Çok Amaçlı Kayısı Islah Projesi (2012-2015 Dilimi)

Yıl 2016, Cilt: 45 Sayı: (Özel Sayı 1) 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 132 - 137, 31.03.2016

Bayram Murat Asma

Öz

Bu çalışma, melezleme yöntemiyle farklı amaçlara uygun yeni kayısı çeşitlerinin geliştirilmesi amacıyla yürütülmektedir. Geç olgunlaşan sofralık kayısıların ıslah edilmesi çalışmaları 2001 yılında, kurumalık kayısı ıslah çalışmaları 2003 yılında, erkenci ve orta mevsim sofralık kayısı ıslah çalışmaları 2004 yılında başlatılmıştır. 2007 Yılında şarka hastalığına dayanıklı kayısıların geliştirilmesi amacıyla PPV’ye dayanıklı yabancı orijinli kayısı çeşitleriyle yerli çeşitler arasında melezleme yapılmıştır. Çok sayıda yerli ve yabancı kayısı çeşidinin ebeveyn olarak yer aldığı ıslah programında 250 kombinasyonda yaklaşık 280 bin çiçekte suni tozlama yapılmıştır. Projede yaklaşık 22 bin melez kayısı çöğürü elde edilmiş, 19 bin bitkinin pomolojik analizi tamamlanmıştır. Ümitvar melezlerin eksik özelliklerin iyileştirilmesi için geriye melezleme çalışmaları sonucu elde edilen üç bin bitkinin verim ve pomolojik analizi devam etmektedir. Proje çalışmaları sonucu geliştirilen erkenci Dilbay kayısı çeşidi tescil edilmiş, geç olgunlaşan Eylül kayısı tipinin tescil çalışmaları devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Prunus armeniaca L. , kayısı , ıslah , melezleme

Apricot Breeding Projects for Different Purposes (2012-2015)

Öz

This study is conducted to breed new apricot varieties suitable for different purposes. Late maturing fresh consumption apricot breeding studies were started in 2001, while dry apricot breeding studies were started in 2003, and early maturing and mid-season fresh consumption apricot breeding studies were started in 2004. In 2007, crossings were performed between PPV resistant foreigner apricot varieties and local varieties for breeding of Sharka resistant apricots. With the breeding program which includes various local and foreigner apricot varieties as parental lines, artificial pollinations have been made on approximately 280.000 flowers of 250 combinations. Within the scope of the project, around 22.000 hybrid apricot rootstocks have been obtained and pomological evaluations of 19.000 plants have been accomplished. Yield and pomological analysis of 3.000 plants which have been obtained by back crossing studies of promising hybrids to improve their lacking characters is being continued. As a result of the project studies the early maturing variety, “Dilbay”, was bred and registered and registration process of a late maturing variety, “Eylül” is being continued.

Anahtar Kelimeler

Prunus armeniaca L. , apricot , breeding , crossing

Kaynakça

• Anonoymus, 2015-a. http://www.pepinieres-escande.com/en/apricot-fruits-nurseries-escande.php (Erişim: Temmuz 2015).
• Anonoymus, 2015-b. http://www.vivaizanzi.it/en/products/3/crop/apricot/11/breed/big-redea4006/169 (Erişim: Temmuz 2015).
• Anonoymus, 2015-c. http://www.davewilson.com/product-information-general/zaiger-fruit (Erişim: Temmuz 2015).
• Anonoymus, 2007. http://www.upov.int/en/publications/tg-rom/tg070/tg_70_4_rev.pdf. (Erişim: Ekim 2009).
• Asma, B.M., Erdoğan A., Kan, T., Birhanlı, O., 2003. Geç olgunlaşan sofralık kayısı çeşitlerinin melezleme yoluyla ıslahı (2001–2003 Dilimi). Türkiye 4. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, s:43–45.
• Audergon, J.M., Duffillol, J.M., Gilles, F., Giard, A., Blanc, A., Clauzel, G., Chauffour, D., Broquaire, J.M. Moulon, B., 2006. ´Soledane, ´Florilege´ and ´Bergarouge ®´Avirine: Three new apricot cultivars for French country. Acta Hort., 701:395–398.
• Bassi, D, Audergon, J.M., 2006. Apricot breeding: update and perspectives. Acta Hort. 701:279-294.
• Decroocq, S., Chague, A., Lambert, P., Roch G., Audergon, J.M., Geuna F., Chiozzotto R., Bassi D., Dondini D., Tartarini S., Salava J., Kriska B., Palmisano F., Karayiannis I., Decroocq, V., 2014. Selecting with markers linked to the PPVres major QTL is not sufficient to predict resistance to Plum Pox Virus (PPV) in apricot. Tree Genetics & Genomes, 10:1161–1170.
• Dicenta, F., Martínez-Gómez, P., Burgos, L., Egea, P., 2000. Inheritance of resistance to plum pox potyvirus (PPV) in apricot (Prunus armeniaca L.). Plant Breeding 119:161–164.
• Egea, J., Rubio, M., Campoy, J.A., Dicenta, F., Ortega, E., Nortes, M.D., Martínez-Gómez, P., Molina, A., Molina, A.Jr., Ruiz D., 2010. Mirlo Blanco’, ‘Mirlo Anaranjado’, and ‘Mirlo Rojo’: Three new very early-season apricots for the fresh market. HortScience Dec. 1:1893–1894.
• Faust M., Suranyi D., Nyujto F., 1998. Origin and dissemination of apricot. Horticultural Reviews, 22:248-249.
• Gülcan R., Mısırlı A., Demir S.T., 1995. Hacıhaliloğlu kayısı çeşidinin melezleme yoluyla monilya (sclerotinia (monilinia) laxa aderh et ruhl.) hastalığına dayanıklılık ıslahı üzerinde araştırma. 2. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, s:135–138.
• Gülcan, R., Mısırlı, A., Asma, B.M., Sağlam, H., 1999. Sclerotinia laxa'ya duyarlı ve dayanıklı kayısı melezlerinin karakterizasyonuna ait ilk sonuçlar. 3. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, s:213–216.
• Lambert, P., Dicenta, F., Rubio, M., Audergon, J.M., 2006. QTL analysis for resistance to sharka disease (Ppv-Dideron Strain) in apricot using an F1 progeny derived from SEO. Acta Hort., 717: 97-100.
• Ledbetter, C.A., 2010. Apricot breeding in North America: Current status and future prospects. Acta Hort. 862:85–92.
• Martínez-Calvo, J., Llácer, G., Badenes, M.L., 2011. Moixent, an apricot resistant to Sharka. HortScience Apr. 1: 655–656.
• Şahin, M., Paydaş, S., Ölmez, H., Demirtaş, M.N., Altındağ, M., Atay, S., 2004. Soğuklara dayanıklı geç çiçek açan kayısı çeşitlerinin melezleme yoluyla elde edilmesi (2. Aşama). Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Malatya.
• Yıldız, A., Kaska, N., 1995. Investigations on breeding of some local and foreign apricot cultivars. Acta Hort. 384:225–230.