Antepfıstığı Endüstrisinde Klonal Anaç Kullanımının Önemi

Yıl 2016, Cilt: 45 Sayı: (Özel Sayı 1) 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 248 - 254, 31.03.2016

Ahmet Onay , Nazan Çalar Ertuğrul İlikçioğlu , Hakan Yıldırım , Emine Ayaz Tilkat , Engin Tilkat , Yusuf Ersalı

Öz

Anaç seçimi antepfıstığı bahçelerinin kurulmasındaki en önemli kararlardan birisidir. Antepfıstığı yetiştirilen bütün illerimizde ticari antepfıstığı türü, Pistacia vera genellikle açık tozlanmış Pistacia türleri, özellikle de P.vera tohumlarından yetiştirilen yoz ve çöğürler üzerinde yetiştirilir. Bu çalışmanın amacı antepfıstığında klonal anaç kullanımının önemi hakkında ilgilileri bilgilendirmek ve bu konuda yapılmış ve yapılabilecek olan bazı in vitro çalışmalar hakkında bilgiler sunmaktır. Melez Pistacia genotiplerinin anaçlık özellikleri kısmen de olsa çalışılmışsa da, bugün bile yeni bahçe tesisinde kullanılmamaktadır. Özellikle Amerika’da yeni tesis edilen bahçelerin tamamında melez ve klonal anaç kullanılmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada anacın antepfıstığı endüstrisindeki önemi vurgulanarak farklı Pistacia türlerine ait melez genotiplerin in vitro mikro çoğaltılma olanakları üzerine yapılmış çalışmalar sunulmuştur. Melez genotipler Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nün araştırma bahçelerinde üretildi. Tohumların yüzey sterilizasyonu için %10’luk sodyum hipoklorit (NaOCl) çözeltisi içinde 10 dakikalık çalkalamanın yeterli olduğu gözlendi. İyi kurutulmuş ve muhafaza edilmiş bütün genotiplerde tohumların in vitro çimlenme süreleri değişmekle beraber, çimlenme iki hafta içinde gerçekleşmiştir. Bütün genotiplerde sürgünlerin in vitro çoğaltılmasında BA (benziladenin)’nın en etkili sitokinin olduğu ve sürgünlerin köklendirilmesinde ise IBA (indol butirik asit)’nın etkili oksin olduğu gözlenmiştir. In vitro üretilen fidanlar 5 haftalık iklimlendirme aşamasından sonra in vivo ortama aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Meyve , ıslah , hibrit tohum , mikroçoğaltma

Importance of Rootstock in Pistachio Industry

Öz

Rootstock selection is one of the most important decisions of establishing the pistachio orchards. The pistachio commerce, Pistacia vera is grown on the seedling rootstocks of usually open pollinated Pistacia species. The aim of this study is to inform the farmers about the importance of clonal rootstock in pistachio orchards and to provide information about some of the in vitro studies reported and will be carried out in the future. The knowledge obtained from these studies were not used for the establishment of new Pistachio orchards, although the rootstock properties of hybrid Pistacia genotypes were partly studied, Hybrid clonal rootstocks are used in the new orchards especially in the United States. In this review, therefore, the possibilities of micropropagation of hybrid genotypes of different Pistacia species were presented by emphasizing the importance of rootstocks in the pistachio industry. Hybrid genotypes were produced in the research orchards of Pistachio Research Institute in the province of Gaziantep. The hybrid seeds of different Pistacia genotypes were surface sterilized by shaking them in the 10% of sodium hypochlorite (NaOCl) solution for 10 minutes. Although in vitro seed germination period was changed among the different hybrid genotypes, the germination of well preserved and dried hybrid seeds germinated within two weeks. The cytokinin BA (benzyl adenine) was the most effective plant growth regulator for the proliferation of shoots, while the auxin IBA (indole butyric acid) was the most effective auxin for the rooting. After 5 weeks of acclimatization, the propagated seedlings were successfully transferred to in vivo condition.

Anahtar Kelimeler

Fruits , breeding , hybrid seed , micropropagation

Kaynakça

• Al Barazi, Z., Schwabe, W.W., 1982. Rootings of woody cuttings of adult Pistacia vera. J. Hort. Sci. 57:247–252.
• Barnes, H.W., 1989. The use of glycols as solvents for rooting hormones. Proc. Int. Plant Prop. Soc. 39:517–520.
• Barghchi, M., 1982. In vitro propagation of Pistacia species. Ph.D. Thesis.
• Bargchi, M., Alderson, G., 1985. In vitro propagation of Pistacia vera and the commercial cultivars Ohadi and Kalleghochi. J. Hort. Sci. 60(3):423-430.
• Barghchi, M., Alderson, P.G. 1989. “Pistachio” In:Bajaj Y.P.S. (Ed). Biotechnology in Agriculture and Forestry”, Vol.5, Trees 2 (pp:68–98), Springer-Verlag, Heidelberg.
• Crane, J.C., Maranto, J., 1988. Pistachio production. Div. Agr. & Natural Resources. Public. No:2279.
• Çetiner, S., Yücel H., Aka-Kaçar, Y., Yalçın-Mendi, Y., 1997. Clonal propagation of Pistacia root stocks by meristem and shoot culture. Acta Hort., 441:333–336.
• Dunn, E.D., Cole, J.C., Smith, M.W., 1996-a. Position of cut, bud retention and auxin influence rooting of Pistacia chinensis. Sci. Hort. 67:105–110.
• Dunn, E.D., Cole, J.C., Smith, M.W., 1996-b. Timing of Pistacia chinensis Bunge. Rooting using morphological markers associated with calendar date a degree day. J. Amer. Soc. Hort. Sci., 12:269–273.
• Hansman, D., Owens, Y., Novoa, C., 1986. Micropropagation of temperature nut trees. Hort. Abst. 6:403-416.
• Kaşka, N., Ak, B.E., Nikpeyma, Y., 1990. Pistacia cinsinin değişik türlerinde yonga, yama durgun ve sürgün T göz aşılarının uygulanması. 1. Antepfıstığı Sempozyumu, 59-67.
• Onay, A, Özden Çiftçi Y. İlikçioğlu, E. Tilkat, E. 2015. Antepfıstığı üretiminde anacın önemi. Antepfıstığı Araş. Dergisi. 4:52-57.
• Onay, A., 2000. Histology of somatic embryo initiation and development in pistachio (Pistacia vera L.). Turkish Journal of Botany. 24:91-95.
• Onay, A., Tilkat, E., Ersali, Y., Ayaz Tilkat, E., Süzerer, V., 2012-a. Antepfıstığının (Pistacia vera L.) morfolojik ve biyolojik özellikleri ile verimini etkileyen faktörler. Batman University J. of Life Sciences, 2(1).
• Onay, A., Yıldırım, H., Pirinç, V., Tilkat, E., Özden Çiftçi, Y., Akdemir, H., Süzerer, V., Çalar, N., Binici, M., Akdemir, Ö.M., Kılınç, F.M., 2012-b. Bitkilerin biyoteknolojik yöntemlerle ticari çoğaltımı; mevcut durum ve gelecekteki durum. Batman Üniversitesi J. Life Sciences, 1(2):11-27.
• Onay, A., Jeffree C.E., 2000. Somatic embryogenesis in pistachio. In: S. Mohan Jain, Pramod K. Gupta, Ronald J. Newton (Eds.), Somatic embryogenesis in woody plants. Vol., 6:361390. Kluwer Academic Publishers, The Netherlands.
• Onay, A., Jeffree C.E., Yeoman M.M., 1995. Somatic embryogenesis in cultured immature kernels of pistachio, Pistaciavera L. Plant Cell Reports, 15:192-195.
• Onay, A., 2000. Micropropagation of pistachio from mature trees. Plant Cell, Tissue Organ Cult., 60(2):159-163.
• Onay, A., 2003. Micropropagation of pistachio. In:S. Mohan, J. Ain., Katsuaki, I., (Eds.) Micropropagation of woody trees and fruits. Forestry Sciences, 75:565-588. Kluwer Academic Publishers, The Netherlands.
• Onay, A., Pirinç, V., Işıkalan, C., Adıyaman, F., Tilkat, E., Başaran, D., 2003. In vivo and in vitro micrografting of pistachio, Pistaciavera L. cv. ”Siirt”. Tur. J. Biol., 27:95-100.
• Onay, A.,Tilkat, E., Işıkalan, Ç., Namlı, S., 2007. Micrografting of pistachio (Pistaciavera L. cv. Siirt). In:Mohan, H., Jainand, H., Häggman. Protocols for Micropropagation of Woody Trees and Fruits, 289-298.
• Ozden-Tokatlı, Y., Ozudogru, E.A., Akcin A., 2005. In vitro response of pistachio nodal explants to silver nitrate. Sci. Hort., 106:415–26.
• Özden-Tokatlı, Y., Akdemir, H., Tilkat, E., Onay, A., 2010. Current status and conservation of Pistacia germplasm, Biotechnological Advances, 28(1):130-141.
• Parfitt, D.E., Almehdi, A., 1994. Use of high CO₂ atmosphere and medium modifications for the successful micropropagation of Pistachio”, Sci. Hort., 56:321-329.
• Picchioni, G.A., Davies, F.T. Jr. 1990. Micropropagation of Pistacia atlantica shoots from axillary buds. Plant Propagator Newsl., 14-15.
• Pontikis, E.A., 1984. In vitro propagation of Pistacia terebinthus L. Plant Propagator, 30 (3):14-15.
• Rechinger, K.W., 1969. Flora des Irans hen Hochland esundumrahmen den Cebirces, Akad. DruckU-Verlag., Graz, Austria.
• Sabeti, H., 1994. Forests, Trees and shrubs of Iran, Yazd Univ. Publ., 2nd ed., 875 p.
• Tabatabaee, M., 1965. Pistachio and its importance in Iran, For. Serv. Press, Minist. Agric., Tehran, Iran, 160p.
• Tilkat, E., Onay A., Yıldırım H., Ayaz E., 2009 Direct plant regeneration from mature leaf explants of pistachio, Pistacia vera L. Sci. Hort. 121:361-365.
• Tilkat, E., Onay, A., Yıldırım, H., Özen, H.Ç., 2008. Micropropagation of mature male pistachio Pistacia vera L., The Journal of Horticultural Science & Biotechnology. 83:328-333.
• Tilkat, E., Onay, A., Tokatlı Y.Ö., 2009. In vitro rooting improvement of adult pistachio, Pistacia vera L. 'Atlı'. Acta Hort. 839:215221.
• Tilkat, E., Özden Tokatlı, Y., Akdemir, H., Onay, A., Ayaz, E., 2012. Novel Methods. In: Ashraf, M., Öztürk, M., Ahmad, M.S.A., Aksoy, A. (Eds.), Micropropagation of Pistachio in Crop Production for Agricultural Improvement. 8, 814p.:379-394.
• Tilkat, E., 2003. P.khinjuk stocks’un in vitro mikro çoğaltılması. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 77s.
• Tilkat, E., 2006. Micropropagation of male Pistacia vera L. via apical shoot tip culture. Ph.D., Thesis. Institute of Science University of Dicle, Turkey, 142p.
• Tilkat, E., Onay, A., Yıldırım, H., Cetin Ozen, H., 2008. Micropropagation of mature male pistachio Pistacia vera L. The Journal of Horticultural Science & Biotechnology 83(3):328-333.
• Zohary, M.A., 1952. Monographically study of the genus Pistacia. Palestine J. Bot.,5:187-228.