Sacaklızadah’s Approach to the Divine Attributes of Allah

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 127 - 148, 20.12.2018

Kamil Ruhi Albayrak

Öz

The Ottoman madrasa scholar Sacaklizadah, who grew up in Maras and Syria apart from Istanbul, lived in the second half of the 17th century and the first half of the 18th century and was appreciated significantly in the course of time, has nearly twenty works regarding the science of discourse and consisting of mostly exegesis or annotation. Except for the two of them, all of these works have not been investigated and introduced to the world of science. On the other hand, Saçaklızâde, who has more than a hundred works when his large and small works are taken into consideration, has become a popular name in the field of Islamic sciences and social sciences in the last twenty years and studies have begun to be conducted on his works and thoughts. Sacaklizadah, who can be shown among the productive scholars when the stationary scientific period he lived in is considered, is Hanafi in practice and Māturīdī in terms of belief. In this study, the opinions of Sacaklizadah on the attributes of Allah and his contributions to this area have been put forward by comparing with the samples of Ashʿari and Maturidi which are the two theological schools of Sunni Islam.

Anahtar Kelimeler

Kalām, Attributes, Takwin, Ahl Al Sunnah, Sacaklizadah

Saçaklızâde’nin İlahî Sıfatlara Yaklaşımı

Öz

İstanbul çevresi dışında Maraş ve Suriye çevresinde yetişen 17. yüzyılın ikinci yarısı ile 18. yüzyılın ilk yarısında yaşayan ve değeri giderek daha da anlaşılan Osmanlı bilgini Saçaklızâde Mehmed Efendi’nin (ö. 1145/1732), pek çoğu şerh veya haşiyeden oluşan yirmiye yakın kelam ilmine dair eseri mevcuttur. İki tanesi hariç bu eserlerin tamamının tahkiki yapılıp ilim dünyasına kazandırılmış değillerdir. Öte yandan irili ufaklı eserleri dikkate alındığında eserleri yüzü aşan Saçaklızâde İslami ilimler ve sosyal bilimler çevresinde ancak son yirmi yılda ismi duyulur, eserleri ve fikirleri üzerine çalışma yapılır olmuştur. İçinde bulunduğu ilmi donukluk dönemi dikkate alındığında velûd bilginler arasında sayılabilecek olan Saçaklızâde amelde Hanefî, itikatta Mâtürîdîdir. Bu çalışmada Saçaklızâde’nin Allah Teâlâ’nın sıfatları konusundaki görüşleri ve bu alandaki katkıları özellikle Ehl-i sünnet’in iki mezhebi olan Eşʿarîlik ve Mâtürîdîlik örnekleri ile mukayese edilerek ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Sıfatlar, Tekvin, Ehl-i Sünnet, Saçaklızâde

Kaynakça

• Alî b. Sultân el-Kârî el-Herevî. Şerhu’l-Fıkhi’l-ekber. Nşr. Ali Muhammed Dendel. 3.Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2011.
• Âlim b. el-ʿAla el-Enderpitî. el-Fetâvâ et-Tâtarhâniyye fi’l-fıkhi’l-Hanefî. Nşr. el-Kâdî Seccâd Hüseyin. 4. Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2005.
• Bedreddîn Muhammed b. İsmâil. Câmiʿu’l-fusûleyn. el-Matbaʿa el-Ezheriyye, h.1300.
• Beyzâvî, Abdullah b. Muhammed. Tavâliʿu’l-envâr min metâliʿi-enzâr. Nşr.ʿAbbâs Süleymân. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1991.
• Beyzâvî, Abdullah b. Muhammed. Tavâliʿu’l-envâr. trc. İlyas Çelebi-Mahmut Çınar. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Buhârî, İftihâruddîn Tâhir b. Muhammed. Hulâsatu’l-Fetâvâ. İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi, nr. 140, 356a.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. Şerhu’l-Mevâkıf, nşr. Mahmûd Ömer ed-Dimyâtî. 3.Baskı. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2012.
• Cürcânî. Kitâbu’t-Taʿrîfât. “et-Tekvîn”. yyk, ts.
• Devvânî, Ebû Abdillâh Celâlüddîn Muhammed b. Es‘ad. Şerhu’l-ʿAkâdi’l-ʿAdûdiyye (Afgânî ve Abduh taʿlikatıyla birlikte). Nşr. Seyyid Hâdî Hasr Şâhî. Kahire: Mektebetü’ş- Şurûk ed-Devliyye, 2002.
• Ebû Hanîfe, Nu‘mân b. Sâbit. el-Fıkhu’l-ekber. Nşr. Ali Muhammed Dendel, 3.Baskı Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2011.
• Îcî, Ebü’l-Fazl Adudüddîn Abdurrahmân b. Ahmed. Risâletün fî tahkîki’l-kelami’n-nefsiyyi. Adnan Ötüken Halk Kütüphanesi, nr. 687: 69b-76a. Milli Kütüphane.
• Kerderî, Muhammed b. Muhammed. el-Fetâvâ el-Bezzâziyye, 6. Cilt. Kâhire: el-Matbaʿa el-Emîriyye, h.1310.
• Önal, Recep, “Kelâm Tarihinde Haberi Sıfatlara Yaklaşımlar ve Ebu’l-Berekât en-Nesefi’nin Konuya Bakışı”. Kelâm Araştırmaları Dergisi 14/2 (2016): 379-407.
• Özcan, Tahsin. “Saçaklızâde Mehmed Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35: 368-370. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
• Sâbûnî, Nuruddin Ahmed b. Mahmûd. el-Bidâye fî usûli’d-dîn. Nşr. Bekir Topaloğlu. 7. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2000.
• Saçaklızâde, Muhammed b. Ebubekir. Neşrü’t-Tavâliʿ (Şerhu Tavâliʿi’l-enzâr li’l-Kâdî el-Beyzâvî). Nşr. Muhammed Yûsuf İrdîs. Ürdün: Dâru’n-Nûri’l-Mübîn, 2013.
• Saçaklızâde. Hâşiyetün ᷾alâ kavli Ahmed ve’l-Hayâlî ʿalâ şerhi’l-ʿAkâidi’n-Nesefiyye. Nşr. Ferecellah Zekî el-Kürdî. 4. Cilt. Mısır: el-Matbaʿatü’l-Kürdistânü’l-ʿİlmiyye, h.1329.
• Saçaklızâde. Risâletü’t-tenzîhât. Lâleli, 3659: 1b-37a. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn. Şerhu’l-ʿAkâidi’n-Nesefiyye. Nşr. ʿAbdüsselâm b. ʿAbdülhâdî eş-Şennâr. Beyrut: Dâru’l-Beyrûtî, 2007.
• Topaloğlu, Bekir-Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM, 2010.
• Topdemir, Hüseyin Gazi. “İbnü’l-Heysem”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. 21: 82-87.
• Toplaoğlu, Bekir. Allah İnancı. İstanbul: İSAM, 2008.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kıdem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2002. 25: 394-395.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “levh-i mahfûz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27: 151. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Vücûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2013. 43: 136-137.
• Yücedoğru, Tevfik. “Tekvîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2011. 40: 388-390.