Âl-i İmrân Sûresi 13. Âyetteki Zamirlerin Merciine Dair İhtilaflar ve Bunun Meâllere Yansıması

Yıl 2020, Sayı: 12, 57 - 75, 29.12.2020

Haşim Özdaş

Öz

Müfessirlerin Kur’ân-ı Kerim’i anlamada ihtilafa düşmelerine neden olan birçok sebepten söz edilmektedir. Bu sebeplerden biri de hiç şüphesiz zamirlerin mercii konusudur. Âl-i İmrân sûresi 13. âyette bir grubun diğerini kendilerinin iki katı olarak gördüğü ifade edilmektedir. Ancak âyette yer alan zamirlerin merciine bağlı olarak kimin kimi bu şekilde gördüğü hususunda farklı değerlendirmeler söz konusu olmuştur. Müfessirlerin kahir ekseriyetine göre iki kat görenler Müslümanlardır; görülenler ise kâfirlerdir. Diğer bazı tefsir âlimleri ise aksi yönde fikir beyan etmişlerdir. Bu iki görüşe aykırı beyanda bulunanlar da olmuştur. Bu ihtilafların yansımasını, meâllerde de görmek mümkündür. Bu çalışmada müfessirlerin Âl-i İmrân sûresi 13. âyette yer alan zamirlerin merciine dair tercihleri irdelenip, âyetin meâllerdeki tercümesine yer verilecektir. Bütün meâlleri değerlendirmek bir makalenin sınırlarını aşacağından söz konusu âyete dair tercüme örnekleri, belli başlı bazı meâllerden gösterilecektir. Daha sonra elde edilen bilgiler çerçevesinde değerlendirmelerde bulunarak Âl-i İmrân sûresi 13. âyete dair görüş ve tercihlerden hangisinin isabetli olduğu tespit edilmeye gayret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir,, Âl-i İmrân 13,, Zamir,, Mercii,, Meâl,

Controversies About Reference Of Pronouns in 13th Verse of Surah Āl ‘Imrān And Their Reflections in Qur’ān Meaning

Öz

A number of reasons causing controversies to understand Holy Qur’ān by exegetes are mentioned. One of these reasons is undoubtedly the subject of reference of pronouns. It is stated in the 13th verse of surah Āl ‘Imrān that one group see the other group as their own double. However, it became the matter of controversy in various evaluations about which group see the other in this way with regard to the reference of the pronouns in the verse. According overwhelming majority of exegetes, the group who see the other group is Muslims, while the group who are seen are heretics. On the other hand, the other exegesis scholars stated their views just opposite. There have been some scholars who announced views contradicting the two beforementioned opinions. It is possible to see the reflections of these contradictions in the Qur’an meanings. In this study, the preferences of the exegetes about the reference of pronouns taking place in the 13th verse of surah Āl ‘Imrān will be investigated, and the translation of the verse in various Qur’ān meanings will be given place. Since studying all Qur’ān meaning sources all together in one article will exceed the limit of it, the translation samples will be shown from some certain Qur’ān meaning sources. Then, evaluations will be made within the framework of the information gathered; and it will be tried to find out which views and preferences of the 13th verse of surah Āl ‘Imrān are accurate

Anahtar Kelimeler

Exegesis, Āl ‘Imrān 13th, Pronoun, Reference, Qur’ān Meaning

Kaynakça

• Âlûsî, Mahmûd b. Abdullah. Rûḥü’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Ḳur’âni’l-‘Aẓîm ve’s-Seb‘i’l-Mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Ebû Ali el-Fârisî, Hasan b. Abdügaffâr. el-Ḥücce li’l-ḳurrâi’s-seb‘a. thk. Bedrüddîn Kahvecî - Beşir Cüveycâtî. 7 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1407.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf. el-Baḥrü’l-müḥît. thk. ‘Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1993.
• Ebû ‘Ubeyde, Ma‘mer b. Müsenna. Mecâzü’l-Ḳur’ân. thk. Fuat Sezgin. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, ts.
• Ebü’l-Berekât İbnü’l-Enbârî, Abdurrahman b. Muhammed. el-Beyân fî ġerîbi i‘râbi’l-Ḳur’ân. thk. Taha Abdulhamîd Taha. 2 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyye el-Amme li’l-Kitâb, 1400.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed el-İmâdî. İrşâdü’l-‘aḳli’s-selîm ilâ mezâya’l-Ḳur’âni’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Meâli. çev. Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır. İstanbul: İslamoğlu Yayıncılık, 1993.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı Meal-Tefsir. çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 9. Basım, 2015.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. Me‘âni’l-Ḳur’ân. 3 Cilt. Beyrut: ‘Alemü’l-Kütüb, 3. Basım, 1403/1983.
• Hâkim el-Cüşemî, Ebû Sa‘îd Mühsin b. Muhammed. et-Tehẕîb fi’t-tefsîr. thk. Abdurrahman b. Süleyman es-Sâlimî. 10 Cilt. Kahire - Beyrut: Dârü’l-Kitâb el-Misrî - Dârü’l-Kitâb el-Lübnânî, 1440.
• Hârûf, Muhammed Fehd. el-Müyesser fi’l-ḳıraâti’l-erba‘ ‘aşare. ed. Muhammed Küreyyim Râcih. Dımaşk - Beyrut: Dârü’l-Kelim et-Tayyib, 1420.
• İbn ‘Âşûr, Muhammed Tahir. Tefsîrü’t-taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Darü’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn ‘Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gālib. el-Müḥarrarü’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osman. el-Müḥteseb. thk. Ali en-Necdî Nâsif vd. 2 Cilt. Kahire: Dâru Sezgîn, 2. Basım, 1406.
• İbn Ebû Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed. Tefsîrü’l-Ḳur’âni’l-‘Aẓîm müsneden ‘an Rasûli’l-Allah ve’ṣ-ṣaḥâbeti ve’t-tâbi‘în. thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib. 10 Cilt. Mekke: Mektebetu Nezar Mustafa el-Bâz, 1417/1997.
• İbn Hâleveyh, Ebû Abdullah Hüseyin b. Ahmed. Müḫtaṣar fî şevâzzi’l-Ḳur’ân min kitâbi’l-bedî‘. Kahire: Mektebetü’l- Mütenebbî, ts.
• İbn Keysân, Ebü’l-Hasan b. Keysân en-Nahvî. Me‘âni’l-Ḳur’ân ve i’râbuh. thk. Muhammed Mahmûd Muhammed Sabrî el-Cubbe. Kahire: Mektebetü’l-İmam el-Buhârî li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 2013.
• İbn Zencele, Ebû Zur‘a Abdurrahman b. Muhammed. Ḥüccetü’l-ḳıraât. thk. Sa‘îd el-Afgânî. Beyrut: Müessesetü’r- Risâle, 5. Basım, 1418.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekir Muhammed b. Kasım. Îḍâḥü’l-vaḳf ve’l-ibtidâ. thk. Mühyüddin Abdurrahman Ramadan. 2 Cilt. Dımaşk: Mecme‘u’l-Lüġati’l-‘Arabiyye, 1391.
• Kur’an Yolu Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2014.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li aḥkâmi’l-Ḳur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmühsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Mekkî b. Ebû Tâlib, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebû Tâlib Hammûş. el-Keşf ‘an vücûhi’l-ḳıraâti’s-seb‘ ve ‘ilelihâ ve ḥucecihâ. thk. Mühyüddin Ramadan. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 5. Basım, 1418.
• Mukātil b. Süleyman. Tefsîru Muḳātil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’t- Tarihi’l-‘Arabî, 2002.
• Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. İ‘râbü’l-Ḳur’ân. thk. Halid el-Ali. Beyrut: Dârü’l-Me‘rife, 2. Basım, 1429.
• Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Me‘âni’l-Ḳur’âni’l-Kerîm. thk. Muhammed Ali es-Sâbûnî. 6 Cilt. Mekke: Merkezu İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, 1988.
• Kur’an-ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. çev. Mustafa Öztürk. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 4. Basım, 2016.
• Kur’an-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer. Tefsîrü’l-kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1401/1981.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîrü’l-Ḳur’âni’l-Ḥakîm. 12 Cilt. Kahire: Dârü’l-Menâr, 1947.
• San’ânî, Abdürrezzâk b. Hemmâm. Tefsîrü’l-Ḳur’ân. thk. Mustafa Müslim Muhammed. 3 Cilt. Riyad: Mektebetü’r- Rüşd, 1410/1989.
• Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yûsuf. ed-Dürrü’l-maṣûn fî ‘ulûmi’l-Kitâb’l-‘Azîz. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, ts.
• Son Çağrı Kur’an. çev. Salih Akdemir. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2009.
• Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Beyan, 2012.
• Süleymaniye Vakfı Meali. çev. Abdulaziz Bayındır, Erişim 19 Mayıs 2020. https://www.suleymaniyevakfimeali.com
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vili âyi’l-Ḳur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmühsin et- Türkî. 26 Cilt. Kahire: Merkezü’l-Bühûs ve’d-Dirasâti’l-‘Arabiyye ve’l-İslâmiyye Dâru Hicr, 2001.
• Tiyek, Fatih. “Kur’an’da Zamirin Merciini Tespitteki Bağlamsal Sorun”. Bilimname 27/2 (2014), 141-157.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrâhim. Me‘âni’l-Ḳur’ân ve i‘râbuh. thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: ‘Alemü’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an ḥaḳāiḳi ġavâmiḍi’t-tenzîl ve ’uyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. ‘Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-‘Ubeykân, 1418/1998.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Ḳur’ân. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: Mektebetu Dârü’t-Türâs, 3. Basım, 1404.