An Overview of Studies on Psychology of Religion in Turkey (1949–2013)

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 301 - 330, 27.12.2015

Mustafa Koç

Öz

Literature survey based bibliographical researches are important as they provide information about the studies on the related field. This article aims to introduce, in brief, the studies on the psychology of religion in Turkey from 1949 to 2013 to the academic psychologists of religion working in the field. Initally, the research touches on the historical development process of the psychology of religion in the West and later, focuses on the historical development process of the studies on the psychology of religion in Turkey. And then, the psychologists of religion in Turkey are listed in alphabetical order according to their universities and contact details are provided. In addition, some information is given about journals, articles and academic dissertations covering scientific studies on the psychology of religion in Turkey. Finally, the article provides information about the professional meetings in Turkey on the field. In the conclusion section, the article assesses the studies on the psychology of religion in the country and recommends the development of those studies in national and international field.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Psychology of religion, Turkish psychologists of religion, Turkish psychology of religion literatüre, Professional meetings

Türkiye’de Din Psikolojisi Çalışmaları (1949–2013) Üzerine Genel Bir Bakış

Öz

Literatür taramasına dayalı olan bibliyografik araştırmalar, herhangi bir alanın geçmişte yapılan çalışmaları hakkında fikir edinmeyi sağlayacak bilgiyi verdikleri için önemlidirler. Bu makale, din psikolojisi alanında çalışan akademisyen din psikologlarına, 1949 ile 2013 yılları arasında Türkiye’deki alana ilişkin yapılan çalışmaları kısaca tanıtmayı hedeflemektedir. Genel olarak din psikolojisinin Batı’daki tarihsel gelişim süreci anlatılarak başlanan bu makalede, özellikle din psikolojisi çalışmalarının Türkiye’deki tarihsel gelişim sürecine değinilmiştir. Daha sonra ise üniversitelerinin alfabetik listesine göre Türkiye’deki akademisyen din psikologları listelenmiş ve iletişim bilgileri eklenmiştir. Öte yandan metodolojik olarak literatür taraması yöntemi kullanılan makalede, din psikolojisi alanına ilişkin Türkiye’de yapılan bilimsel çalışmaların yer aldığı dergiler, makaleler ve lisansüstü tezler hakkında bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Son olarak, adı geçen bilim dalına ilişkin Türkiye’de yapılan meslekî toplantılar hakkındaki bilgilerin yer aldığı makalenin sonuç kısmında ise ülkedeki çalışmalara ilişkin kısa bir değerlendirmenin ardından ulusal ve uluslararası alanda bu çalışmaların gelişimine yönelik bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Din Psikolojisi, Türk Din Psikologları, Türk Din Psikolojisi Literatürü, Meslekî Toplantılar

Kaynakça

• Armaner, N. (1967). İnanç ve hareket bütünlüğü bakımından din terbiyesi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Armaner, N. (1973). Psikopatolojide dinî belirtiler. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Armaner, N. (1980). Din psikolojisine giriş-I. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Ayten, A. (2012). Tanrıya sığınmak: Dini başa çıkma üzerine psiko-sosyal bir araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Bahadır, A. (2002a). Ergenlik döneminde dini şüphe ve tereddütler. (içinde). H. Hökelekli (Ed.), Gençlik, din ve değerler psikolojisi(ss. 255–306). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Bahadır, A. (2002b). İnsanın anlam arayışı ve din. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Certel, H. (2000). Kur’an’da insan. Isparta: Tuğra Matbaası.
• Certel, H. (2003). Din psikolojisi. Ankara: Andaç Yayınları.
• Cirhinlioğlu, F. G. (2010). Din psikolojisi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Daryal, A. M. (1994). Kurban kesmenin psikolojik temelleri. (2. baskı). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Düzgüner, S. (2009). Türkiye’de din psikolojisi çalışmaları hakkında bir değerlendirme: 1869–2009 kronolojik bir inceleme. [Erişim tarihi: 15 Aralık 2011,http://www.dinpsikolojisi.org].
• Egemen, B. Z. (1952). Din psikolojisi: Saha, kaynak ve metot üzerine bir deneme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Fırat, E. (1977). Üniversite öğrencilerinde Allah inancı ve din duygusu. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Fırat, E. (1982). Şahsiyet gelişiminde tövbenin fonksiyonu. (Yayınlanmamış Doçentlik Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Gürses, İ. (2001). Kölelik ve özgürlük arasında din: Üniversite öğrencileri üzerinde sosyal psikolojik bir araştırma. Bursa: Arasta Yayınları.
• Gürses, İ. (2010). Dindarlık ve kişilik. Bursa: Emin Yayınları.
• Hökelekli, H. (1983). Ergenlik çağı gençlerinin dinî gelişimi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Hökelekli, H. (1989). Türkiye’de din psikolojisi çalışmalarında karşılaşılan güçlükler ve bazı temel meseleler. (Yayınlanmış Bildiri). (içinde). Günümüz din bilimleri araştırmaları ve problemleri sempozyumu. (ss. 107–115). 27–30 Haziran 1989. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Hökelekli, H. (1998). Din psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hökelekli, H. (2010). Din psikolojisine giriş. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Hökelekli, H. & Çayır, C. (2012). The psychological and social cause which have effect on Turkish people in the process of conversion to Christianity. Energy Education Science and Technology Part B: Social and Educational Studies, 4 (1), 469–480.
• James, W. (1958). The varieties of religious experience. New York: New American Library.
• Karaca, F. (2000). Ölüm psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Karaca, F. (2001). Psiko-sosyal açıdan yabancılaşma ve dinî hayat. İstanbul: Bil Yayınları.
• Karaca, F. (2007). Dinî gelişim teorileri. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Karacoşkun, M. (1999). Psiko-sosyal açıdan iman-(Dini inanç). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kayıklık, H. (2000). Dinsel yaşayış biçimleri: Psikolojik temelleri açısından bir değerlendirme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kayıklık, H. (2003). Orta yaş ve yaşlılıkta dinsel eğilimler. Adana: Baki Kitabevi.
• Kayıklık, H. (2009). Tasavvuf psikolojisi. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Koç, M. (2002). Ergenlik döneminde dua ve ibadet psikolojisinin ruh sağlığı üzerindeki etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koç, M. (2004). Uludağ Üniversitesi’nde din psikolojisi ile ilgili yapılan tezler (1980–2002) üzerine bir araştırma. Sakarya Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 9, 43–66.
• Koç, M. (2005). Türkiye’deki ilâhiyat fakültesi dergilerinde din psikolojisi ile ilgili yayımlanan makaleler (1953–2004) üzerine bibliyografik bir araştırma. Bilimname Dergisi, 8 (2), 107–132.
• Koç, M. (2008). Yetişkinlik döneminde dindarlık ile benlik kavramı değişkenleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koç, M. (2010). Türk din psikologları (1949–2010) üzerine biyografik bir araştırma–I. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 33, 187–210.
• Koç, M. (2011a). Türk din psikologları (1949–2010) üzerine biyografik bir araştırma–II. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 35, 227–246.
• Koç, M. (2011b). Türk din psikologları (1949–2010) üzerine biyografik bir araştırma–III. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 36, 265–285.
• Köse, A. (1996). Conversion to Islam: A study of native British converts. London: Kegan Paul Press.
• Köse, A. (2006). Psikoloji ve din: Bir dargın bir barışık kardeşler. İslâmî Araştırmalar Dergisi (Din ve Psikoloji–Özel Sayısı), 19 (3), 1–2.
• Köse, A. & Ayten, A. (2012). Din psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları
• Kula, M. N. (2001). Kimlik ve din: Ergenler üzerine bir araştırma. İstanbul: Ayışığı Yayınları.
• Kula, M. N. (2005). Bedensel engellilik ve dinî başa çıkma. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Küşat, A. (2002). Nefis mertebelerine psikolojik yaklaşımlar. Tasavvuf: Akademik Araştırmalar Dergisi, 9, 119–128.
• Mehmedoğlu, A.U. (2004). Kişilik ve din. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Ok, Ü. (2002). Challenges of studying religion at university level: An ınquiry into stres experienced by Turkish Muslim theology students in their thinking about religion. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Birmingham: University of Birmingham.
• Ok, Ü. (2006). Türkiye’de din psikolojisi: Neredeyiz ve nereye gidebiliriz? İslamî Araştırmalar Dergisi (Din Psikolojisi-Özel Sayısı), 19 (3), 441–456.
• Ok, Ü. (2011). Dinî tutum ölçeği: Ölçek geliştirme ve geçerlik çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8 (2), 528–549.
• Özbaydar, B. (1970). Din ve Tanrı inancının gelişmesi üzerine bir araştırma. İstanbul: Baha Matbaası.
• Paloutzian, R. F. & Park, L. C. (2005). Handbook of the psychology of religion and spirituality. New York & London: Guilford Press.
• Paloutzian, R. F. & Park, L. C. (2013a). Din ve maneviyat psikolojisi: Temel yaklaşımlar ve ilgi alanları. (çev. Ed.) İ. Çapcıoğlu & A. Ayten). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Paloutzian, R. F.& Park, L. C. (2013b). Din ve maneviyat psikolojisi: Yeni yaklaşımlar ve uygulama alanları. (çev Ed.) İ. Çapcıoğlu & A. Ayten). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Pazarlı, O. (1982). Din psikolojisi. (3. baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Peker, H. (1979). Din değiştirmede psiko-sosyolojik etkenler. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Peker, H. (1990). Suçlularda dinî davranışlar. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4, 93–123.
• Peker, H. (1993). Tasavvuf psikolojisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyatFakültesi Dergisi, 7, 35–52.
• Peker, H. (2000). Din psikolojisi. Samsun: Aksiseda Matbaası.
• Sevinç, K. (2013). Türkiye’de din psikolojisi alanında yapılan lisansüstü tezler üzerine bir inceleme. Sakarya Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 15 (28), 243-269.
• Sezen, A. & Yenen, İ. (2009). Türkiye’de din psikolojisi alanında ulusal dergilerde yayınlanmış makaleler bibliyografyası: (1956–2008). Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30, 103–137.
• Starbuck, E.D. (1899). The psychology of religion. London: Walter Scott.
• Şentürk, H. (1984). Psikoloji açısından Hz. Peygamberin ibadet hayatı. İstanbul: Bahar Yayınları.
• Şentürk, H. (1997). Din psikolojisi. Konya: Esra Yayınları.
• Wulff, D. M. (1996). The psychology of religion: An overview. (içinde) E.P. Shafranske (Ed.), Religion and the clinical practice of psychology (ss. 43–59). Washington, DC: American Psychological Association.
• Wulff, D. M. (1997). Psychology of religion: Classic and contemporary (2. baskı). New York: Wiley.
• Wulff, D. M. (2010). Psychology of religion. (içinde) D. A. Leeming, K. Madden & S. Marian (Eds.), Encyclopaedia of psychology and religion (ss. 732–735). New York & London: Springer.
• Uysal, V. (1994). Psiko-sosyal açıdan oruç. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yaparel, R. (1987). Yirmi-kırk yaşlar arası kişilerde dinî hayat ile psiko-sosyal uyum arasındaki ilişki üzerine bir araştırma.(Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yavuz, K. (1983). Çocukta dinî duygu ve düşüncenin gelişmesi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Yavuz, K. (1987). Psikanalizde ilk dinî gelişmelerin değeri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Yavuz, K. (1990). Yunus Emre’nin iç benine dini ve psikolojik yaklaşımlar. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 12–21.
• Yenen, İ. (2008). I. Din psikolojisi anabilim dalı öğretim elemanları koordinasyon toplantısı (İstanbul). Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28, 327–340.
• Yenen, İ. (2009). Din psikolojisi alanında Türkiye’de yapılan bilimsel faaliyetler hakkında birdeğerlendirme. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 1 (1), 319–336.
• Yenen, İ. (2010). I. Ulusal din psikolojisi kongresi: Din psikolojisinin imkânları, sınırları ve gelecekvizyonu—8–10 Ekim 2010 Konya. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 32, 243–257.
• Yenen, İ. (2011). III. Din psikolojisi anabilim dalı öğretim elemanları koordinasyon toplantısı (Çanakkale). Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 34, 219–225.
• Yenen, İ. & Sezen, A. (2008). Türkiye’de din psikolojisi alanında lisansüstü tezler (1963–2008)üzerine bibliyografik bir çalışma. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 8 (2), 147–178.
• Yıldız, M. (2006). Ölüm kaygısı ve dindarlık. İzmir: Birleşik Matbaası.