Evaluation of Some Merfu Riwayas Which Are Source Can Not Be Determined in The Matter of Mâtürîdî’s Ta’wīlāt

Yıl 2020, Sayı: 12, 1 - 14, 29.12.2020

Erkan Önder , Ali Karataş

Öz

Imam Māturīdī used the riwayas as a source of tafsir in Ta’wīlāt al-Qur’an and mentioned his views as basis. Most of these riwayas were mentioned movable from Prophet and Sahaba. It has been claimed that the source of some of the riwayas in the work titled Tawilat al Quran, which was investigated by Bekir Topaloğlu and Ahmet Vanlıoğlu, could not be determined. It has been stated that some riwayas have a thought in sources in similar meanings, but these riwayas cannot be identified in the sources with the some sentences. The number of hadith that are definitively determined to Prophet but cannot be source determined is about twenty-three. In our study, we dealt with the claim of not reaching these riwayas, the original of which could not be determined. Our aim in doing this was to question whether the riwayas really originate. Thus, it was determined whether this was originally found in the previous study or whether Imam Māturīdī was using unrealistic riwayas. In this article we will discuss the source value of these riwayas, Imam Māturīdī uses these how rumors and produce comment from these riwayas, and the approach to these riwayas. In addition, as a source of tafsir, we will also evaluate Māturīdī’s sources in relation to these riwayas and relationship with the tafsir that he originated from.

Anahtar Kelimeler

Quran, Tafsir, Riwaya, Mâtürîdî, Ta’wīlāt

Mâtürîdî’nin Te’vilât’ında Kaynağı Tespit Edilemediği İddia Edilen Bazı Merfu Rivayetlere Dair Bir Değerlendirme - Türkiye Tahkiki Özelinde -

Öz

İmam Mâtürîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân’da rivayetleri bir tefsir kaynağı mâhiyetinde kullanmış ve görüşlerine dayanak olarak sunmuştur. Bu rivayetlerin büyük bir kısmı Hz. Peygamber ve sahabeden menkûl olarak zikredilmiştir. Bekir Topaloğlu ve Ahmet Vanlıoğlu başkanlığında tahkiki yapılmış olan Te’vîlâtü’l-Kur’ân isimli eserde yer alan rivayetlerin bir kısmının kaynağının tespit edilemediği iddia edilmiştir. Bir kısım rivayetlerin ise benzer manalarda kaynaklarda vârid olduğu fakat bu rivayetlerin aynı lafızlarla kaynaklarda tespit edilemediği ifade edilmiştir. Te’vîlât’ın mezkûr tahkikinde Hz. Peygamber’e merfû olarak isnad edilen fakat aslı tespit edilemeyen hadislerin sayısı yaklaşık yirmi üçtür. Araştırmamızda aslı tespit edilemeyen bu rivayetlere ulaşılamama iddiası konu edilmiştir. Bunu yapmaktaki amacımız bu rivayetlerin kaynağının gerçekten olup olmadığını sorgulamaktır. Böylece bunun aslının, tahkikten mi yoksa Mâtürîdî’nin aslı olmayan rivayetleri kullanmasından mı kaynaklandığını tespit etmeyi hedefledik. Bu makalede İmam Mâtürîdî’nin söz konusu rivayetleri kullanma ve bu rivayetlerden yorum üretme biçimi, ayrıca rivayetlere yaklaşım metodu ele alınacaktır. Ayrıca Mâtürîdî’nin söz konusu rivayetler özelinde kaynakları ve kendinden sonra telif edilen tefsirlerle ilişkisi değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân, Tefsir, Rivâyet, Mâtürîdî, Te'vîlât

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Beyrut: Müesseset-ü’r-Risâle, 2001.
• Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Meṭâlibü’l-ʿâliye fi zevâid-i’l-mesânid-i’s-semâniye. Riyad: Dâr-u’l-Âsıme, 2000.
• Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. İtḥâfü’l-mehere bi-eṭrâfi’l-ʿaşere. Medine: Mucemmeu’l-Melik Fahd, 1994–1415.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. el-Binâye fî şerhi’l-Hidâye. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420–2000.
• Cessas, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmu’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadis ve Sünnet Üzerine Tartışmalar ve Değerlendirmeler. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Vakfı Yayınları, 3. Basım, 2017.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. Beyrut: Müesseset-ü’r-risâle, 2004–1424.
• Deylemî, Ebû Şücâ‘ Şîrûye b. Şehredâr b. Şîrûye. el-Firdevs bi me’sûri’l-Hitâb. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2010.
• Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed. el-Muṣannef fi’l-eḥâdîs̱ive’l-âsâr. Riyad: Mektebet-ü’r-rüşd, 2011.
• Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ. çev. Osman Keskioğlu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
• Gengil, Veysel. “Taberî ve Mâtürîdî’den Hareketle Farklı Bir Tasnif Denemesi: Ehl-i Hadîs Ehl-i Re’y Tefsirleri”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (29 Haziran 2020), 113-152. https://doi.org/10.46353/k7auifd.639319
• Kâsım b. Sellâm b. Miskîn el-Herevî, Ebû Ubeyd el-. Garîbü’l-Hadîs. Hindistan: Matbaat-ü Dâirat-i’l-Me’ârif, 1964.
• “Kur’ân Yolu”. Erişim 16 Nisan 2018. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b.. Ġarîbü’l-Ḳurʾân. Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye 1398–1978.
• İsfahânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillâh b. İshâk. Müsned-ü’l-İmâm Ebî Ḥanîfe Rivâyet-ü Ebî Nuaym. Riyad: Mektebetü’l-Kevser, 2008.
• İsferâyînî, Ebû Avâne Ya‘kūb b. İshâk b. İbrâhîm. Müstaḫrec. Beyrut: Dâru’l Ma’rife, 1998.
• Kârî, Ebû’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed Ali. Şerḥ-u Müsnedi Ebî Ḥanîfe. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2014.
• Kudâî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Selâme b. Ca‘fer. Müsned-ü’ş-Şihâb. Beyrut: Müesseset-ü’r-risâle, 1985.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. Kâhire: Dâr-u’l-Kütüb- i’l-Mısriyye, 1964.
• Mâtürîdî es-Semerkandî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Teʾvîlât-ü’l-Kur’ân. İstanbul: Dâr-u’l- Mîzan, 2005.
• Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî İbn, Lisânü’l-ʿArab. Mısır: Dâr-u’l-Meârif, 2007.
• Mübârek el-Mervezî, Ebû Abdirrahmân Abdullāh. Kitâbü’z-Zühd ve’r-reḳāʾiḳ. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Râzî, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs. Kitâbü’l-ʿİlel. Riyad: Mektebetü’l-Melik Fahd el- Vataniyye, 2006.
• Râzî et-Taberistânî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Mefâtîḥu’l-ġayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 1999.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-. Târîḫu’r-rusül ve’l-mülûk. Beyrut: Dâr-u’t-Türas, 1387.
• Ünal, İsmail Hakkı. İmam Ebû Hanîfe'nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 1989.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Fâʾiḳ fî ġarîbi’l-ḥadîs̱. Dâru’l-Ma’rife, ts.