The Reviews on Birgivi’s Book Titled ‘Risale-i Birgivi’

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 197 - 259, 30.12.2017

Halis Demir

Öz

Muhammad b. Pir Ali Birgivî was born in Balikesir in AH. 929/CE.1523. He studied Arabic and logic sciences from his father and achieved to be a hafiz. After that, he studied in Istanbul from different scholars and became a scholar. He died in AH. 981/CE. 1573. His grave is in Birgi. Risâle-i Birgivî (Pamplet of Birgivî). Which is famous as Vasiyyetnâme (Testament) and written in Turkish, is a catechism. In this work, it is explained issues which are related with belief, prayer, siyar, and morality in a concise manner. There are manuscripts, printed and transliteration into Latin alphabet versions of the work. The Pamplet had a reputation as a testamentary work because the testamentary word was passed a lot and the two subheadings carried the testamentary name. Definitions are short, simple for the memorisation, away from technical information, short examples are recorded. In the moral issues, there are sentences in the form of advice. Some of the topics in the chapter of kerahiye in the books of Fiqh are written in the form of a will to third parties. In addition, by taking into the consideration of a person from an order (tarikath), it explains the extra worships and manners of orders. In this section, he warns against the bid’ah/ innovations and superstitions such as unvarnished graves which were probably done in that period. Vasiyyetname is one of the catechism which is written in the form of poetry and prose in the time of Ottoman period. In this article, it was tried to bring into consideration of scholars for the Risale-i Birgivi and make it to be easily accessible for people through transliteration of it into Latin alphabet.

Anahtar Kelimeler

Pamphlet, Birgivî, catechism, belief, Morality, Worship

Birgivi'nin ‘Risale-i Birgivi’ Adlı Eseri Üzerine İncelemeler

Öz

Muhammed b. Pir Ali el-Birgivî (929/1523)’de Balıkesir’de doğmuştur. Babasından Arapça ile mantık ilimlerini okumuş ve hıfzını tamamlamıştır. Sonra İstanbul’da çeşitli medreselerde okumuş, müderrislik ünvanı kazanmıştır, (981/1573)’de vefat etmiştir. Kabri Birgi’dedir. Türkçe olarak kaleme aldığı Vasiyyetnâme diye meşhur olan Risâle-i Birgivî bir ilmihal niteliğindedir. Eserde itikâd, ibadet, siyer ve ahlâk konuları vecîz bir dille anlatılmıştır. Eserin yazma, matbu nüshaları ve latinize halinde tercümeleri vardır. Risalede vasiyet kelimesi çokça geçtiği ve iki alt başlık vasiyet ismini taşıdığı için eser vasiyetname ismiyle şöhret bulmuştur. Tanımlar kısa, ezbere müsait şekilde sade, teknik bilgilerden uzak, kısa örnekler verilerek kaydedilmiştir. Ahlak bahislerinde de nasihat şeklindeki cümleler geçmektedir. Fıkıh kitaplarının kerahiye bölümündeki bazı konular vasiyet şeklinde üçüncü şahıslara hitab edilerek yazılmıştır. Ayrıca, doğ- rudan tarikat ehl-i muhatap alınarak nafile ibadetler ve diğer tarikat erkân ve adabı anlatılmaktadır. Burada bir taraftan kabrin sadeliği vb. muhtemelen dönemin bid’at ve hurafelerine karşı uyarılmaktadır. Vasiyyetname, Osmanlı döneminde nazım ve nesir tarzında yazılan ilmihallerden birisidir. Bu çalışmada kıymetli bir eser olan Risale-i Bir- givî ilim âlemine kazandırılmak ve kolay ulaşılabilir olması için aslına sadık kalınarak latinize edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Risale, el-Birgivî, İlmihal, İtikat, Ahlak, İbadet

Kaynakça

• ALGÜL Hüseyin, “Osman Gazi’nin Oğlu Orhan Gazi’ye Vasiyet ve Nasihatlarına Kuruluş Devri Osmanlı Devlet Felsefesi Açısından Bir Bakış”, İslâmî Araştırmalar, Ankara 1999, cilt: XII, sayı: 3-4, ss. 263-268.
• ARPAGUŞ Hatice Kelpetin, “Bir Telif Türü Olarak İlmihal Tarihî Geçmişi ve Fonksiyonu”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, İstanbul 2002/1, sayı: 22, ss. 25-56.
• ARPAGUŞ Kelpetin Hatice, “İlmihal”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı,İstanbul 2000; XXII, ss.139-141.
• ARSLAN Ahmet Turan, “İmam Birgivî Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri, (16-23) İmam Birgivî Sempozyumu (22-23 Kasım 1991) (haz. Mehmet Şeker), Tür- kiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
• ARSLAN Ahmet Turan, İmam Birgivî Hayatı Eserleri ve Arapça Tedrisatındaki Yeri, Seha Yay., İstanbul 1992.
• ATEŞ Nilüfer-Asım Yediyıldız, “Erzurumlu Kadızâde Efendi’nin Vasiyetna- mesine Tahlili Bir Bakış”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Bur- sa 2007, cilt: XVI, sayı: 2, s. 309-326.
• ATSIZ Nihal, İstanbul Kütüphanelerine Göre Birgili Mehmet Efendi Bibliyografyası, Süleymaniye Kütüphanesi Yayınları, M.E. Basımevi, İs- tanbul 1966.
• AYDIN Ahmet, “Manzum Fıkıh Metinleri II”, Usûl İslam Araştırmaları Dergisi, 2017, sayı: 27, ss. 73-100.
• AYNACI Mediha, Osmanlı Kuruluş Dönmemi Türkçe İlmihal Kitapları Çerçevesinde İlmihallerin Fıkhî Yönden Değerlendirilmesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü (Yayınlanmamış doktora tezi), İstanbul 2009.
• AYVALI Ramazan, “İmam Birgivî’nin İlmi”, (25-31), “İmam Birgivî Sempozyumu 22-23 Kasım 1991”, (haz. Mehmet Şeker), Türkiye Diyanet Vakfı Yayın- ları, Ankara 1994.
• BAHÇIVAN Seyit, “Şeyhülislam İbn Kemalpaşa’nın Vasiyetnâmesi”, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], Konya 2001, cilt: I, sayı: 2, s. 209-214.
• BAKTIR Mustafa, Anadolu’da Yazılan İlk Türkçe İlmihal Kitaplarından İzniki’nin Mukaddimesi, Uluslararası İznik Sempozyumu-2005, ss. 431-442.
• BİLMEN Ömer Nasuhi, Büyük İslam İlmihali, İstanbul ts.
• BİRGİVÎ, Tekmile-i Tercüme-i Tarikat-ı Muhammediyye, Ali Rıza Efendi Matbaası,1287.
• CİCİ Recep, “Osmanlı Klasik Dönemi Fıkıh Kitapları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2005, cilt: 3, sayı: 5, ss. 215-248.
• ÇALIK Bünyamin, Kadızâde Muhammed Arif Efendi’nin “Burhânu’l-Fetâvâ” Adlı Eserinin Fetvâ açısından Değerlendirilmesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Enstitüsü (Yayınlanmamış doktora tezi) Erzurum 2012.
• DEMİRCİ Mehmet, “Birgivî ve Tasavvuf”, (59- 66), İmam Birgivî Sempozyumu (22-23 Kasım 1991) (haz. Mehmet Şeker), Türkiye Diyanet Vakfı Yayın- ları, Ankara 1994.
• DEVELLİOĞLU Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lüğat, 14. baskı, (haz., Aydın Sami Güneyçal), Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 1997.
• DİLÇİN Cem, Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2009.
• DURMUŞ Üzeyir, “Hanefî Fıkhında Maklûb Hadis Kullanımına Dair Bir Örnek: Iskât Hadisi”, KTÜİFD, Güz 2016, cilt: 3, sayı: 2, , ss. 75-88.
• GÜMÜŞ Nevin, “İsmail Hakkı Bursevî’nin Vasiyet-nâme’si”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2009, cilt: IX, sayı: 1, ss. 23-76.
• İLHAN Avni, “İmam Birgivî ve Tuhfetü’l-Müşterşidin”(55-58), “İmam Birgivî Sempozyumu 22-23 Kasım 1991”, (haz. Mehmet Şeker), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
• KARADENİZ Osman, “Tarikat-ı Muhammediyye”, (115-123), “İmam Birgivî Sempozyumu (22-23 Kasım 1991), (haz. Mehmet Şeker), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
• KARAMAN Hayreddin ve ark., İlmihal, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1999. KAYAPINAR Hüseyin, “Vasiyet”, https://sorularlaislamiyet.com/kaynak/vasiyet, erişim 18.12.2017.
• KIRKIL Harun, “Türk Edebiyatında Manzum İlmihal ve Fıkıh Kitapları İle Son Döneme Ait Manzum Bir İlmihal: Manastırlı Mehmet Rifat Bey Ve Manzum İlmihali”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Nisan 2006, sayı: 7, s. 436-439.
• MARTI Huriye, Birgivî Mehmed Efendi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay. Ankara, 2011. MEMDUHOĞLU Adnan, “İlmihal Edebiyatının Tarihi Serencamı”, EKEV Akademi Dergisi, Bahar 2016, yıl: 20, sayı: 66 ss.21-49.
• MERDİN Sadettin, Mızraklı İlmihal’in İtikadî Açıdan Tahlili, Uludağ Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi,) Bursa 1999.
• NAZÎMÂ Ali Faik Reşad, Mükemmel Osmanlı Lüğatı, Türk Dil Kurumu Yayın- ları, İstanbul 2009.
• ÖZEL Ahmet, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 2014.
• ÖZEN Şükrü, “Osmanlı Döneminde Fetva Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c. 3, sayı: 5, İstanbul 2005, ss. 305-306.
• ÖZKAN Mehmet, “Osmanlıca Metinlerde İslâm Hukuku Motifleri: “Fetâvâ-yı Birgivî” Örneği”, BUİFD, Balıkesir 2015, cilt:1, sayı:1, ss. 79-107.
• ÖZKAN Mehmet, “Osmanlı’da İlmihal Geleneği: Kadızâde Mehmed Efen- di (1045/1635) ve “Risâle-i Kadızâde” Adlı Çalışması”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2016 Konya, sayı: 27, ss. 553-574.
• POWER David S., “İslâm’ın İlk Döneminde Vasiyetler”, (terc. Halit Öz- kan), Hadis Tetkikleri Dergisi, 2004, cilt: II, sayı: 1, ss. 105-125.
• SOFUOĞLU M. Cemal, “Birgivî’nin Vasiyetnamesi Üzerine Bazı düşünceler” (73-77), “İmam Birgivî Sempozyumu (22-23 Kasım 1991) (haz. Mehmet Şe- ker), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
• ŞEYH Şeref Hace, Muinü’l-mürid (Transkripsiyonlu metin-dizin-tıpkıbasım), (nşr., Ali Fehmi Karamanlıoğlu), İstanbul 2006; ss. 11-40.
• TOPRAK Süleyman, “İmam Birgivî ve Bid’atlere Karşı Tutumu”, (67-72), “İmam Birgivî Sempozyumu (22-23 Kasım 1991) (haz. Mehmet Şeker), Tür- kiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
• UZUNÇARŞILI İsmayıl Hakkı, Karesi Meşahiri, (haz. Mehmet Sarı- Ahmet Kahraman), Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı, Balıkesir 1999.
• UZUNPOSTALCI Mustafa, “Şeyh Sadreddin Konevî’nin Vasiyeti”, Selçuk Üniversitesi Selçuk Dergisi, Konya1989, sayı: 4, ss. 37-44.
• YÜKSEL Emrullah, “Birgivî ”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay. Ankara 1992, VI, ss. 191-192.
• YÜKSEL Emrullah, “Müslüman Türk Âlimi Olarak İmam Birgivî’nin Osman- lı Döneminde ve Günümüz Türkiye’sinde Yeri” (32-37) (haz. Mehmet Şeker), İmam Birgivî Sempozyumu, TDV Yay., Ankara ss. 32-37.
• YÜKSEL Emrullah, Mehmet Birgivî’nin Dinî ve Siyasi Görüşleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2011.