands 7: 633-635. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
• Uzun, A., Palabaş, S., Terzioğlu, S., Anşin, R. (2005). Uluslararası Doğa Koruma Birliği Tehlike Kategorileri ve Türkiye Florası. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 8-10 Eylül 2005. T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Weigend, M. (2006). Urtica dioica subsp. cypria, with a re-evaluation of the U. dioica group (Urticaceae) in western Asia. Willdenowia 36: 811-822.
• Wu, Z.Y., Monro, A.K., Milne, R.I., Wang, H., Yi, T.S., Liu, J., Li, D.Z., (2013). Molecular phylogeny of the nettle family (Urticaceae) inferred from multiple loci of three genomes and extensive generic sampling. Mol. Phylogenet. Evol. 69: 814–827.