Alkol ve Madde Bağımlısı Bireylerin Tedavi Süreçlerinde ve Motivasyonlarında Sosyal Destek Sistemlerinin Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 4, 452 - 463, 27.12.2022

Burak Acar , Gamze Çakır , Şeymanur Karaköse , Ömer Miraç Yaman

Öz

Amaç: Araştırmada, alkol ve madde bağımlısı bireylerin tedaviye başlamasında veya tedaviyi sürdürmesinde sosyal destek sisteminin önemini keşfetmek amaçlanmaktadır.
Yöntem: Bu kapsamda tedavi sürecine devam eden 18 bağımlı katılımcıyla nitel araştırma yöntemi kullanılarak derinlemesine mülakat ve gözlem yapılmış, elde edilen veriler betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir.
Bulgular: Araştırma sonucunda sosyal desteğin; bağımlıların tedavi kararı almaları, tedaviyi sürdürme motivasyonları, ayık kalma sürelerinin uzaması ve tedavinin olumlu seyretmesi üzerinde etkili olduğu anlaşılmıştır. Bağımlıların remisyon süresinin uzamasıyla sosyal destek sistemleri arasında yakın bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Tedavi sürecinde yer alan katılımcılar için aile, arkadaş, kendine yardım grupları, dini inançlar ve iş yaşamı en çok destek sunan sosyal sistemler olarak öne çıkmaktadır.
Sonuç: Bağımlıların psikolojik veya ilaçlı tedavilerinin yanında özellikle tedaviye karar verme ve tedaviyi sürdürme süreçlerinin de profesyonel olarak yönetilebilmesi gerekmektedir. Bağımlılığın tedavisinde başarının artırılması için bağımlı bireyin sosyal destek sistemleriyle yakından çalışmaya imkân sunacak yaklaşımların ve yöntemlerin artırılmasının önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bağımlılık, alkol, madde, tedavi motivasyonu, sosyal destek

Effect of Social Support Systems in the Treatment Processes and Motivation of Individuals Addicted to Alcohol and Substance

Öz

Objective: The aim of the study is to discover the importance of the social support system in the initiation or continuation of the treatment of individuals addicted to alcohol and substance. Method: In this context, in-depth interviews and observations have been made using the qualitative research method with 18 addicted participants who are in their treatment processes, and the data that have been obtained were analyzed with the descriptive analysis method.
Results: It has been detected that social support affects the decision to get the treatment, the motivation to continue the treatment, staying sober for longer, and the treatment having a positive course. It has been determined that there is a close correlation between the prolongation of the remission period of addicts and their social support systems. Family, friends, self-help groups, religious beliefs and work life stand out as the social systems that provide the most support for the participants in the treatment process.
Conclusion: In addition to psychological or medicated treatment methods, especially the processes of making a decision about the treatment and maintaining the treatment should be managed professionally. It is considered to be important to increase the approaches and methods that will enable working closely with the social systems of the addicted individuals in order to increase the success in the treatment of addiction.

Anahtar Kelimeler

Addiction, alcohol, substance, treatment motivation, social support

Kaynakça

• 1. Çakmak SŞ, Ayvaışık HB. Üniversite öğrencilerinde alkol kullanma nedenleri ile kaygı duyarlılığı arasındaki ilişki, Türk Psikoloji Dergisi 2007; 22(60): 91-107.
• 2. Pektaş Ö, Kalyoncu A, Mırsal H, Beyazyürek M. Alkol bağımlılığında sosyodemografik değişkenler, klinik özellikler ve tedavi sonuçlarının cinsiyetler arasındaki farklılıklarının incelenmesi, Bağımlılık Dergisi 2001; 2(1): 25-29.
• 3. Jupp B, Lawrence AJ. New horizons for therapeutics in drug and alcohol abuse, Pharmacology & Therapeutics 2010; 125: 138-168.
• 4. Uzbay T. Madde bağımlılığın tedavisi, Meslek İçi Sürekli Eğitim Dergisi 2009; 21(22): 64-72.
• 5. Yılmaz A, Can Y, Bozkurt M, Evren C. Alkol ve madde bağımlılığında remisyon ve depreşme, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2013; 6(3): 243-256.
• 6. Olçay GU. Alkol ve madde bağımlılığı tedavisi gören bireylerde algılanan sosyal destek ve umutsuzluk düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, 2016.
• 7. Ögel K. Tanı ve Değerlendirme, Psikososyal Tedaviler, (İçinde: Sigara, Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları: Tanı, Tedavi ve Önleme.) İstanbul: Yeniden Yayınları, 2010. URL: http://www.ogelk.net/Dosyadepo/etyoloji.pdf
• 8. Akbaş GE, Mutlu E. Madde bağımlılığı tedavisi gören kişilerin bağımlılık ve tedavi deneyimleri, Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi 2016; 27(1): 101-122.
• 9. Krentzman AR. Review of the Application of Positive Psychology to Substance Use, Addiction, and Recovery Research. Psychology of Addictive Behaviors. Advance online publication, 2012.
• 10. Ercan FZ, Afyonoğlu MF, Özdemir H. Madde Bağımlılığı Rehabilitasyon Modelleri. (İçinde: Current Debates in Philisophy & Psychology, Ed: Bora Erdağı). London: IJOPEC Publication, 2017.
• 11. Akıncı H. Madde bağımlılığı ve manevi destek. Yüksek Lisans Tezi, Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Hizmetler Anabilim Dalı, 2017.
• 12. Marlatt GA, Donovan DM. Relapse Prevention Maintenance Strategies in the Treatment of Addictive Behaviors. The Guilford Press. Second Edition, 2008.
• 13. Ryan RM, Plant RW, O’Malley S. Initial motivations for alcohol treatment: relations with patient characteristics, Treatment Involvement, and Dropout, Addictive Behaviors 1995; 20(3): 279-297.
• 14. Savaşan A. Bağımlılığı olan hastalarda servis ortamı ve tedavi motivasyonu ilişkisinin incelenmesi, Klinik Psikiyatri 2010; 13: 119-126.
• 15. Ektiricioğlu C. Alkol ve madde bağımlılarında içselleştirilmiş damgalanma ve tedavi motivasyonu ilişkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, 2016.
• 16. Gregoire TK, Burke AC. The relationship of legal coercion to readiness to change among adults with alcohol and other drug problems, Journal of Substance Abuse Treatment 2004; 26: 35-41.
• 17. Longshore D, Teruya C. Treatment motivation in drug users: a theory-based analysis, Drug and Alcohol Dependence 2006; 81: 179–188.
• 18. Drieschner KH, Lammer SMM, Van Der Staak CPF. Treatment motivation: an attempt for clarification of an ambiguous concept, Clinical Psychology Review 2004; 23: 1115-1137.
• 19. Gerdner A, Holmberg A. Factors affecting motivation to treatment in severely dependent alcoholics, Journal of Studies on Alcohol 2000, 61(4), 548–560.
• 20. Cornelius T, Earnshaw VA, Menino D, Bogart LM, Levy S. Treatment motivation among caregivers and adolescents with substance use disorders, Journal of Substance Abuse Treatment 2017; 75: 10-16.
• 21. Ardahan M. Sosyal destek ve hemşirelik. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2006; 9(2): 68-75.
• 22. Ateş K. Madde bağımlılarının sosyal rehabilitasyonunda yerel yönetimlerin rolü-bursa ili örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, 2018.
• 23. Yücel FN, Doğan K, Pamir RN, Erkuş S, Keşir Ü, Zengin O. Alkol bağımlısı bireylerde benlik saygısı, algılanan sosyal destek ve baş etme stratejileri: adsız alkolikler örneği. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi 2020; 15: 50-64.
• 24. Lookatcha SJ, Wimberlyc AS, McKay JR. Effects of social support and 12-step ınvolvement on recovery among people in continuing care for cocaine dependence. Substance Use & Mısuse 2019; 54(13): 2144-2155.
• 25. Ross CE, Mirowsky T. Family relationships, social support and subjective life expectancy. Journal of Health and Social Behavior 2002; 43(4): 469-489.
• 26. Ateş NE. Sosyal destek ve dini başa çıkma: şehit aileleri ve gaziler örneği. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2019; 7(1): 73-100.
• 27. Allen K, Blascovich J, Mendes WB. Cardiovascular reactivity and the presence of pets, friends, and spouses: the truth about cats and dogs. Psychosomatic Medicine 2002; 64: 727–739.
• 28. Tracy EM, Munson MR, Peterson LT, Floersch JE. Social support: a mixed blessing for women in substance abuse treatment. Journal of Social Work Practice in the Addictions 2010; 10(3): 257-282.
• 29. Akbaş E. Gebe Kadınlarda depresyon ve anksiyete düzeylerinin sosyal destek ile ilişkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2006.
• 30. Taylor SE. Social Support: A Rewiev. Oxford Handbooks Online, 2019. DOI: 0.1093/oxfordhb/9780195342819.013.0009
• 31. Nenova M, DuHamel K, Zemon V, Rini C, Redd WH. Posttraumatic growth, social support, and social constraint in hematopoietic stem cell transplant survivors, Psycho-Oncology 2011; 22(1): 195-202.
• 32. Buckley J, Herth K. Fostering hope in terminally ıll patients, Nursing Standard 2004; 19(10): 33-41.
• 33. Bengtsson M. How to plan and perform a qualitative study using content analysis, Nursing Plus Open 2016; 2: 8–14.
• 34. Sığrı Ü. Nitel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2021.
• 35. Berndt EA. Sampling methods, Journal of Human Lactation 2020, 1-3.
• 36. Karataş Z. Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi 2015; 1(1): 62-80.
• 37. İlhan İÖ, Demirbaş H, Yarpuz AY, Doğan YB. Alkol bağımlılığında remisyon süresi üzerinde etkili olan değişkenler, Bağımlılık Dergisi 2003; 4: 57-61.
• 38. Başer Z. Aileden algılanan sosyal destek ile kendini kabul düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, 2006.
• 39. Birtel MD, Wood L, Kempa NJ. Stigma and social support in substance abuse: ımplications for mental health and well-being, Psychiatry Research 2017; 252: 1–8.
• 40. Dinç M, Şimşek M, Işık A, Ögel K. Yedam alkol bağımlılığı stigmatizasyon ölçeği, Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology 2019; 1(1): 33-35.
• 41. Barnett MA. All in the family: resources and referrals for alcoholism, Journal of the American Academy of Nurse Practitioners 2003; 15(10): 467-472.
• 42. İlhan İ, Demirbaş H, Doğan Y. Remisyonda olan alkol bağımlılarının sosyodemografik özellikleri ve bağımlılık süreci üzerine tanımlayıcı bir çalışma, Bağımlılık Dergisi 2002; 3(3): 155-159.
• 43. Ulutaş, Ç. Alkol bağımlılarında tedavi motivasyonu: ankara amatem örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü, Sosyal Bilimler Anabilim Dalı, 2018.
• 44. Mutlu, E. Motivasyonel görüşmeye dayalı grupla sosyal hizmet müdahalesinin alkol kullanım bozukluğu olan bireylerin tedavi motivasyonu, öz yeterlilik ve remisyona etkisi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, 2021.
• 45. Scherbaum N, Specka M. Factors influencing the course of opiate addiction. International Journal of Methods in Psychiatric Research 2008; 17(1): 39–44.
• 46. Yüncü Z, Yıldız U, Kesebir S, Altıntoprak E, Coşkunol H. Alkol kullanım bozukluğu olan olguların sosyal destek sistemlerinin değerlendirilmesi, Bağımlılık Dergisi 2005; 6(3): 129-135.
• 47. Ellisa B, Bernichona T, Yua P, Roberts T, Herrellc JM. Effect of social support on substance abuse relapse in a residential treatment setting for women. Evaluation and Program Planning 2004; 27: 213-221.
• 48. Gökler R, Koçak R. Uyuşturucu ve madde bağımlılığı, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 2008; 1: 89-104.
• 49. Uzun B, Kırca NB, Çetinkaya Z, Yaman ÖM, Karaman H. Adsız alkoliklere devam eden bireylerin ilk kullanımdan ayık kalmaya evrilen serüvenine bir bakış: nitel bir araştırma, Turkish Studies – Social 2020; 15(3): 1605-1624.
• 50. Blagojevic-Damasek N, Frencl M, Perekovic V, Cavadja Z, Kovacek M. Locus of control, social support and alcoholism. Alcoholism 2012; 48(1): 5-12.
• 51. Ersoy EG, Köşger F. Empati: tanımı ve önemi, Osmangazi Tıp Dergisi 2016; 38(2): 9-17.
• 52. Özbek MF. Toplumsal yaşamda empati, Akademik Bakış Dergisi 2004; 1: 1-16.
• 53. Yılmaz ŞB. İyileşme dönemindeki alkolikleri anlamak: adsız alkoliklerin söylemlerinin işaret ettiği motivasyon unsurları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medipol Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• 54. Seebohm P, Chaudhary S, Boyce M, Elkan R, Avis M, Munn-Giddings C. The contribution of self-help/mutual aid groups to mental well-being. Health & Social Care in the Community 2013; 21(4): 391–401.
• 55. Yıldız A. Dünyada ve türkiye’de adsız alkolikler, Bağımlılık Dergisi 2021; 22(2): 187-207.
• 56. Zemore SE, Kaskutas LA. Helping, spirituality and alcoholics anonymous in recovery. Journal of Studies on Alcohol 2004, 65(3), 383–391.
• 57. Festinger L, Carlsmith JM. Cognitive consequences of forced compliance, The Journal of Abnormal and Social Psychology 1959; 58(2): 203–210.
• 58. Metın I, Camgoz SM. The advances in the history of cognitive dissonance theory, International Journal of Humanities and Social Science 2011; 1(6): 131-136.
• 59. Piderman KM, Schneekloth TD, Shane Pankratz V, Maloney SD, Altchuler SI. Spirituality in alcoholics during treatment, American Journal on Addictions 2007; 16(3): 232–237.
• 60. Gürsu O. Madde bağımlılığı ve din: higed örneği, Addicta: The Turkish Journal on Addictions 2018; 5(1): 37-54.
• 61. Akın E. Adsız alkoliklerin ayıklık sürecine ilişkin anlatılarının güçlendirme temelinde değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, 2017.
• 62. Xia M, Yang C. The relationship among social support, self‐esteem, affect balance and loneliness in ındividuals with substance use disorders in china. Journal of Community Psychology 2019; 47: 1269-1281.
• 63. Richardson CG, Kwon JY, Ratner PA. Self-esteem and the Initiation of Substance Use Among Adolescents. Canadian Journal of Public Health 2013; 104(1): 60–63.