Van İli Asma Gen Potansiyeli İçerisinde Önemli Bir Değer: Erciş Üzümü

Yıl 2018, Cilt: 47 Sayı: (Özel Sayı 1) Türkiye 9. Bağcılık ve Teknolojileri Sempozyumu, 461 - 466, 28.06.2018

Ruhan İlknur Gazioğlu Şensoy , Adnan Doğan , Cüneyt Uyak , Nurhan Keskin , Şeyda Çavuşoğlu

Öz

Erciş üzüm çeşidi, Van ve çevresinde hüküm sürmüş medeniyetler için tarımsal ve kültürel bir değer taşımış, günümüzde de gerek fen bilimleri gerekse sosyal bilimler alanlarında birçok bilimsel çalışmaya konu olmuş bir çeşittir. Moleküler ve ampelografik tanımlaması yapılmış olan çeşidin, klon seleksiyonu çalışmaları da belli bir aşamaya getirilmiştir. Yetiştiricilik, kimyasal içerik, biyotik-abiyotik stres koşullarına tepki ve muhafazaya uygunluk da çalışılan konular arasındadır. Erciş çeşidi, organik asit içeriği bakımından Öküzgözü’nden neredeyse iki kat daha yüksek bir potansiyel sergilemiştir. Bir araştırmada, tanelerinin makro ve mikro element içeriğinin yüksek olduğu vurgulanırken, bir araştırmada gallik aside yalnızca Erciş’te rastlanmıştır. Resveratrol içeriği yönüyle de Erciş, Cabernet Sauvignon, Öküzgözü ve Kalecik karası gibi popüler üzüm çeşitlerini geride bırakmıştır. In vitro çalışmalara da konu olan çeşit, kallus oluşturma oranı bakımından da yüksek bir potansiyele sahip olmuştur. Aşılı asma fidanı üretimi ve aşı kaynaşmasının anatomik, histolojik ve biyokimyasal açıdan araştırıldığı bir doktora çalışmasında Erciş üzümü, kallus oranı en yüksek çeşit olarak saptanırken, farklı katlama ortamlarında, Hafızali çeşidi ile karşılaştırıldığı bir çalışmada ise, aşı başarısı, kallus oluşum düzeyi, fidan randımanı ve 1. boy fidan oranları yönüyle de öne çıktığı bildirilmiştir. Bu çalışma ile Erciş üzüm çeşidinin Van İli asma gen potansiyeli içerisindeki önemi, derlenmiş olan bazı bilimsel çalışmalar ışığında ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erciş üzümü çeşidi , asma gen potansiyeli , Van

An Important Potential Value in Van Grapevine Germplasm: cv. Erciş Üzümü

Öz

Erciş Üzümü is a local grapevine cultivar that has an agricultural and cultural value for the civilizations that have dominated Van and its environs, and today it is subject to many scientific studies both in natural and social sciences. Beside molecular and ampelographic description of the cultivar, clone selection studies have also been brought to a certain stage. Production, chemical content, response to a/biotic stress conditions and suitability for storage are also among the topics studied. The cv. Erciş Üzümü showed almost twice as much potential as cv. Öküzgözü in terms of organic acid content. In one study, it was emphasized that the macro and micro element content of its grapes was high and gallic acid was found only in Erciş Üzümü in another research. For resveratrol content, it left behind popular grape varieties such as Cabernet Sauvignon, Öküzgözü and Kalecik Karası. It also has a high potency in terms of callus formation rate in vitro studies. Erciş Üzümü was found to have the highest callus ratio in a study of grafted grapevine production and anatomic, histological and biochemical investigations of grafting. Moreover, it comes into prominence in a study comparing with Hafizali cultivar in different stratification media, grafting success, callus formation level, seedling yield and 1st class seedlings ratio. The aim of this review was to determine the significance of cv. Ercis Üzümü in the potential of Van grape germplasm, in the light of some scientific studies carried out.

Anahtar Kelimeler

cv. Erciş üzümü , grapevine gene potential , Van

Kaynakça

• Fidan, Y., 1985. Özel Bağcılık. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, 930.
• Oybak Dönmez, E., 2002. Arkeobotanik Çalışmaların Işığında Tarih Öncesi Anadolu’da Asma. Türkiye 5: 5-9.
• Gleisberg, W., 1938. Türkiye Bağcılığı Üzerinde Araştırmalar. 1. Ziraat Vekâleti Neşriyatı.
• Belli, O., 2000. Van Yoncatepe Kalesi ve Nekropolü Kazıları. Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999), (Ed. O. Belli), Ankara 2000, 181-190.
• Lloyd, S., 1989. Ancient Turkey, A Traveller’s History. British Museum Pres, London, 240p.
• Gazioğlu Şensoy, R. İ., Tutuş, A., 2017. Tarih Boyunca Van İli ve Çevresinde Bağcılık Kültürü. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 22(1): 56-63.
• Gazioğlu Şensoy, R. İ., 2008. Bazı Üzüm Çeşitlerinin Van Ekolojik Şartlarına Adaptasyonunun Belirlenmesi ve Van Yöresine Ait Bazı Yerli Asma Formlarının RAPD Markörleriyle Tanımlanması (Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 137s.
• Erdinç, S., 2004. Erciş İlçesi Bağcılığının Geçmişi ve Bugünü (Tezsiz Yüksek Lisans). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Kelen, M., 1991. Van İli Bağcılığı ve Burada Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özellikleri Üzerinde Araştırmalar (Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Gazioğlu Şensoy, R. İ, Balta, F., 2015. Determination of Some Local Grape Genotypes Belong to Van Region and Their Characterization. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 1(3): 41-56.
• Boz, Y., Bakir, M., Çelikkol, B. P., Kazan, K., Yilmaz, F., Cakir, B., Aslantaş, Ş., Söylemezoğlu G., Yaşasın AS., Özer C., Celik, H. Ergül A., 2011. Genetic Characterization of Grape (Vitis vinifera L.) Germplasm from Southeast Anatolia by SSR Markers. Vitis 50(3): 99-106.
• Ergül, A., Perez Rivera, G., Söylemezoğlu, G., Kazan, K., Arroyo Garcia, R., 2011. Genetic Diversity in Anatolian Wild Grapes (Vitis vinifera subsp. sylvestris) Estimated by SSR Markers. Plant Genetic Resources 9(3): 375-383.
• Keskin, N. ve B. Kunter, 2007. Erciş Üzüm Çeşidinin Kallus Kültürlerinde UV Işını Etkisiyle Resveratrol Üretiminin Uyarılması. Tarım Bilimleri Dergisi (4): 379-384.
• Keskin, N., Kunter, B., Güçer, Y., Ay, A., 2012. Erciş Grape Cv. (Vitis vinifera L.) and Preliminary Results on Wine Quality Research. 35. World Congress of Vine and Wine, 18-22.06.2012, İzmir.
• Baytin, R., Keskin, N., 2018. Determination of Aroma Compounds in Erciş Grape Cultivar. Acta Biologica Turcica 31(2): 49-55.
• Sensoy, R.İ.G., 2012. Determination of Phenolic Substances and Antioxidant Activities in Some Grape Cultivars by HPLC. J. Anim Plant Sci. 22(2): 448.
• Sensoy, R.İ.G., 2015. Determination of Organic Acids, Sugars, and Macro-Micro Nutrient Contents of Must in Some Grape (Vitis vinifera L.) Cultivars. Journal of Animal & Plant Sciences 25(3).
• Uyak, C., 2002. Erciş Üzüm Çeşidinin Seleksiyonu Üzerine Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi) Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Van.
• Delikanlıoğlu, 2015. Erciş Üzüm Çeşidinde Budama Şiddeti Uygulamalarının Üzüm ve Salamuralık Yaprak Verim ve Kalitesi Üzerine Etkileri. (Yüksek Lisans Tezi) Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Van
• Keskin, N., Kunter, B., 2010. Asmada (Vitis vinifera L.) in vitro 1. Tip Kallus Eldesi Üzerine Çeşit, Besin Ortamı ve Eksplant Tipinin Etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi 20(2): 100-106.
• Ersayar, L., 2007. Tuz Stresi Altındaki Bazı Üzüm Çeşitlerine Ait Çeliklerde Hümik Asit Uygulamalarının Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Van.
• Sivritepe, N. ve A. Eris, 1998. Asmalarda Tuza Dayanım ve Tuza Dayanımda Etkili Bazı Faktörler Üzerinde Araştırmalar. 4. Bağcılık Sempozyumu, 20-23.10.1998, Yalova, 56-63.
• Başı, E.Ö., Gazioğlu Şensoy, R.İ., 2015. Bazı Üzüm Çeşitlerinde Tuz Stresine Karşı Ortaya Çıkan Bazı Morfolojik ve Fizyolojik Reaksiyonlar. TUBİTAK 2209/A Üniversite Öğrencileri Yurt İçi Araştırma Projeleri Destek Programı Sonuç Raporu.
• Cangi, R., 1996. Aşılı Asma Fidanı Üretimi ve Aşı Kaynaşmasının Anatomik, Histolojik ve Biyokimyasal Olarak İncelenmesi (Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Van.
• Keskin, N., Baytin M.S., Çavuşoğlu Ş., Türkoğlu N., Baytin R., Parlar Ç., 2014. Erciş Üzüm Çeşidinde Hasat Sonrası UV-C ve Sıcak Su Uygulamalarının Meyve Kalitesi ve Soğukta Muhafaza Üzerine Etkileri. 6. Bahçe Ürünlerinde Muhafaza ve Pazarlama Sempozyumu, 22-25.09.2014, Bursa, 39-44.