ISPARTA YÖRESİNDEKİ ÜÇ FARKLI CEVİZ POPULASYONUNUN FENOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN ISLAH AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2005, Cilt: 34 Sayı: 1, 123 - 132, 01.03.2005

Fatma Koyuncu Fatma Akinci Yıldırım Mehmet Ali Koyuncu , Filiz Tosun

Öz

Cevizde, erkek ve dişi çiçeklerin farklı dönemlerde olgunlaşması optimal meyve tutumunu
sınırlandıran en önemli faktördür. Özellikle ilkbahar donlarının riskli olduğu
bölgelerde geç yapraklanan ve geç çiçeklenen ağaçların seçilmesi gerekmektedir. Di-
ğer taraftan pomolojik özellikleri bakımından standart bir çeşit adayı yeterliliğinde
olmayan, ancak geç yapraklanan genotiplerin gen kaynağı olarak korunması
melezleme ıslahı açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma, Isparta ili merkeze
bağlı Gelincik köyü ile Atabey ve Yalvaç ilçelerinde bulunan üç farklı ceviz
populasyonunda, genotiplerin fenolojik özelliklerinin belirlenmesi ve ıslah bakımından
değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, Gelincik’te 15, Atabey’de
46 ve Yalvaç’ta 34 genotip incelenmiştir. İncelenen genotiplerin meyve özellikleri
bakımından üstün nitelikli olmasına özen gösterilmiştir. Fenolojik özellikler açı-
sından populasyonlar ve yıllar arasında farklılık gözlenmiş olup, Atabey
populasyonunda, ilk yapraklanma ve çiçeklenme diğer iki populasyona göre yaklaşık
10–12 gün daha erken kaydedilmiştir. İlk yapraklanma, dişi ve erkek çiçek açma tarihleri
bakımından genotipler arasında meydana gelen farklılık sırasıyla Atabey’de
18, 17 ve 15 gün; Yalvaç’ta 20, 19 ve 26 gün; Gelincik’te ise 11, 11 ve 14 gün olarak
saptanmıştır. İncelenen genotiplerde, protandri özellik Atabey’de %67.4, Yalvaç’ta
%79.4 ve Gelincik’te %73.3 olarak belirlenmiştir. Her üç populasyonda da geri kalan
genotipler homogami özellik göstermişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Ceviz (Juglans regia L.), Genotip, Populasyon, Fenolojik Özellikler

Kaynakça

• Akça, Y., 1993. Gürün Cevizlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerine Araş- tırmalar (Doktora Tezi). Y.Y.Ü Fen Bil. Enst., Van.
• __________, 2001. Türkiye Ceviz Yetiştirici- liğine Genel Bakış. Türkiye I. Ulusal Ce- viz Sempozyumu, 5-8 Eylül, Tokat, s: 298-307.
• __________, S. Keskin and C. Celep. 2001. A Study on The Selection of Superior Walnut Types With Lateral Bud Fruitfulness and Maximum of Nuts Per Cluster Proc. IV. Int. Walnut Symp. Acta. Hort. No: 544 pp: 125-128.
• Aşkın, M.A. ve A. Gün, 1995. Çameli ve Bozkurt Cevizlerinin (Juglans regia L.) Seleksiyon Yolu ile Islahı Üzerinde Araş- tırmalar. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitki- leri Kong. I. Cilt, Adana, s: 461–463.
• Beyhan, Ö., 1993. Darende Cevizlerinin (J. regia L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üze- rinde Araştırmalar (Doktora Tezi). YYÜ, Fen Bil. Enst., Van.
• Çelebioğlu, G., 1985. Ceviz Yetiştiriciliği. Bursa Teknik Ziraat Müdürlüğü Yayınla- rı Yayın No: 1.
• Germain, E., 1988. Main Characteristics of The Populations and Varieties of French Walnut (J. regia L.). International Con- ference on Walnuts. Ataturk Central Horticultural Research Institute, Yalova, pp: 89-94.
• __________, 1990. Inheritance of Late Leaf- ing and Lateral Bud Fruitfulness in Wal- nut (J. regia L.), Phenotypic Correlation Among Some Traits of the Trees. First Int. Symp. On Walnut Prod. Acta Hort. No: 284, Budapest, Hungary.
• Hendricks, Coates, W.W. Elkins, G. H. Granahan, H. A. Phillips, D. E. Ramos, W.O. Reil and R. G. Snyder, 1998. Walnut Production Manual: Selection of Varities. Publication No: 3373. California
• Kaşka, N., 2001. Türkiye’de Ceviz ile İlgili Araştırmaların Değerlendirilmesi ve Ge- leceğe Bakış. Türkiye I. Ulusal Ceviz Sempozyumu, Tokat, s: 1–11.
• Koyuncu, M.A., ve O. Görgün, 2003. Ağla- sun (Burdur) Yöresi Cevizlerinin Ön Seleksiyonu. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 8–12 Eylül, Antalya s: 298–300.
• Lansari, A., A. El Hassani, D. Nabil and E. Germain, 2001. Prelimary Results on Walnut Gremplasm Evaluation in Morocco. Proc. IV. Int. Walnut Symp. Acta. Hort. No: 544 pp: 27-35.
• Oğuz, H.İ., 1998. Ermenek Yöresi Cevizle- rinin (J. regia L.) Seleksiyon Yolu İle Is- lahı Üzerinde Araştırmalar (Doktora Te- zi). YYÜ. Fen Bil. Enst., Van.
• Ölez, H., 1971.Marmara Bölgesi Cevilerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerine Araş- tırmalar (Doktora Tezi). Yalova.
• Özkan, G., 2002. Yenişarbademli (Isparta) Yöresindeki Ceviz Tiplerinin (J. regia L.) Seleksiyonu (Yüksek Lisans Tezi). SDÜ Fen Bil. Enst., Isparta.
• Özongun, Ş., 2001. Geç Yapraklanan ve Yan Dallarda Yüksek Oranda Meyve Ve- ren Ceviz Tiplerinin Seleksiyonu Üzerin- de Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi). G.O.P.Üniversitesi, Fen Bil. Enst., Tokat.
• Polito V.S., 1998. Walnut Production Manual: Floral Biology: Flower Stucture, Development and Pollination. P: 127-132 Uni. California Publication No: 3373.
• Serr, E.F. and H.I., Forde, 1962. Ten New Walnut Varieties Released. Plant Breed- ing Abst. 39:3312.
• ________, 1962. Selecting Suitable Walnut Varieties. California Agricultural Ex- periment Station, 144 p, Davis, Califor- nia.
• Sütyemez, M., 2001. Homogamy Types of Walnuts Selected from Kahramanmaraş, Turkey. Proc. IV. Int. Walnut Symp. Acta. Hort. No: 544 pp: 89-92.
• Szentivanyi, P. and E. Szücs, 2001. Inheri- tance of Blooming Time of Walnut, With Regard to the Property of Reproductional Autoregulation of Species. Proc. IV. Int. Walnut Symp. Acta. Hort. No: 544 pp: 83-88.
• Şen, S.M., 1980. Kuzey Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Bölgesi Cevizlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Araş- tırmalar (Doçentlik Tezi). A.Ü. Z.F. Er- zurum.
• _________, 1986. Ceviz Yetiştiriciliği. Eser Matbaası, Samsun.
• _________, 2001. Ceviz Anaçları. Türkiye I. Ulusal Ceviz Sempozyumu 5–8 Eylül, Tokat, s:12–24.
• _________, F. Balta, M.A.Koyuncu, F. Koyuncu, T. Yarılgaç and A. Kazankaya, 2001. Lateral Fruitfulness on Turkish Standart Walnut Cultivars and Promising Selection. Proc. IV. Int. Walnut Symp. Acta. Hort. No: 544 P: 41-45.
• Yarılgaç, T., 1997. Gevaş Yöresi Cevizleri- nin (J. regia L.) Seleksiyon Yoluyla Isla- hı Üzerinde Araştırmalar (Doktora Tezi). YYÜ., Fen Bil. Ens., Van.