Batı ve Arap Şiir Eleştirmenlerine Göre Vahdetu’l-Kaside Meselesi

Yıl 2020, Sayı: 12, 155 - 192, 29.12.2020

Merve Özçetin

Öz

Vahdetu’l-kaside meselesi, ilk dönemlerde bazı edebiyat eleştirmenleri tarafından ele alınsa da özel bir başlık altında modern dönemde tartışılmaya başlanan bir konu olmuştur. Modern dönem eleştirmenleri, kadîm dönem kasidelerinde konu ve şekil açısından birlik, bütünlük ve uyumun söz konusu olup olmadığı üzerinde durmuş ve bunun hakkında görüşler ortaya koymuşlardır. Nitekim bu görüşlerini uygulamalı olarak ilk dönem kasidelerinde göstermeye çalışan eleştirmenler de olmuştur. Öyle ki bazıları kadîm dönem kasidelerinde, kafiye ve vezinden başka herhangi bir uyum ve birliğin olmadığını savunurken bazıları da bu kasidelerin her açıdan bir bütün olduğunu savunmuştur. Eleştirmenlerin farklı görüş bildirmelerinin sebebi ise vahdetu’l-kaside anlayışını tam olarak nasıl anladıklarına bağlı bir durum olarak ortaya çıkmıştır. Kasideleri, kimi şekil açısından incelerken kimi de konu açısından ele almıştır. Bu makalede ise öncelikli olarak Batı eleştirmenlerine göre bu mesele incelenmiş daha sonra ise klasik ve modern dönemde yaşayan Arap eleştirmenlerine göre kasidelerdeki konu birliği meselesi ele alınmış ve ortaya koydukları bu fikirlere bakılarak kadîm dönemdeki kasidelerde ahenk ve uyum açısından el-vahdetu’l-ʿudviyyenin olduğu fakat vahdetu’l-mevdûʿiyyenin olmadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, vahdetu’l-kaside, vahdetu’l-beyt, birlik, uyum

Unity in The Poem Issue By West And Arab Poetry Critics

Öz

Although the issue of unity in the poem was handled by some literary critics in the early periods, it was a topic that started to be discussed under a special topic in the modern period. Modern period critics have emphasized whether there is unity, integrity and harmony in the ancient epochs by subject and shape, and reported information about it. As a matter of fact, there have been critics who tried to demonstrate these views practically in the first period vaults. In fact, some argued that there was no harmony and unity other than rhyme and meter in the ancient kasides, while others argued that these odees were in all respects as a whole. The reason why the critics gave different opinions depends on how they understood the understanding of unity in the poem. While examining the kasides in terms of shape, some of them dealt with in terms of subject. In this article, firstly, this issue was examined according to Western critics, and then, according to Arab critics living in the classical and modern period, the issue of unity in the poem was handled and a result was tried to be reached by looking at these ideas they put forward.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Eloquence unity in the poem, unity in couplet, integrity, harmony

Kaynakça

• Abbâs, İhsân. Târîhu’n-nakdi’l-edebî ʿınde’l-ʿArab. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, 4. Basım, 1403/1983.
• Ahmed, Aişe el-Hac Abbâs. Nakdu’ş-şiʿr ʿınde Kudâme b. Caʿfer. Sudan: Camiʿatu’l-Hartûm, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• ʿAkkâd, Abbâs Mahmûd - Mâzinî, Abdulkadir. ed-Dîvân fi’l-edeb ve’n-nakd. Kahire: Muessesetu Hindâvî, 1438/2017.
• ʿAkkâd, Abbâs Mahmûd - Mâzinî, Abdulkadir. el-Fusûl. Kahire: Muessesetu Hindâvî, 1434/2013.
• ʿAkkâd, Abbâs Mahmûd - Mâzinî, Abdulkadir. Sâʿât beyne’l-kutub. Kahire: Muessesetu Hindâvî, 1435/2014.
• ʿAkkâd, Abbâs Mahmûd - Mâzinî, Abdulkadir. Şuʿarâʾ Mısr ve bîʾâtihim fi’l-cîli’l-mâdî. Kahire: Mektebetu’n- Nahdati’l-Mısriyye, 1355/1937.
• Aristoteles. Poetika. çev. İsmail Tunalı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1413/1993.
• ʿAskerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. Kitâbu’s-Sınâʿateyn. thk. Ali Muhammed el-Becâvî - Muhammed Ebû Fadl İbrahim. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿUnsuriyye, 1418/1998.
• ʿAşmâvî, Muhammed Zeki. Kadâya’n-nakdi’l-edebî beyne’l-kadîm ve’l-hadîs. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-ʿArabiyye, 1399/1979.
• Bedevî, Muhammed Mustafa. Coleridge. Kahire: Dâru’l-Meʿârif, 2. Basım, 1408/1988.
• Bedevî, Muhammed Mustafa. Dirâsât fi’ş-şiʿri ve’l-mesrah. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1380/1960.
• Bekkâr, Yûsuf Huseyin. Binâu’l-kasîde fî’n-nakdi’l-‘Arabiyyi’l-kadîm fî davʾi’n-nakdi’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-Endelus, 1402/1982.
• Benînî, Zuheyra. “el-Mustalahu’n-nakdî beyne’t-te’sîl ve tehaddiyâti’l-hadâse mustalah vahdeti’l-kaside nemûzecen”. Mekâlîd. 1/2 (1431/2011).
• Câhız, Ebû Osmân ʿAmr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî. el-Beyân ve’t-tebyîn. 3 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl, 1422/2002.
• Câhız, Ebû Osmân ʿAmr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî. Kitâbu’l-Hayevân. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 2. Basım, ts..
• Curcânî, Ebû Bekr Abdulkahir b. Abdirrahmân b. Muhammed. Delâilu’l-icâz. thk. Mahmûd Muhammed Şakir Ebû Fehr. 3 Cilt. Kahire: Matbaʿatu’l-Medenî, 1412/1992.
• Curcânî, Ebu’l-Hasen Alî b. Abdilazîz b. el-Hasen el-Kadî. el-Vesâta beyne’l-Mütenebbî ve husûmih. thk. Ebu’l-Fadl İbrâhîm - Ali Muhammed el-Becâvî. Mısır: Matbaatu İsa el-Bâbî el-Halebî, 1966.
• Dayf, Ahmed Şevkî Abdusselâm. Fi’n-nakdi’l-edebî. Kahire: Dâru’l-Meʿârif, 9. Basım, 1424/2004.
• Desûkî, Ömer. Fi’l-edebi’l-hadîs. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-ʿArabî, 1420/2000.
• Divlekçi, Celâlettin. “Tarihsel Süreç İçerisinde Üslûba İlişkin Tanım Çabaları ve Bir Tanım Denemesi-II”. AÜİFD 49/1 (1428/2008).
• Diyâb, Abdu’l-Hayy. Abbâs el-ʿAkkâd nakiden. Kahire: ed-Dâru’l-Arabiyye, 1384/1965.
• Durant, William James. Kıssatu’l-hadâra. çev. Zeki Necîb Mahmûd vd.. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1408/1988.
• Eminoğlu, Ali. Şekil ve Muhteva Yönünden el-Mu’allakatu’s-Seb. Konya: Aybil yay., 1437/2017.
• Gays, Nesîme Râşid. Halîl Mutrân fî mirʾâti’n-nakdi’l-edebî. Kuveyt: Muessesetu Caize Abdulaziz Suʿudi’l-Bâbtîn li’l- İbdâʿi’ş-Şiʿrî, 1430/2010.
• Hafâcî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Saîd. Sırru’l-fesâha. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1982.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân b. ʿAmr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-ʿAyn. thk. Mehdî Mahzûmî - İbrâhim es- Sâmerrâî. 8 Cilt. Bağdat: Mektebetu’l-Hilâl, 1405/1985.
• Hâtimî, Ebû Ali Muhammed b. el-Hasen b. el-Muzaffer. Hılyetu’l-muhâdara fî sınâ‘ati’ş-şi‘r. thk. Ca‘fer el-Kettânî. Irak: Dâru’r-Reşîd li’n-Neşr, 1399/1979.
• Hediyye, Muhammed Ali. es-Sûra fî şiʿri’d-dîvâniyyîn beyne’n-nazariyye ve’t-tatbîk. Beyrut: el-Matbaʿatu’l- Fenniyye, 1404/1984.
• Hilâl, Muhammed Guneymî. en-Nakdu’l-edebi’l-hadîs. Kahire: Nahda Mısr, 1417/1997.
• “Horace”. The Encyclopedia Britannica. New York: The Encyclopedia Britannica Company ltd., 1347/1929.
• Horatius, Quintus Flaccus. Ars Poetica-Şiir Sanatı. çev. Cengiz Çevik. İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 1426/2006.
• Huseyin, Tâhâ. Fi’l-edebi’l-câhilî, Kahire: Muessesetu Hindâvî, 1435/2014.
• Huseyin, Tâhâ. Hadîsu’l-erbiʿâʾ, Kahire: Muessesetu Hindâvî, 1435/2014.
• Huseyin, Tâhâ. Min hadîsî’ş-şiʿri ve’n-nesr. Kahire: Muessesetu Hindâvî, 1434/2013.
• İbn Hamdûn, Ebu’l-Meâlî Bahâuddîn Kâfi’l-Kufât Muhammed b. el-Hasen b. Muhammed b. Alî el-Bağdâdî. et- Tezkiretu’l-Hamdûniyye. Beyrut: Dâru Sâdır, 1416/1996.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Muslim ed-Dîneverî. eş-Şiʿr ve’ş-şuʿarâʾ. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meʿârif, 1377/1958.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Muslim ed-Dîneverî. ʿUyûnu’l-ahbâr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- ʿIlmiyye, 1417/1997.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Ruveyfiî. Lisânu’l-ʿArab. 15 Cilt. Suudi Arabistan: Vezâratu’ş-Şuʿûni’l-İslâmiyye, 3. Basım, ts.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Feth Ziyâʾuddîn Nasrullâh b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Kifâyetu’t-tâlib fî nakdi kelâmi’ş-şâʿir ve’l-kâtib. thk. Nûrî Hammûdî el-Kaysî vd. Musul: Mektebetu’ş-Şâʿir, 1402/1982.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Feth Ziyâuddîn Nasrullâh b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Mes̱elu’s-sâʾir fî edebi’l-kâtib ve’ş-şâʿir. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: el-Mektebetu’l-ʿAsriyye, 1419/1999.
• Kartâcennî, Ebu’l-Hasen Henîuddîn Hâzim b. Muhammed b. Hasen b. Muhammed. Minhâcu’l-buleğâʾ ve sirâcu’l- udebâʾ. thk. Muhammed el-Habîb İbnu’l-Hûce. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, ts..
• Kattûs, Bessâm. Vahdetu’l-kaside fi’n-nakdi’l-‘Arabiyyi’l-hadîs. Amman: Dâr ve Mektebetu’l-Kind, 1434/2014.
• Kayravânî, İbn Raşîk Ebû Ali el-Hasen el-Ezdî. el-‘Umde fî mehâsini’ş-şi‛r ve âdâbih. thk. Muhammed Muhiddin ‛Abdulhamîd. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 5.Basım, 1401/1981.
• Kazvînî, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râdî el-Hemedânî. Muʿcemu mekâyîsi’l-luğa. thk. Abdussellâm Muhammed Hârûn. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
• Kırbaş, Kerîme. Nazariyyetu ʿamûdi’ş-şiʿr fi’ş-şiʿri’l-kadîm ʿamûdu’ş-şiʿri ʿınde’l-Merzûkî enmûzecen. Cezayir: Camiʿatu Ebî Bekr Belkâyid, Yüksek Lisans Tezi, 1435/2014.
• Kudâme b. Ca‘fer, Ebu’l-Ferec b. Kudâme b. Ziyâd el-Kâtib el-Bağdâdî. Nakdu’ş-şiʿr. thk. Muhammed Abdu’l- Mun‘im Hafâcî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, ts..
• Küçüksarı, Mücahit. Osmanlı Dönemi Arap Şairlerinden İbrahim es-Sefercelânî ve Şiirleri. Konya: Çizgi Kitabevi, 2017.
• Matlabî, Abdulcebbâr. Mevâkif fi’l-edebi ve’n-nakd. Dımeşk: Dâru’r-Reşîd, 1400/1980.
• Matlûb, Ahmed. Dirâsât belâğıyye ve’n-nakdiyye. Bağdat: Dâru’l-Hurriyye, 1400/1980.
• Mendûr, Muhammed b. Abdilhamîd Mûsâ. Fennu’ş-Şiʿr. Kahire: Muessesetu Hindâvî, 1438/2017.
• Mendûr, Muhammed b. Abdilhamîd Mûsâ. en-Nakd ve’n-nukkâdu’l-muʿâsırûn. Kahire: Nahdatu Mısr, 1417/1997.
• Mersafî, Huseyn b. Ahmed b. Huseyn. el-Vesîletu’l-edebiyye ile’l-ʿulûmi’l-ʿarabiyye. thk. Abdulaziz ed-Desûkî. İskenderiyye: el-Heyʾetu’l-Mısriyyeti’l-ʿÂmme li’l-Kutub, 1402/1982.
• Merzûkî, Ebû Alî Ahmed b. Muhammed b. el-Hasen. Şerhu Dîvâni’l-Hamâse li Ebî Temmâm. thk. Garîd eş-Şeyh. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1434/2003.
• Mûsâ, Halîl. Mefhûmu’l-vahde fi’l-kasîdeti’l-‘arabiyyeti’l-hadîse. Dımeşk: Camiʿatu Dımeşk Kulliyyeti’l-Âdâb, Yüksek Lisans Tezi, 1402/1982.
• Mûsâ, Halîl. “Vahdetu’l-kaside fî ʿIyâri’ş-şiʿr”. Mecelletu’t-turâsi’l-ʿArabî 18 (1405/1985).
• Mutrân, Halîl. Dîvân. Beyrut: Dâru’l-ʿAvde, 1404/1984.
• Nüveyhî, Muhammed. eş-Şiʿri’l-câhilî menhec fî dirâsetihî ve takvîmihî. ed-Dâru’l- Kavmiyye, Kahire, ts..
• Özdemir, Yılmaz. “Halîl Mutrân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Kasım 2019.
• Râfiʿî, Mustafâ Sâdık b. Abdirrezzâk b. Saîd b. Ahmed b. Abdilkâdir. Vahyu’l-kalem. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1420/2000.
• Sekkâkî, Ebû Yaʿkûb Sirâcüddîn Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Alî el-Hârizmî. Miftâhu’l-ʿulûm. thk. Naîm Zerzûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿIlmiyye, 1407/1987.
• Shakespeare, William. Othello. çev. Halîl Mutrân. Dımeşk: Dâru’t-Tenevvuʿi’s-Sekâfî, ts..
• Şaʿrâvî, Abdulmuʿtî. en-Nakdu’l-edebî ʿınde’l-ʾİğrîk ve’r-Rûmân. Kahire: Mektebetu’l-Enclû’l-Mısriyye, 1419/1999.
• Şükrî, Abdurrahman. Dîvânu Abdirrahman Şükrî. Kahire: Muessesetu Hindâvî, 1434/2014.
• Tabâne, Bedevî. Kadâya’n-nakdi’l-edebî. Riyâd: Dâru’l-Merîh, 1404/1984.
• Tülü, Ali. “Kadim Arap Şiirinde Konu Birliği Meselesi”. Usûl İslam Araştırmaları 27/27 (2017), 119-136.
• ʿUsfûr, Câbir. Mefhûmu’ş-şiʿr dırâse fi’t-turâsi’n-nakdî. Kahire: Dâru’l-Kutub, 1415/1995.
• Uslu, Laleş. “Antik Yunan’ın Asi Kızı: Sappho”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21 (1438/2018), 261- 268.
• Wimsatt, William Kurtz - Brooks, Cleanth. Literary Criticism a Short History. Yeni Delhi: Oxford & IBH Publishing, 1376/1957.
• Yalar, Mehmet. “Halîl Mutrân ve Romantik Edebî Kişiliği”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (1429/2008).
• Zebîdî, Ebu’l-Feyd Muhammed el-Murtadâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Huseynî. Tâcu’l-ʿarûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Komisyon. 40 Cilt. İskenderiye: Dâru’l-Hidâye, ts.