Kurtubi’s Application His Method of Commentary of the Qur'an with Qur'an in the Context of Used Methodology

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 31 - 54, 20.12.2018

Abdullah Bayram

Öz

Abu Abd Allah Mohammed İbn Ahmad İbn Abi Bakr İbn Farah al-Ansâri al-Khazreji al-Qurtubi (d. 671/1273) who is a scholar of Tafsir, born in Qurtuba of Andalusia (Spain). Qurtubi wrote several works in various fields. His most important study is al-Jâmi li-Ahkâm al-Qur’an. The work in question is studied from the perspective of interpretation of narrative or traditional (al-tafsir bi’l-rivâye). Besides, treats al-Jâmi li-Ahkâm al-Qur’an from the perspective of interpretation of arbitrary opinion (al-tafsir bi’l-ra’y). Like other commentators, Qurtubi gave the priority to the technique of “Quran’s interpretation by Qur’an”. This approach of Müfessir enabled the Qur’anic exegesis to be as comprehensive and as contradictory as possible. Because. “Quran’s interpretation by Qur’an” is a technique that expresses the explanation of the composition and composition of the Qur’an in the meaning of the meaning of Quran. As a matter of fact, the aim and scope of the article is based on how Kurtubi perceives and manages this technique and what methodological tools it uses in this framework.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, al-Qurtubi, al-Jâmi li-Ahkâm al-Qur’an, Commentary of the Qur’an with Qur’an

Kullanılan Metodoloji Bağlamında Kurtubî’nin Kur’an’ın Kur’an’la Tefsiri Yöntemini Uygulama Biçimi

Öz

Tefsir, hadis ve fıkıh âlimi Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (ö. 671/1273), el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân adlı ahkâm ağırlıklı tefsirinde rivayet ve dirayet metotlarını lafız ve mâna dengesi çerçevesinde ve birbirini destekleyecek şekilde uygulamıştır. Bu uygulamaya rivayet metodu açısından bakıldığında, müfessir, öncelikle âyetleri yine âyetlerle tefsir ve te’vil etmiş, daha sonra Sünnet’e, sahâbe ve tabiûn sözlerine müracaat etmiştir. Kurtubî, diğer müfessirler gibi rivayet tefsiri kapsamında önceliği “Kur’an’ın Kur’an’la tefsiri” tekniğine vermiştir. Müfessirin bu yaklaşımı, Kur’an tefsirini olabildiğince bütüncül ve çelişkilerden uzak bir şekilde gerçekleştirmesine imkân vermiştir. Çünkü “Kur’an’ın Kur’an’la tefsiri” Kur’an’ın lafız ve terkiplerinin yine Kur’an’ın anlam bütünlüğü içinde açıklanmasını ifade eden bir tekniktir. Nitekim Makalenin amaç ve kapsamı da Kurtubî’nin bu tekniği nasıl algılayıp işlettiği ve bu çerçevede hangi metodolojik araçları kullandığı üzerine kuruludur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kurtubî, el-Câmi‘ li-Âhkâmi’l-Kur’ân, Yöntem, Kur’an’ın Kur’an’la Tefsiri

Kaynakça

• Abdülbâkî, M. Fuâd. el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 1988.
• Albayrak, Halis. Tefsir Usûlü: Yöntem-Ana Konular-İlkeler-Teklifler. İstanbul: Şûle Yayınları, 2011.
• Altıkulaç, Tayyar. “Kurtubî, Muhammed b. Ahmed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 26: 455-457. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002.
• Bağdatlı İsmâil Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn, esmâ’ü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. Nşr. Kilisli Muallim Rifat v.dğr. 2 Cilt. İstanbul: y.y., 1951-55.
• Bayram, Abdullah. “Kurtubî ve Fıkhî Tefsiri”. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2008.
• Bedir, Murteza, “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38: 151-152. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Bel‘am, Miftah es-Senûsî. el-Kurtubî: hayâtühû ve âsâruhü’l-ilmiyye ve menhecühû fi’t-tefsîr. Bingazi: Câmi‘âtü Kâryûnus, 1998.
• Belâzûrî, Ahmed b. Yahya. Fütûhu’l-buldân. Beyrut: y.y., 1407/1987.
• Benşerîfe, Muhammed. el-İmam el-Kurtubî el-müfessir: siretühû min teâlifihî. er-Rabat: Râbıtatü’l-Muhammediyye li’l-Ulema Merkezü’d-Dirâsât ve’l-Ebhâs ve İhyâi’t-Türâs, 2010.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi. 2 Cilt. İstanbul: TDVY, 1973.
• Birışık, Abdülhamit. “Kur’an”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 26: 383-388. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Brockelmann, Carl. Geschichte der Arabischen Litteratur (GAL). 2 Cilt. Leiden: y.y., 1943 - 1949.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmi‘u’s-Sahîh. 7 Cilt. İstanbul: y.y., 1992.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınevi, 1996.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. İstanbul: y.y., 1335-1338.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ömer. es-Sünen. 4 Cilt. Beyrut: y.y., 1993.
• Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
• Dâvûdî, Şemsüddîn Muhammed b. Alî b. Ahmed el-Mısrî. Tabakâtü’l-müfessirîn. Nşr. Ali Muhammed Ömer. 2 Cilt. Kahire: y.y., 1392/1972.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2013.
• Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: y.y., 1992.
• Ebû Zehre, Muhammed. İslâm Hukuku Metodolojisi. Trc. Abdülkadir Şener. Ankara: Fecr Yayınları, 1990.
• el-Bidâye ve’n-nihâye. 14 Cilt. Kahire: y.y., 1351-58/1932-39.
• el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân (Kurtubi Tefsiri Tercümesi). Trc. M. Beşir Eryarsoy). 20 Cilt. İstanbul: Buruc Yayınları, 1997-2006.
• el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. 22 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut:
• el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân: el-Fehâris. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Cilt 23-24), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• es-Sünenü’l-kübrâ. Nşr. Abdülgaffâr Süleyman el-Bündârî - Seyyid Kesrevî Hasan. 6 Cilt. Beyrut: y.y., 1411/1991.
• Firt, Yûsuf Abdurrahmân. el-Kurtubî el-müfessir: sîre ve menhec. Kuveyt: y.y., 1982.
• GAL (Ar.). Târîhu’l-edebi’l-Arabî. 6 Cilt. Kahire: y.y., 1983.
• Geschichte der Arabischen Litteratur Supplementband (GAL Suppl.). 3 Cilt. Leiden: y.y., 1937-1942.
• Hâşimî, Seyyid Ahmed. el-Kavâ‘idü’l-esâsiyye li’l-lugati’l-Arabiyye: hasebü menheci “Metnü’l-Elfiyye” li’bni Malik. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
• Heytî, Abdülkâdir Rahîm Ciddî. Ebû Abdillâh el-Kurtubî ve cühûdühû fi’n-nahv ve’l-luğa fi kitâbihi’l-Câmi li-ahkâmi’l-Kur’ân. Amman: Dârü’l-Beşîr: y.y., 1996.
• İbn Ferhûn, İbrâhim b. Ali. ed-Dîbâcü’l-müzheb fî ma’rifeti a’yâni ulemâi’l-mezheb. Nşr., M. el-Ahmedî Ebü’n-Nûr. 2 Cilt. Kahire: Dârü’t-Türâs, 1972.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed b. Haldûn. Mukaddimetü İbn Haldûn. Nşr. Ali Abdülvâhid Vâfî. 3 Cilt. Kahire: Dârü Nehdati Mısr, 1401.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el- Müsned. 6 Cilt. İstanbul: y.y., 1992.
• İbn Hişâm en-Nahvî. Muğni’l-lebîb an kütübi’l-e‘ârîb. Nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd (Kahire: Matbaatü’l-Medenî, t.y.)
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesîr. Tefsîrü’l-Kur’ani’l-azîm. Nşr. Muhammed İbrahim el-Bennâ v.dğr. 8 Cilt. Kahire: y.y., 1390/1971.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: y.y., 1992.
• İbnü’l-İmâd, Abdülhay b. Ahmed. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. 8 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1350-1351.
• İmam Mâlik, el-Muvattaʾ. Nşr. Takıyyüddin en-Nedvî, 3 Cilt. Beyrut: y.y., 1412/1991.
• Îzâhu’l-meknûn fi’z-zeyli alâ Keşfi’z-zünûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Nşr. Şerefeddin Yaltkaya - Kilisli Rifat Bilge. 2 Cilt. İstanbul: y.y., 1945-1947.
• Kasbî, Mahmûd Zelat. el-Kurtubî ve menhecühû fi’t-tefsîr. Kahire: Dârü’l-Ensâr, 1399/1979.
• Kâtip Çelebi, Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Nşr. Kilisli Muallim Rifat - M. Şerefeddin Yaltkaya. 2 Cilt. İstanbul: y.y., 1360-62/1941-43.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu‘cemü’l-müellifîn: terâcimü musannifi l-kütübi’l-Arabiyye. 15 Cilt. Beyrut:
• Kurt, Mustafa, İbn Kuteybe ve Tefsirdeki Yeri. İstanbul: İFAV, 1996.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Hişâm Semîr el-Buhârî. 10 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
• Makkârî, Ahmed b. Muhammed. Nefhü’t-tîb min ğusni’l-Endelüsi’r-ratîb. Thk. İhsan Abbâs. 7 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdır, 1968.
• Makrîzî, Ebû Muhammed (Ebü’l-Abbâs) Takıyyüddîn Ahmed. el-Mukaffa’l-kebîr. Nşr. Muhammed Ya‘lavî. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1411/1991. Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’s-Sahîh. Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Kahire: y.y., 1955-1956.
• “Nesh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 32: 584-586. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. 9 Cilt. Beyrut: y.y., 1409/1988.
• Özdemir, Mehmet. “Endülüs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 11: 211-225. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Sabbağ, Muhammed b. Lutfî. Buhûs fî usûli’t-tefsir. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1988.
• Safedî, Selâhaddin Halil b. Aybeg. Kitâbü’l-Vâfî bi’l-vefeyât. Nşr. H. Ritter v.dğr. Wiesbaden: y.y., 1381/1962.
• Selmân, M. Hasan Mahmûd. el-İmâmü’l-Kurtubî şeyhu e’immeti’t-tefsîr. Dımaşk: Dârü’l- Kalem, 1993.
• Selmân, Meşhûr Hasan Mahmûd - Desûkî, Cemâl Abdüllâtîf. Keşşâfün tahlîli li’l-mesâili’l- fıkhîyye fî Tefsîri’l-Kurtubî. Tâif: Mektebetü’s-Sıddîk,1988.
• Sübkî, Tâceddin Abdülvehhâb b. Ali. Tabakâtü’ş-Şâfi’iyyeti’l-kübrâ. Nşr. Mahmûd M. et- Tanâhî - Abdülfettâh M. el-Hulv. 10 Cilt. Kahire: y.y., 1383-96/1964-76.
• Sülemî, İzzüddin Abdilaziz. el-İşâra ile’l-î‘câz ba‘zi envâi’l-mecâz (fi’l Kur’ân’il-Kerîm), y.y., 1987.
• Süyûtî, Celâleddin. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. Nşr. M. Dîb el-Buga. Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1987.
• Şâtıbî, İbrâhîm b. Mûsâ. el-Muvâfakât. Nşr. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. Huber: Dârü İbn Affân, 1997.
• Şertûnî, Reşîd b. Abdillâh b. Mîhâîl b. İlyâs b. el-Hûrî. Mebâdi’ü’l-Arabiyye fi’s-Sarf ve’n-nahv. Beyrut: el-Matbaatü’l-Katolikiyye (Imprimerie Catholique), 1953.
• Tabakâtü’l-müfessirîn. Nşr. Ali Muhammed Ömer. Kahire: y.y, 1976.
• Târîhu’l-İslâm. Nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmûrî v.dğr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l- Arabiyye, 1407/1987.
• Tatar, Ayşe Seda. “Kurtubî’nin Tasavvuf ve İşârî Yoruma Bakışı”. Yüksek Lisans Tezi, ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• “Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 40: 281-290. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Tefsir Usûlü ve Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2001.
• Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
• Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmi‘u’s-sahîh. Nşr. Ahmed M. Şâkir. 5 Cilt. Kahire: y.y., 1356/1937.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî. Siyeru a‘lâmi’n- nübelâ. Nşr. Beşşâr A. Ma‘rûf. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Beyrut: y.y., ty.
• Zerkeşî, Bedreddin. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. Nşr. Yûsuf A. el-Mar’aşlî v.dğr. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-ma‘rife, 1994.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris ez-Ziriklî ed-Dımaşkî. el-A‘lâm. Nşr. Züheyr Fethullah. Beyrut: y.y, 1986.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l- Kitâbi’l-Arabî, 1996.