Uşak İli Ulubey İlçesinde Yetişen Karadutların Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri

Yıl 2016, Cilt: 45 Sayı: (Özel Sayı 1) 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 112 - 115, 31.03.2016

Zehra Özkaya Erkaleli Zeynel Dalkılıç

Öz

Bu çalışma Uşak ili Ulubey ilçesinde bireysel olarak yetişen 15 adet değişik karadut (Morus nigra L.) genotipinde 2013 ve 2014 yıllarında yürütülmüştür. İncelenen karadut ağaçlarının morfolojik özellikleri şu değerler arasında bulunmuştur: ağaç yaşı 4-91 yıl, gövde çevresi 61-187 cm; bir yaşlı dal çapı 3.0-9.5 mm, uzunluğu 5.9-9.7 cm, boğum sayısı 2.5-5.0 adet, boğum arası uzunluğu 1.4-2.4 cm; iki yaşlı dal çapı 6.0-10.8 mm, uzunluğu 16.8-18.5 cm, boğum sayısı 4.5-6.0 adet, boğum arası uzunluğu 3.1-4.1 cm; yaprak genişliği 8.1-11.9 cm, uzunluğu 8.7-12.1 cm, yaprak sapı uzunluğu 1.8-2.8 cm; yaprak yaş ağırlığı 1.3-2.9 g, kuru ağırlığı 0.40.8 g, nem oranı %69.3-78.4. Yaprak üst yüzeyindeki klorofil değerleri 0.67-0.69, alt yüzeyindeki klorofil değerleri 0.57-0.60 arasında değişmektedir. Pomolojik özellikleri açısından ise meyve eni 13.0-16.6 mm, boyu 16.7-23.5 mm, yaş ağırlığı 2.9-4.3 g, kuru ağırlığı 0.9-1.2 g, nem %59.0-72.9, suda çözülebilir kuru madde (SÇKM) miktarı 11.6-19.0°Brix, titre edilebilir asit miktarı (TA) sitrik asit olarak 1.4-2.2 g/100 ml, pH 3.6-4.2, C vitamini miktarı 15.4-16.7 mg/100ml, antioksidan aktivitesi 10.8-24.4 µM TE/g, toplam fenolik madde miktarı 132.4-147.2 mgGAE/100g, olarak belirlenmiştir. Genotipler sofralık tüketime uygunluklarına göre tartılı derecelendirme yöntemi ile yapılan değerlendirmede 210-440 arasında puan almışlardır. Bu seleksiyon çalışmasında en yüksek puan alan 4 numaralı genotiptir ve üreticilere tavsiye edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Morus nigra , vejetatif ve meyve özellikleri , seleksiyon

Morphological and Pomological Characteristics of Black Mulberries (Morus nigra L.) Grown in Ulubey Vicinity, Uşak Province

Öz

This study was conducted on 15 different black mulberry (Morus nigra L.) genotypes singly grown in Ulubey vicinity in Uşak province in 2013 and 2014. Morphological characteristics were in range as plant age 491 years, trunck circumference 61-187 cm; one-year-old branch diameter 3.0-9.5 mm, length 5.9-9.7 cm, node number 2.5-5.0, internode length 1.4-2.4 cm; two-year-old branch diameter 6.0-10.8 mm, length 16.8-18.5 cm, node number 4.5-6.0, internode length 3.1-4.1 cm; leaf width 8.1-11.9 cm, length 8.7-12.1 cm, leaf blade length 1.8-2.8 cm; leaf fresh weight 1.3-2.9 g, leaf dry weight 0.4-0.8 g, moisture ratio 69.3-78.4%. Chlorophyll contents were 0.67-0.69 and 0.57-0.60 in leaf upper side and lower side, respectively. Pomological characteristics were determined as fruit width 13.0-16.6 mm, length 16.7-23.5 mm, fresh weight 2.9-4.3 g, dry weight 0.9-1.2 g, total soluble solids (TTS) 11.6-19.0°Brix, titratable acid (TA) 1.4-2.2 g/100ml in citric acid equivalent, pH 3.6-4.2, vitamin C amount 15.4-16.7 mg/100ml, antioxidant activity 10.8-24.4 µM TE/g, total phenolic substance 132.4-147.2 mgGAE/100g. According to weighted-rankit method for pomological data regarding fresh consumption, genotypes were received scores between 210 and 440. Genotype 4 had the highest score in this selection for recommendation to growers.

Anahtar Kelimeler

Morus nigra , vegetative and fruit characteristics , selection

Kaynakça

• Anonim, 2014. Uşak Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, (http://usak.tarim.gov.tr).
• Akbulut, M., Çoklar, H., Çekiç, Ç., 2006. Farklı dut çeşitlerinin bazı kimyasal özellikleri ve mineral madde içeriklerinin belirlenmesi. 2. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül, Tokat, s:176-180.
• Aslan, M.M., 1998. Malatya, Elazığ, Erzincan ve Tunceli illerine bağlı bazı ilçelerden ümitvar dut tiplerinin seçimi. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri, Adana.
• Burğut, A., Türemiş, N.F., 2006. Adana ili ve çevre ilçelerinde yetişen sofralık ve sanayiye uygun dutların seleksiyonu. 2. Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül, Tokat, s:181-184.
• Çam, İ., 2000. Edremit ve Gevaş yöresi dutlarının fenolojik ve pomolojik özellikleri ile seleksiyonu üzerine araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri, Van.
• Ercişli, S., Orhan, E., 2008. Some physico-chemical characteristics of black mulberry (Morus nigra L.) genotypes from Northeast Anatolia region of Turkey. Sci. Hort. 116:41-46.
• Erdoğan, Ü., 2003. İspir ve Pazaryolu ilçelerinde yetiştirilen dutların (Morus sp.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine bir araştırma. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri, Erzurum.
• Erdoğan, Ü., Çakmakçı, R., 2006. Yukarı Çoruh vadisinde yetiştirilen dutların bazı fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. 2. Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül, Tokat, s:193-198.
• Ertan, E., Seferoğlu, G., Günver-Dalkılıç, G., Tekintaş, F.E., Seferoğlu, S., Babaeren, F., Önal, M., Dalkılıç, Z., 2007. Selection of chestnuts (Castanea sativa Mill.) grown in Nazilli District, Turkey. Turk. J. Agric. For. 31:115-123.
• Gündoğdu, M., Yılmaz, H., Geçer, M.K., Kayakeser, U., 2012. Van Gölü Havzasındaki dut türlerinin farklı olgunluk dönemlerindeki (Morus nigra L., Morus alba L. ve Morus rubra L.) bazı fizikokimyasal özelliklerinin belirlenmesi. 4. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 3-5 Ekim, Antalya, s:198-205.
• Güneş, M., Çekiç, Ç., 2003. Tokat yöresinde yetiştirilen farklı dut türlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Ulusal Kivi ve Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 23-25 Ekim, Ordu, s:413-417.
• Güven, S., Başaran, M., 1979. Çanakkale yöresinde üretilen karadut (Morus nigra L.) meyvesinin besin teknolojisi yönünden değerlendirilmesi. Tarımsal Araştırma Dergisi, s:108-117.
• İslam, A., Turan, A., Şişman, T., Kurt, H., Aygün, A., 2006. Giresun-Şebinkarahisar’da dut seleksiyonu. 2. Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül , Tokat, s:185-188.
• Kafkas, E., Bozdoğan, A., Burgut, A., Türemiş, N., Paydaş Kargı, S., Cabaroğlu T., 2006. Bazı üzümsü meyvelerde toplam fenol ve antosiyanin içerikleri. 2. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül, Tokat, s:309-312.
• Koyuncu, F., Vural, E., 2003. Karadut ağacının bazı organ ve dokularının morfolojik özellikleri. Ulusal Kivi ve Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 23-25 Ekim, Ordu, s:418-423.
• Lale, H., 1992. Dut türlerinin pomolojik, fenolojik ve meyve kalite özellikleri üzerine bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri, İzmir.
• Orhan, E., 2009. Oltu ve Olur ilçelerinde yetiştirilen dutların (Morus spp.) seleksiyon yoluyla seçimi ve seçilen tiplerde genetik akrabalığın rapd yöntemiyle belirlenmesi. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri, Erzurum.
• Pehluvan, M., Kaya, T., Doğru, B., Bozhüyük, M.R., 2012. Farklı lokasyon ve hasat zamanlarının karadutun (Morus nigra L.) bazı meyve özellikleri üzerine etkisi. 4. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 3-5 Ekim, Antalya, s:422-430.
• Polat, A., 2005. Hatay’ın Antakya ilçesinde yetiştirilen bazı dut tiplerinin meyve özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. MKÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri, Hatay.
• Polat, İ., 2013. Parmak dutların (Morus laevigata) fenolojik, pomolojik özellikleri ve olgunlaşma esnasındaki fitokimyasal değişimleri. Yüksek Lisans Tezi. GOP Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri, Tokat.
• Uzun, H., Bayır, A., 2009. Farklı dut genoiplerinin bazı kimyasal özellikleri ve antiradikal aktiviteleri. 3. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 10-12 Haziran, Kahramanmaraş, s:127-138.