Çaykara İlçesinde Yetiştirilen Güzlük ve Kışlık Mahalli Armut Çeşitlerinin Pomolojik Özellikleri

Yıl 2016, Cilt: 45 Sayı: (Özel Sayı 1) 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 59 - 68, 31.03.2016

Saim Zeki Bostan , Gülay Çelikel Çubukçu

Öz

Bu çalışma, Trabzon ili Çaykara ilçesinde yetiştirilmekte güzlük ve kışlık mahalli armut çeşitlerinin pomolojik özelliklerini belirlemek amacıyla 2012 ve 2013 yıllarında yürütülmüştür. Çalışma kapsamında Çaykara ilçesinde 25 mahallede uzun yıllardır yetiştirilen mahalli armut çeşitleri değerlendirilmiştir. Çalışmada 15 Ağustos-14 Ekim arasında hasat olumuna gelen çeşitler “Güzlük”, 14 Ekim tarihinden sonra hasat olumuna gelen çeşitler de "Kışlık" olarak gruplandırılmıştır. Buna göre, toplamda tespit edilen 21 Güzlük ve 3 Kışlık armut çeşidi üzerinde çalışılmıştır. 21 güzlük çeşidin 13’ünde periyodisite hiç görülmezken, 5’inde kısmi ve 3’ünde de mutlak periyodisite belirlenmiştir. 3 kışlık çeşidin 1’inde mutlak, 1’inde kısmi periyodisite görülürken 1’inde de belirlenmemiştir. Çalışmada elde edilen iki yıllık sonuçlara göre; güzlük çeşitlerde tam çiçeklenme tarihi 27 Mart-14 Mayıs, tam çiçeklenmeden hasat olumuna kadar geçen gün sayısı 119-187 ve hasat tarihi 15 Ağustos-14 Ekim; kışlık çeşitlerde de sırasıyla 04-18 Nisan, 183-201 gün ve 15-23 Ekim arasında belirlenmiştir. Güzlük mahalli çeşitlerde meyve ağırlığı 50.28 g (Sonbahar armudu)-139.63 g (Değirmenab), meyve eni 41.75 mm (Sonbahar armudu) -62.13 mm (Değirmenab), meyve boyu 41.86 mm (Somoligab)-72.68 mm (Ganavab), meyve eti sertliği 6.18 kg (Aliganab)-13.96 kg (Şöminab), suda çözünür kuru madde miktarı %8.96 (Ağrab)%20.00 (Sonbahar armudu) ve titre edilebilir asitlik miktarı %1.07 (Melidab)-%9.69 (Meşrebe armudu) olarak belirlenmiştir. 3 Kışlık mahalli çeşitte meyve ağırlığı 88.03 g (Kastanab)-140.38 g(Galandab), meyve eni 50.69 mm (Kastanab) -60.60 mm (Dalgıranab), meyve boyu 60.65 mm (Galandab)-62.82 mm (Kastanab), meyve eti sertliği 6.54 kg (Dalgıranab)-8.21 kg (Kastanab), suda çözünür kuru madde miktarı %12.30 (Dalgıranab)%16.60 (Galandab) ve titre edilebilir asitlik miktarı %3.70 (Dalgıranab)-%7.33 (Galandab) olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Pyrus communis , armut , mahalli çeşit , pomoloji , Çaykara

Pomological Traits of Local Autumn and Winter Pear Varieties Grown in Çaykara County (Trabzon Province, Turkey)

Öz

This study was carried out to determine the pomological traits of local autumn and winter pear varieties grown in Çaykara county of Trabzon province (Turkey) in 2012 and 2013 years. In the study, local pear varieties that grown for many years in the region were investigated in 25 districts of Çaykara province. As a result of this study, local pear varieties were grouped as autumn and winter that were matured between August 15 - October 14, and after October 14, respectively. Total 21 autumn and 3 winter varieties were determined. There were 13 varieties every year bearing, 5 varieties partial alternate bearing, and 3 varieties alternate bearing in autumn season varieties; 1 variety every year bearing, 1 variety partial alternate bearing, and 1 variety alternate bearing in winter season varieties. Full blossoming changed from March 27 to May 14, number of days from full blossom to harvest between 119-187, and harvest date changed from August 15 to October 14 in autumn varieties; April 4-18, 183-201 days, and October 15-23 in winter varieties, respectively. In autumn and winter varieties, fruit weight were between 50.28 g (Sonbahar)-139.63 g (Değirmenab), 88.03 g (Kastanab)-140.38 g (Galandab); fruit diameter were between 41.75 mm (Sonbahar)-62.13 mm (Değirmenab), 50.69 mm (Kastanab) 60.60 mm (Dalgıranab); fruit length were between 41.86 mm (Somoligab)-72.68 mm (Ganavab), 60.65 mm (Galandab)-62.82 mm (Kastanab); fruit fresh firmness were between 6.18 kg (Aliganab)-13.96 kg (Şöminab), 6.54 kg (Dalgıranab)-8.21 kg (Kastanab); total soluble solids were between 8.96% (Ağrab)- 20.00% (Sonbahar), 12.30% (Dalgıranab)-16.60% (Galandab); titratable acidity were between 1.07% (Melidab)- 9.69% (Meşrebe), 3.70% (Dalgıranab)-7.33% (Galandab).

Anahtar Kelimeler

Pyrus communis , pear , local variety , pomology , Çaykara

Kaynakça

• Anonymous, 2000. Pear (Pyrus communis L.). UPOV (International Union for the Protection of New Varieties of Plants), Geneva.
• Anonymous, 1983. IBPGR. Descriptor list for pear (Pyrus) http://www.ipgri.cgiar.org/system/page.asp?theme = 1.
• Anonymous, 2014. TÜİK Bitkisel Üretim İstatistikleri. http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul
• Aşkın, M.A., Oğuz, H.İ., 1995. Erciş’te yetiştirilen ümitvar mellaki armut tiplerinde bazı meyve ve ağaç özelliklerinin tespiti üzerine araştırmalar. Türkiye 2. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Adana 1995, 84–87, Adana.
• Bostan, S.Z., Şen, S.M., 1991. Van ve çevresinde yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik özellikleri üzerine araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(3): 153-169.
• Bostan, S.Z., 2007. Pomological traits of local apple and pear cultivars and types grown in Trabzon province (Eastern Black Sea Region of Turkey). Acta Horticulturae, 825: 293-298.
• Bostan, S.Z., Acar, Ş., 2012. Ünye’de (Ordu) yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Akademik Ziraat Dergisi 1(2):99-108.
• Büyükyılmaz, M., Bulagay, A.N., 1983. Marmara Bölgesi için ümitvar armut çeşitleri-2. Bahçe 12(2):5-14.
• Büyükyılmaz, M., Bulagay, A.N., Burak, M., 1992. Doğu Marmara Bölgesinde yetişen akça armutlarinda klon seleksiyonu. Bahçe 21(12):61-68.
• Büyükyılmaz, M., Bulagay, A.N., Burak, M., 1994. Marmara Bölgesi için ümitvar armut çeşitleri-3. Bahçe 23(1-2):79-92.
• Çiftçi, D., Bağcı, D., Sağır, N., Aygün, A., 2011. Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yetiştirilen yerel armut (Pyrus spp.) çeşitlerinin bazi özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye 6. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4-8 Ekim 2011, Şanlıurfa. Özet Kitabı, 72s.
• Dumanoğlu, H., Güneş, T. Erdoğan, N.V., Aygün, A., Şan, B., 2006. Clonal selection of a winter-type European pear cultivar 'Ankara' (Pyruscommunis L.). Turkish Journal of Agriculture and Forestry 30(5):355-363.
• Edizer, Y., Güneş, M., 1997. Tokat yöresinde yetiştirilen yerel elma ve armut çeşitlerinin bazı pomolojik özellikleri üzerinde bir araştırma. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, Yalova, s:53-60, Yalova.
• Ercan, N., 1995. Ege Bölgesinde uygun “Akça” armut tiplerinin belirlenmesi üzerine araştırmalar. Türkiye 2. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Adana, s:79-83.
• Güleryüz, M., 1977. Erzincan'da Yetişen Bazı Önemli Elma ve Armut Çeşitlerinin Pomolojileri ile Döllenme Biyolojileri Üzerinde Araştırmalar. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Güleryüz, M., Ercişli, S., 1997. Kağızman ilçesinde yetiştirilen mahalli armut çeşitleri üzerinde pomolojik bir araştırma. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, Yalova, s:37-44.
• Karadeniz, T., Şen, S.M., 1990. Tirebolu ve çevresinde yetiştirilen bazı armut çeşitlerinin pomolojisi ve seleksiyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 1(1):152-165.
• Karadeniz, T., Kalkışım, Ö., 1996. Görele yöresindeki doğal armut çeşitlerinin pomolojik karakterleri üzerine bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 6(1):81-86.
• Özbek, S., 1978. Özel Meyvecilik. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No:128, 428s.
• Öztürk, A., 2010. Sinop ilindeki yerel armut genotiplerinin morfolojik, pomolojik ve moleküler karakterizasyonu. Doktora Tezi. OMÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri, Samsun, 184s.
• Şen, S.M., Cangi, R., Bostan, S.Z., Balta, F., Karadeniz, T., 1992. Van ve çevresinde yetiştirilen seçilmiş bazı Mellaki ve Ankara armut çeşitlerinin fenolojik, morfolojik ve pomolojik özellikleri üzerinde araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2(2):29-40.
• Şen, S.M., Karadeniz, T., 1995. Genel Meyvecilik, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, 87s.
• Ünal, A., Saygılı, H., Hepaksoy, S., Can, H. Z., Türküsay, H., 1997. Ege Bölgesinde armut yetiştiriciliği ve seçilen bazı armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, Yalova, s:29-35. Yarılgaç, T., Yıldız, K., 2001. Adilcevaz ilçesinde yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin bazı pomolojik özellikleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 11(2):9-12.