Erzurum (Merkez İlçe), Tortum, Pazaryolu ve Pasinler İlçelerinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2000, Cilt: 29 Sayı: 1-2, 39 - 44, 31.12.2000

Sezai Ercişli Ahmet Eşitken Muharrem Güleryüz

Öz

1996-1998 yılları arasında yürütülen bu araştırmada, Erzurum yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp.) seleksiyon yoluyla ıslahı amaçlanmıştır. Araş-tırmanın 1. yılında (1996) toplam 109 kuşburnu tipi değerlendirme kapsamına alınmış ve bunlar üzerinde yapılan tartılı derecelendirme sonunda 29 tip seçilmiştir. Araştırmanın 2. yılında (1997) ilk yıl seçilen 29 tip tekrar incelenmiş ve yapılan değerlendirmede üstün özellikli 13 tip seçilmiştir. Yapılan tür teşhisi sonunda seçilen tiplerin R.canina, R.dumalis, R.pomifera, R.montana ve R.pulverulanta türlerine ait oldukları belirlenmiştir. Araştırma sonunda seçilen kuşburnu tiplerinde ortalama meyve ağırlıkları 2.397 g (Paz-14)-4.803 g (To-25); meyve eti oranları %63.11 (To-25)-%78.14 (Paz-14); toplam asitlik %0.87 (Paz-14)-%2.20 (To-18); vitamin C 1074 mg/100 g (Pas-27)-2962 mg/100 g (Paz-14); SÇKM %31.01 (Mrk-21)-%37.64 (Paz-14); toplam kuru madde %34.82 (Mrk-14)-%40.98 (Paz-14) ve pH ise 3.15 (Paz-25)-4.73 (Paz-14) değerleri arasında saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erzurum/Merkez , Tortum , Pazaryolu , Pasinler , Kuşburnu , Rosa spp. , Seleksiyon

A Study on Selection of Rose Hips (Rosa spp.) Grown in Tortum, Pazaryolu, Pasinler and Erzurum Vicinity

Öz

This research aimed for breeding through selection of rose hips grown in Erzurum and vicinity in 1996-1998. In the first year of the research, a total of 109 genotypes were evaluated and 29 types were selected by using weighed-ranked method. In the second year the 29 genotypes were reassessed and 13 types were selected. The types selected belonged to R.canina, R.dumalis, R.pomifera, R.montana and R.pulverulanta. The average fruit weight 2.397 g (Paz-14)-4.803 g (To-25); flesh ratio 63.11% (To-25)-78.14% (Paz-14); total acid 0.87% (Paz-14)-2.20% (To-18); ascorbic acid 1074 mg/100 g (Pas-27)-2962 mg/100 g (Paz-14); TSS 31.01% (Mrk-21)-37.64% (Paz-14); TDW 34.82% (Mrk-14)-40.98% (Paz-14) and pH 3.15 (Paz-25)-4.73 (Paz-14) were determined in the selected types.

Anahtar Kelimeler

Erzurum/Center , Tortum , Pazaryolu , Pasinler , Rosehip , Rosa spp. , Selection

Kaynakça

• Anonymous, 1983. Gıda Maddeleri Muayene ve Analiz Yöntemleri Kitabı. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Gıda İşleri Genel Müdürlüğü, Genel Yayın No:65, Özel Yayın No:62-105, Ankara, 796s.
• Baytop, T., 1984. Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi (Geçmişte ve Günümüzde) İstanbul Üniversitesi Yayın No:3255, Eczacılık Fakültesi No:40, 520s.
• Cemeroğlu, B., 1976. Reçel-Marmelat-Jele Üretim Teknolojisi ve Analiz Metotları. Gıda İşleri Genel Müdürlüğü, Gıda Kontrol Eğitim ve Araştırma Enstitüsü Yayın No:5, s57, Bursa.
• Davis, P.H., 1972. Flora of Turkey and The East Aegean Island. Vol.4. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
• Demir, N., J. Acar, 1996. Kuşburnu Ürünlerinin Bazı Mineral Madde ve C Vitamini İçeriklerinin Saptanması. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül, Gümüşhane, s:239-245.
• Ercişli, S., M. Güleryüz, 1996. Gümüşhane ve İlçelerinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp.) Seleksiyon Yoluyla Islahı. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül, Gümüşhane, s:157-167.
• Erenberk, H., 1991. Gül ve Gülcülük. Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı:265, s:42-43.
• Eryılmaz, A.Y., C. Gümüş, M. Batı, 1996. Gümüşhane Orman Köylerinin Kalkındırılmasında Kuşburnunun Yeri ve Önemi. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül, Gümüşhane, s:21-29.
• Halasova, J., D. Jicinska, 1988. Amounts of Ascorbic Acid in The Hips of Rosa Species. Folia Geobotanica et Phytotaxonomica, 23(2):181-185.
• Kara, Z., R. Gerçekçioğlu, 1992. Tokat Yöresinde Tabii Olarak Yetişen Kuşburnu (Rosa spp.) Tiplerinden Birisinin Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. 1. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 1(Meyve):623.
• Karaçalı, İ., 1990. Bahçe Ürünlerinin Muhafazası ve Pazarlanması. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No:494, İzmir, 413s.
• Keleş, F., M. Kökosmanlı, 1996. Kuşburnu ve Kuşburnu Çayında C Vitamini. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül, Gümüşhane, s:245-253.
• Kiseleva, A.S, 1978. Varieties. Plant Breeding Abstract. 48(10):9966.
• Kocamaz,C. ve A. Karakoç, 1994. Çeşitli Kullanım Amaçlarına Uygun Kuşburnu Seleksiyonu (Sonuç Raporu). Meyvecilik Üretme İstasyonu Müdürlüğü, Tokat.
• Kostiç, S., 1994. Nutritive Value of Rosa Hips and Its Usability in Baby Food Vitaminazation. Review of Research Work at the Faculty of Agriculture. Belgrade-Yugoslavia, 39 (1), 67-71.
• Michelson, L.F., W.H. Lachman, D.D. Allen, 1958. The Use of ‘Weighted-Rankit’ Method in Variety Trials. Proc. Amer. Soc. Hort. Sci., 71:334-338.
• Nitransky, S., 1976. Some Pomological and Technological Properties of Hips of Cultivated Rosa pomifera. Vedecke Prace Vyshumnehu Ustavu Rastlınnej Vyroby v Piest’anoch, 13:227-233.
• Nizharadze, A.N., 1971. Chemical Analysis of the Dog Rose. Trudy Gruzinskii Nauchno-Issledovatel’shii Institut Pischc-hevci Promyshlennosti, 4:121-126.
• Özbek, S., 1971. Bağ-Bahçe Bitkilerinin Islahı. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No:419, Yardımcı Ders Kitabı:145, Ankara, 263s.
• Popova, M., K. Kozhukharova, 1986. Studies on The Hybridization of The Species Rosa canina L. and Rosa rugosa Thunb. Plant Breeding Abst. 56(12):10936.
• Rathore, D.S., 1984. A Note on Ascorbic Acid Content of Rose Hips. Progressive Hort. 16(1-2):159-160.
• Rieksta, D., L. Ozola, 1979. The Fruits of The Rose-A Useful Source of Vitamin C. Plant Breeding Abst. 49(6):4300.
• Şen, S.M., M. Güneş, 1996. Tokat Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp.) Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül, Gümüşhane, s:231-239.
• Tekeli, T., 1968. Türk Sebze ve Meyvelerinde C Vitamini Miktarları ve İşlemede Olan Değişmeler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı, 18(3-4):525-545.
• Uggla, M., 1991. Rosa Hips-A Future Fruit Crop. Sveriges Lantbruksuniversitet, 65-69.
• User, E.T., Memleketimizde Orta ve Kuzey Anadolu’da Yetişen Kuşburnunun C Vitamini Bakımından Durumu, Bununla İlgili Halk Gelenekleri Hakkında Bir Araştırma. Türk Hijyen ve Tecrübi Biyoloji Dergisi, 21(1):52-60.
• Yamankaradeniz, R., 1982. Erzurum Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnunun Bileşimi ve Değerlendirilme Olanakları Üzerinde Araştırmalar (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 110s. Erzurum.
• Yıldız, H., C. Nergiz, 1996. Bir Gıda Maddesi Olarak Kuşburnu. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül, Gümüşhane, s:309-319.