Tokat ve Amasya İllerinden Toplanan Yerel Fasulye Genotiplerinin Morfolojik Karakterizasyonu

Yıl 2024, Cilt: 53 Sayı: 2, 117 - 125, 26.11.2024

Mualla Aydın , Duran Kılıç , Bülent Başaran , Yalçın Kaya , Hüsyin Topal , Ahu Karadağ

https://doi.org/10.53471/bahce.1434447

Öz

Çalışma, Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Bölgesi’nde yer alan Tokat ve Amasya illerinde yürütülmüştür. 2016-2021 yılları arasında Tokat ve Amasya illerine bağlı ilçeler ve köylere düzenlenen surveyler sonucunda tesadüfi örneklemelerle 66 adet yerel fasulye genotipi toplanmıştır. Surveyler neticesinde toplanan yerel sebze genotiplerine 2018-2020 ve 2021 yıllarında tarla denemeleri kurularak üretim yenileme, morfolojik ve fenolojik tanımlamalar yapılmıştır. Ele alınan materyallerde incelenen özellikler yönünden mevcut genotipler arasındaki varyasyonun ortaya konması ve birbirine yakın ya da çok farklı olan genotiplerin belirlenmesi amacıyla kümeleme (cluster) analizi yapılmıştır. Kümeleme analizi sonucunda ‘‘Gruplar arası benzerlik’’ yöntemine göre dendrogram oluşturulmuş, fasulye genotiplerinin ele alınan 16 karakter yönünden iki ana grup ve altı alt grupta kümelendiği tespit edilmiştir. B grubu en fazla genotipin kümelendiği grup olarak belirlenmiştir. Analiz yapılan özellikler bakımından birbirine en yakın genotipler 7 ve 15 no.lu genotipler, en uzak genotipler ise 59 ve 62 no.lu genotipler olmuştur. Yöresel olarak yetiştiriciliği yapılan ve çoğu, çeşit olarak tescil edilmemiş durumdaki bu genotiplerin özelliklerinin ortaya çıkarılması gelecekte yapılacak ıslah amaçlı çalışmalarda büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fasülye, Genetik Kaynak, Tokat, Amasya, Karakterizasyon

Destekleyen Kurum

TAGEM

Morphological Characterization of Local Bean Genotypes Collected from Tokat and Amasya Provinces

Öz

The study was carried out in the provinces of Tokat and Amasya, which are located in the Central Black Sea Passage Zone. As a result of the surveys organized in the towns and villages of Tokat and Amasya provinces between 2016-2021, 66 local bean genotypes were collected by random sampling. Production renewal, morphological and phenological definitions were made by establishing field trials in 2018-2020 and 2021 on the local vegetable genotypes collected as a result of the surveys. Cluster analysis was carried out in order to reveal the variation among the existing genotypes in terms of the characteristics examined in the examined materials and to determine the genotypes that are close to each other or very different. As a result of the cluster analysis, a dendrogram was created according to the "similarity between groups" method. As a result of the cluster analysis, it was determined that the bean genotypes were clustered in two main groups and six subgroups in terms of 16 characters. Group B was determined as the group in which the most genotypes were clustered. Genotypes 7 and 15 were the closest to each other in terms of the analyzed characteristics, and genotypes no. 59 and 62 were the most distant genotypes. It is of great importance for our vegetable growing to reveal the characteristics of these genotypes, which are grown locally and most of them are not registered as varieties, in future breeding studies.

Anahtar Kelimeler

Bean, Genetic Resource, Tokat, Amasya, Characterization

Kaynakça

• Tan, A., Açıkgöz, N., 2002. In situ and on-Farm Conservation of Legume Landraces in Turkey. International Plant Genetic Resources Institute, pp:117-120, Krakow, Poland.
• Muehlbauer, F., 2002. Plant genetic resources of legumes in the Mediterranean. Kluwer Academic Publishers, pp:378, Netherlands.
• Uysal, F., 2002. Kalite Fonksiyonunun Türkiye’de Baklagil Dış Satımına Etkileri. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, s:114, Antalya.
• Günay, A., 2005. Sebze Yetiştiriciliği. İzmir, Cilt.2, 345s.
• Singh, R.J., Chung, G.H., Nelson, R.L., 2007. Landmark Research in Legumes. Genome, 50:525-537.
• Akçin, A., 1998. Yemeklik Tane Baklagiller. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi, s:8-43, Konya.
• Tan, A., 2010. Türkiye Bitki Genetik Kaynakları ve Muhafazası. Anadolu J. of Aegean Agricultural Research Institute 20(1):9-37.
• Smith, J.S.C., Smith, O.S., 1989. The Description and Assessment of Distances Between Inbred Lines of Maize: The Utility of Morphological, Biochemical and Genetic Descriptors and a Scheme for the Testing of Distinctiveness Between Inbred Lines. Maydica 34:151-161.
• Bouyoucos, G.J., 1951. A. Recalibration of Hydrometer for Making Mechanical Analysis of Sils. Agronomy Journal 43:9.
• U.S. Salinity Laboratory Staff, 1954. Diagnosis İmprovement of Saline and Alkali Soils. USDA Agriculture Handbook, No:60.
• Jackson, M.L., 1958. Soil Chemical Analysis. Prence Hall Inc. Englewood Cliffs, N.J. USA.
• Tan, A., Taşkın, T., İnal, A., 2013. Bitki Genetik Kaynaklarının Toplanması. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Teknik Broşür No:7, İzmir.
• Ekinci, A.S., 1939. Türkiye Fasulye Soy ve Çeşitlerinin Sistematik ve Morfolojik Tetkiki ve Standardizasyonuna Başlamak İçin İlk Mesai. T.C. Yüksek Ziraat Enstitüsü Çalışmaları.
• Çiftçi, Y., Şehirali, S., 1984. Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Çeşitlerinde Değişik Özelliklerin Fenotipik ve Genotipik Farklılıklarının Saptanması. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayın No:4, Ankara.
• Zeytun, A., 1988. Çarşamba Ovasında Yetiştirilen Fasulye Çeşitlerinin Fenolojik ve Morfolojik Karakterlerinin Tespiti Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Apan, H., 1988. Çarşamba İlçesinin Sebzecilik Durumu ve Geliştirme İmkânları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Yayın No:29, Samsun.
• Türkeş T., 1990. Selection Breeding of Şeker Boncuk Ayşe, Karaayşe and Ferasetsiz Green bean Populations (in Turkish). Result Report. TAV Publishing, Yalova, Turkey.
• Baş, T., Koludar, J., Caymazer, Z., 1991. Fasulye Araştırmaları Projesi (Ege Dilimi). TAGEM Projesi 1991 Yılı Gelişme Raporu.
• Önder, M., Sade, A., 1996. “Yunus-90” Bodur Kuru Fasulye Çeşidinde Farklı Bitki Sıklıklarının Dane Verimi ve Verim Unsurları Üzerine Etkileri. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 9(11):71-82.
• Balkaya, A., 1999. Karadeniz Bölgesindeki Taze Fasulye (Phaseolus vulgaris) Gen Kaynaklarının Toplanması, Fenolojik ve Morfolojik Özelliklerinin Belirlenmesi ve Taze Tüketime Uygun Tiplerin Teksel Seleksiyon Yöntemi ile Seçimi Üzerinde Araştırmalar. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Samsun.
• Balkaya, A., Yanmaz, R., 2003. Bazı Taze Fasulye Çeşit Adayları ile Ticari Çeşitlerin Morfolojik Özellikler ve Protein Markörler Yoluyla Tanımlanmaları. Tarım Bilimleri Dergisi 9(2):182-188.
• Madakbaş, S.Y., Özçelik, H., Ergin, M., 2006. Çarşamba Ovasında Bodur Taze Fasulye Popülasyonlarından Belirlenmiş Olan Hatlar Arasındaki Farklılıkların Belirlenmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 10(3/4):71-77.
• Ekincialp, A., Şensoy, S., 2013. Van Gölü Havzası Fasulye Genotiplerinin Bazı Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi 23(2):102-111.
• Ergün, A., 2005. Samsun İlindeki Barbunya Fasulye Gen Kaynaklarının Karakterizasyonu ve Morfolojik Varyabilitesinin Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Samsun.
• Madakbaş, S.Y., Kar, H., Küçükomuzlu, B., 2004. Çarşamba Ovasında Bazı Bodur Taze Fasulyelerin Adaptasyonu. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21(2):1-6.
• Madakbaş, S.Y., Ergin, M., Özçelik, H., Küçükomuzlu, B., 2007. Orta Karadeniz Bölgesinde Yetiştirilen Bazı Bodur Taze Fasulye Popülasyonlarından Seçilen Bodur Ayşe Kadın Özelliğinde Saf Hatların Bazı Morfolojik ve Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21(41):68-73.
• Dumlu, B., 2009. Kuzey Doğu Anadolu Bölgesinden Toplanan 23 Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Genotipinin Fenolojik ve Morfolojik Karakterizasyonu. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum, https://tez.yok.gov.tr (11.10.2019).
• Yeken, M.Z., 2017. Türkiye’nin Farklı Bölgelerinden Toplanan Yerel Fasulye Genotiplerinin Morfolojik Karakterizasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bolu, https://tez.yok.gov.tr.