TOKAT (TÜRKİYE) İLİ SEBZE (DOMATES, HIYAR, BİBER VE PATLICAN) EKİLİŞ ALANLARINDA TYLENCHIDA (NEMATODA) TAKIMINA BAĞLI BİTKİ PARAZİTİ NEMATOD TÜRLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 2, 59 - 66, 03.12.2020

İlker Kepenekçi , Ayşe Yeşilayer , Turgut Atay , Necdettin Sağlam , Aydın Peçen

Öz

Bitki paraziti nematodlar (Tylenchida: Nematoda) (BPN) sebze ve meyve yetiştirilen alanlarda ekonomik düzeyde ürün kayıplarına neden olabilen zararlı gruplarından biridir. Bu çalışmada Tokat (Türkiye) ilinde (Almus, Erbaa, Niksar, Pazar, Reşadiye, Turhal ve Yeşilyurt ilçeleri) domates (Lycopersicum esculentum Mill.), hıyar (Cucumis sativus L.), biber (Capsicum annuum L.) ve patlıcan (Solanum melongena L.) yetiştirilen sebze alanlardaki Tylenchida (Nematoda) takımına ait BPN’ler faunistik ve taksonomik olarak incelenmiştir. 2015 yılında nematod türlerinin erginlerinin yoğun olduğu yaz ayları boyunca 39 bahçeden toprak ve kök örnekleri alınmış, alınan bu örneklerden nematodlar ekstrakte edilmiş, preparatları yapılmış ve Tylenchida takımına ait nematodların teşhisleri yapılmıştır. Köklerdeki nematodların elde edilmesinde inkübasyon metodu kullanılmıştır. Nematodlar teşhis için fiksasyona tabi tutulmuştur. Preparatlar halka yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda, Tylenchida (Nematoda) takımına bağlı 17 cinse ait 23 tür ortaya konmuştur. Çalışmada Tylenchida takımına ait en yaygın olarak bulunan bitki paraziti türler; domateste Merlinius brevidens, Pratylenchus penetrans ve Helicotylenchus pseudorobustus (Almus, Erbaa, Niksar, Pazar, Turhal ve Reşadiye); hıyarda P. thornei ve H. dihystera (Erbaa, Niksar, Pazar ve Reşadiye), biberde Boleodorus thylactus (Yeşilyurt, Niksar, Pazar ve Reşadiye) ve patlıcanda P. thornei (Pazar)’dir. Elde edilen 22 türe ait belirlenen konukçular Tokat için yeni konukçu kaydıdır.

Anahtar Kelimeler

nematoda, tylenchida, bitki paraziti nematodlar, sebze, tokat

Destekleyen Kurum

Gaziosmanpaşa Üniversitesi

Proje Numarası

2015/50

Teşekkür

Arazi çalışmaları boyunca örnek almada yardımcı olan yüksek lisans öğrencilerimize (Niyazi GÜLEÇ, Emine BAYSAL ve Eyüp Can MATUR, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat), laboratuvar çalışmalarında (nematodların ekstrakte edilmesi, fiksasyonları ve preparatlarının yapılması) yardımcı olan Dr. Dolunay ERKOL (Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü, Ankara) ve araştırmamızı destekleyen Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyon Başkanlığı (Proje Numarası: 2015/50)’na teşekkür ederiz.

DETERMINATION OF PLANT PARASITIC SPECIES OF TYLENCHIDA (NEMATODA) IN VEGETABLE (TOMATO, CUCUMBER, PEPPER AND EGGPLANT) CULTIVATION AREAS IN TOKAT OF TURKEY

Öz

Plant parasitic nematodes (Tylenchida: Nematoda) (PPNs) are one of the harmful pest groups which cause product loss at economical level in vegetables and fruit growing areas. In this study, PPNs belonging to Tylenchida (Nematoda) in tomato (Lycopersicum esculentum Mill.), cucumber (Cucumis sativus L.), pepper (Capsicum annuum L.) and eggplant (Solanum melongena L.) growing areas in Tokat province (Turkey) (Almus, Erbaa, Niksar, Pazar, Reşadiye, Turhal and Yeşilyurt districts) are examined in considering their two main aspects, namely faunistic and taxonomic. In 2015 during the summer months when adult PPNs are more abundant, soil and root samples were taken from 39 vegetable growing areas, nematodes were extracted from these samples, preparations were made and nematodes belonging to the Tylenchida order were identified. Nematodes are fixed for identification. The slides were prepared by ring method. As a result of the study, 17 genera and 23 species belonging to Tylenchida (Nematoda) order were revealed. One of the major pests of the vegetables is root-knot nematodes (Meloidogyne spp.) which cause loss of production due to galling and reduction root growth. M. incognita and M. javanica were the only root-knot nematode species identified in Almus, Erbaa, Niksar and Yeşilyurt. The most encountered plant parsitic species of Tylenchida in this study were Merlinius brevidens, Pratylenchus penetrans, Helicotylenchus pseudorobustus in tomato (Almus, Erbaa, Niksar, Pazar, Turhal and Reşadiye), P. thornei and H. dihystera in cucumber (Erbaa, Niksar, Pazar and Reşadiye), Boleodorus thylactus in pepper (Yeşilyurt, Niksar, Pazar and Reşadiye) and P. thornei in eggplant (Pazar). The hosts of 22 species revealed in this study are new hosts record for Tokat.

Anahtar Kelimeler

nematoda, tylenchida, plant parasitic nematodes, vegetable, tokat

Proje Numarası

2015/50

Kaynakça

• Alkan, B., 1962. Türkiye’nin zararlı nematod faunası üzerinde ilk incelemeler. Bitki Koruma Bülteni 2:17-25.
• Akyazı, F. and O. Ecevit, 2010. Determination of Meloidogyne incognita (Kofoid and White, 1919) (Nemata: Meloidogynidae) races in vegetable fields in Erbaa and Niksar plains in Tokat. The Journal of Gaziosmanpasa University 27(2):25-30.
• Akyazı, F. and O. Ecevit, 2011. Identification and distribution of root knot nematode species (Meloidogyne spp.) in vegetable fields in Tokat province. Anadolu J. Agr. Sci. 26(1):1-9.
• Bora, A., 1970. Karadeniz bölgesi bitki paraziti nematodların tür ve yayılış alanlarının tespiti ve ilaçlı mücadele imkanları üzerinde araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni 10:53-71.
• Christie, J.E. and V.G. Perry, 1951. Removing nematodes from soil. Proceedings Helmintholological Society of Washington, 18:106-108.
• CAB International, 2001. Zygotylenchus guevaraiin: Crop protection compendium, global module. 3ʳᵈ Edition. Wallingford, UK: CAB International.
• De Grisse, A., 1969. Redescription on odifications de quelque techniques utilisées dans l’étude des neematodes phytoparasitaires. Meded. Ritksfac. Landwet. Gent, 34:351-359.
• Diker, T., 1952. Samsun bölgesinde nematodların hayat devreleri tahribat şekilleri ile arız olduğu bitkiler (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, 86s.
• Diker, T., 1959. Nebat parazit nematodları. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Neşriyatı No:70, 98.
• Elekçioğlu, İ.H., 1992. Untersuchungen Zum Auftreten und Zur Verbreitung Phytoparasitarer Nematogen in den Land Wirtschaftlichen Hauptkulturen des Astmediterranen Gebretes der Turkei. Plits 10(5):120.
• Evlice, E. ve E. Ökten, 2008. Ankara ili armut (Pyrus communis L.) bahçelerinde saptanan Tylenchida (Nematoda) takımına ait bitki paraziti nematodlar. Bitki Koruma Bülteni 48(4):1-8.
• Gebeloğlu, N., R. Cangi, M. Sayılı ve A. Yağcı, 2011. Tokat ili yaş meyve ve sebze sektörü rekabet analizi. Tokat Merkez Sebze Ürünleri Tarımsal Üreticiler Birliği Yayın No: 1, 120s.
• Gözel, U., 2001. Doğu Akdeniz Bölgesi buğday alanlarında bulunan bitki paraziti nematod türleri üzerinde araştırmalar (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 129s.
• Hooper, D.J., 1986. Handling, fixing, staining and mounting nematodes. In Southey, J.F. (ed). Laboratory methods for work with plant and soil nematodes. Her Majesty’s Stationery Office, London UK, 59-80p.
• Kasapoğlu, E.B., M. İmren ve H. Elekcioğlu, 2014. Adana ilinde önemli kültür bitkilerinde bulunan bitki paraziti nematod türleri. Türkiye Entomoloji Dergisi 38(3):333-350.
• Katı, T. ve S. Mennan, 2006. Kök-ur nematodları (Meloidogyne spp.) ile biyolojik mücadele. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi 21(2):265-274.
• Kepenekci, İ., 1994. Beypazarı (Ankara) ilçesinde havuç (Daucus carota L.) ile münavebeye giren domates (Lycopersicum esculentum Mill.) ekim alanlarındaki Tylenchida (Nematoda) türleri üzerinde taksonomik araştırmalar (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 236s.
• Kepenekci, İ., 2012. Nematoloji (bitki paraziti ve entomopatojen nematodlar) [Genel Nematoloji (Cilt:I) ISBN:978-605-4672-11-0, Taksonomik Nematoloji (Cilt:II) ISBN:978-605-4672-12-7] [Nematology (Plant Parasitic and Entomopathogenic nematodes) (General Nematology, Vol.:I) (Taxonomic Nematology, Vol.:II) pp:1155.] Eğitim, Yayım ve Yayımlar Dairesi Başkanlığı, Tarım Bilim Serisi Yayın No:3 (2012/3), LIV + 1155s.
• Kepenekci, İ., 2014a. Nematolojik çalışmalar için arazi ve laboratuvar uygulama kılavuzu. Nematoloji El Kitabı. ISBN:978-605-4627-71-9, Siyasal Kitabevi, XXII + 455s.
• Kepenekci, İ., 2014b. Plant parasitic nematodes (Tylenchida, Nematoda) in Turkey. Pakistan Journal of Nematology, 32:11-31.
• Kepenekci, İ., A. Tülek, D. Erdoğuş, E. Evlice, H. Toktay, Z. Devran ve S. Hazır, 2014. Türkiye ayrıntılı nematoloji bibliyografyası. 1934-2014 Nematolojide 80 yıl. ISBN:978-605-4627-63-9, Siyasal Kitabevi, 444s.
• Kepenekci, İ., A. Yeşilayer and T. Atay, 2018. Plant parasitic nematodes of Tylenchida (Nematoda) associated with Orchard (pear, apple, plum, cherry and peach) in Tokat (Turkey). The 2ⁿᵈ Unidokap International Symposium on Biodiversity, 39-43.
• Ökten, M.E., 1988. Some species of Tylenchidae (Tylenchida: Nematoda) from the İstanbul province. Turkey Journal of Entomology. 12(4):209-214.
• Ökten, M.E., İ. Kepenekci and H.C. Akgül, 2000. Distribution and host association of plant parasitic nematodes (Tylenchida) in Turkey. Pakistan Journal of Nematology, 18:79-106.
• Saltukoğlu, M.E., 1974. A taxonomical and morphological study of Tylenchida (Nematoda) from the Istanbul area (Turkey) (PhD thesis). State University of Gent, Belgium.
• Siddiqi, M.R., 1975. Zygotylenchus guevarai. CIH description of plant parasitic nematodes Set 5, No. 65. St. Albans, UK: Commonwealth Institute of Helminthology.
• Siddiqi, M.R., 2000. Tylenchida parasites of plants and insects. Cabi Publishing, UK, 833p.