Azerbaycan'da Fındık Yetiştiriciliği

Yıl 2025, Cilt: 54 Sayı: 2, 177 - 184, 27.11.2025

Ayhan Ahmadov

Öz

Fındık (Corylus Avellana L.) yetiştiriciliği, Azerbaycan için büyük ekonomik öneme sahiptir ve ülkeyi Türkiye, İtalya ve ABD’nin ardından dünyanın en büyük dördüncü üreticisi konumuna getirmiştir. Büyük Kafkasya bölgesinin kültürel ve tarımsal tarihinde önemli bir yeri olan bu çok yıllık bitki, ağırlıklı olarak Azerbaycan’ın kuzey bölgelerinde, özellikle Şeki–Zagatala ve Guba–Haçmaz ekonomik bölgelerinde yetiştirilmektedir. Fındık sektörü yüzyıllar içinde gelişmiş olup, Sovyetler Birliği döneminde ilk fındık işleme fabrikalarının ve devlet çiftliklerinin kurulması gibi önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Yüksek talebe rağmen, yurtiçi tüketim sınırlı kalmaktadır ve bu durum, yerli fındık çeşitlerinin korunması ve modern tarım uygulamalarıyla üretimin artırılması yönünde devam eden çabalara yol açmaktadır. Bu makalede Azerbaycan’da fındık üretiminin tarihsel arka planı, mevcut çeşitleri, bahçe yönetimi ile hastalık ve zararlıların oluşturduğu zorluklar ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fındık , Azerbaycan , Çeşitler , Bahçe Yönetimi , Patojenler , Zararlılar , Glis glis

Hazelnut Culture in Azerbaijan

Öz

Hazelnut (Corylus Avellana L.) cultivation is of significant economic importance to Azerbaijan, ranking the country as the fourth–largest global producer, following Türkiye, Italy and USA. This perennial plant, deeply placed in the cultural and agricultural history of the Greater Caucasus region, is predominantly cultivated in the northern regions of Azerbaijan, specifically in the Sheki–Zagatala and Guba–Khachmaz economic zones. The industry has evolved over centuries, with notable advancements during the Soviet era, including the establishment of the first hazelnut processing factories and state farms. Despite the high demand, domestic consumption remains limited, prompting ongoing efforts to expand production through modern agricultural practices and the preservation of local hazelnut cultivars. This paper explores the historical context, current cultivars, orchard management, and the challenges posed by pathogens and pests affecting hazelnut production in Azerbaijan.

Anahtar Kelimeler

Hazelnut , Azerbaijan , Cultivars , Orchard Management , Pathogens , Pests , Glis glis

Kaynakça

• Mundus Agri. (2025, June 6). Hazelnuts dent global production: Turkish crop hit by frost while others rise. Retrieved June 10, 2025, from https://www.mundus–agri.eu/news/hazelnuts–dent–global–production.n34953.html
• Əhmədov, A.H., 2024. Regional and district–level statistical comparative analysis of hazelnut production trends in Azerbaijan in recent years. In: Proceedings of the Republican Scientific–Practical Conference on International Day of Plant Health: The Plant Factor in Sustainable Agriculture Dedicated to the 101st Birthday Anniversary of Nationwide Leader Heydar Aliyev, May 14, Azerbaijan State Agricultural University, Ganja, Azerbaijan, pp. 198–202.
• Qurbanov, İ.S., Əliyev, V.M., Bəyəhmədov, İ.A., və b., 2016. Fındıq bitkisinin yetişdirilməsi. Qanun nəşriyyatı, Bakı.
• Bayramova, D.B., Əhmədi, P.H., 2010. Fındıq. Təknur nəşriyyat, Bakı.
• Idrisov, H.A., Suleymanova, Y.V., 2022. Biometric and yield indicators of hazel shrubs depending on pruning. Research in: Agricultural & Veterinary Sciences, 6(3): 120–126.
• Qurbanov, İ., Əliyev V., Xankişiyeva, E., Bəyəhmədov, İ., 2017. Dünyada fındıq istehsalı. Azərbaycan Aqrar Elmi, 3(13): 57–63.
• Həsənov, Z.M., Əliyev, C.M., 2011. Meyvəçilik. MBM, Bakı.
• İsmayilzada, B., Karagöl, S., İslam, A., 2023. Azerbaycan’da yetiştirilen bazı fındık çeşitlerinin meyve özellikleri. Akademik Ziraat Dergisi, 12(Özel Sayı): 129–132.
• 9. FAO. 2023. Hazelnut sector in Azerbaijan – Options for green energy interventions along the value chain. Environment and Natural Resources Management Working Paper, No. 98. Baku.
• 10. İslam, A., 2018. Hazelnut culture in Türkiye. Akademik Ziraat Dergisi, 7(2): 259–266.
• Rəcəbli, Ə.R., 1932. Fındıq, qoz və şabalıd. Azərnəşr, Bakı.
• Huseynova, L.A., 2023. Powdery mildew of hazelnuts in the north–west part of Azerbaijan. Вісник виноградарства і виноробства: міжвідомчий, Interdepartmental thematic scientific collection 2: 30–37.
• Nicoletti R., Petriccione, M., Curci, M., Scortichini, M., 2022. Hazelnut–associated bacteria and their implications in crop management. Horticulturae, 8(12): 1195.
• Lamichhane, J.R., Varvaro, L., 2014. Xanthomonas arboricola disease of hazelnut: current status and future perspectives for its management. Plant Pathology, 63: 243–254.
• Şevik, M.A., 2009. Fındıkta (Coryllus avellana L.) yaygın bir virüs: Elma mozayik virüsü (Apple mosaic virus; ApMV). Bahçe, 38(1): 15–19.
• Sevik, M.A., 2015. Occurrence and distribution of apple mosaic virus on hazelnut cultivars in Giresun, Türkiye. Bioscience Journal, 31(5): 1307–1311.
• Akbaş, B., 2019. Meyve bahçelerimizin en yaygın virüsünün neden olduğu hastalıklar. Meyve Bilimi, 6(2): 36–44.
• Bosco, L., Nardelli, M., Tavella, L., 2020. First insights on early host plants and dispersal behavior of halyomorpha halys (Hemiptera: Pentatomidae) from overwintering to crop colonization. Insects, 11(12): 866.
• Ələsgərova, G.H., 2023. Kənd təsərrüfatı bitkiləri qəhvəyi mərmər bağacığı təhlükəsində. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illik yubileyinə həsr edilmiş “Heydər Əliyev və Aqrar siyasət” mövzusunda elmi–praktik konfrası, May 04, Bitki Mühafizə və Texniki Bitkilər Elmi Tədqiqat İnstitutu, Gəncə, Azərbaycan, pp. 75–76.
• Aqaverdi, N.I., Inqilab, N.G., 2019. Some bioecological peculiarities and predatories of Myzocallis coryli (Goeze, 1778) and Corylobium avellanae (Schrank, 1801) (Hemiptera, Aphididae) in Azerbaijan. American Journal of Entomology, 3(1): 1–5.
• Aker, O., Abacı, S.H., 2016. Entomopathogenicity of Metarhizium anisopliae and some fungi toward the filbert aphaid, Myzocallis coryli Goetze (Hemiptera: Aphididae). International Journal of Fauna and Biological Studies, 3(5): 32–37.
• Nadirova, G.İ., 2016. Böyük Qafqazın şimal–şərq zonasının yarpaqyeyən böcəklərinin (coleoptera, chrysomelidae) növ tərkibi, bioekologiyası və onların tənzimlənməsində entomofaqların rolu. Fəlsəfə doktoru dissertasiyası. AMEA Zoologiya İnstitutu., Azərbaycan.
• Popova, Y.V., Potapova, E.G., Grigoryeva, O.O. et al., 2022. Isolation time and craniometric differences between edible dormouse (Glis Glis L., Gliridae, Rodentia) populations inhabiting the Greater Caucasus and the Hyrcanian forest in southern Azerbaijan. Biol Bull Russ Acad Sci, 49: 1197–1209.
• Vekhnik, V.A., 2022. Nutrition of the Edible dormouse (Glis glis Linnaeus, 1766) across the distributional range. Journal of Wildlife and Biodiversity, 6(special issue): 1–23.
• Ghirardi, M., Tizzani, P., Dematteis, A., 2011. Impact of the fat dormouse (Glis glis Linnaeus 1766) on hazel orchards in the area of Alta Langa and Belbo, Bormida, Uzzone Valleys (province of Cuneo, Italy): a preliminary assessment of agricultural damage. In: Proceedings of 8th European Vertebrate Pest Management Conference, September 26–30, Berlin, Germany, pp. 107–108.
• Rodolfi, G., 1994. Dormice Glis glis activity and hazelnut consumption. Acta theriologica, 39(2): 215–220.