An Ottoman Scholar From Balikesir: Muhammad Shah And Commentary on Sulasi Revolutions in Sahih Al-Bukhari

Yıl 2021, Sayı: 14, 191 - 210, 31.12.2021

Muhammet Divani

Öz

Muhammad Shah, known as Haji Hasan er-Rumi al-Hanefi (d. 939/1532); he is important figurer living in the rise of the Ottoman Empire. His life as a professor and his work he wrote about Bukhari’s Sulasiyyat (Sülâsiyyât) contains traces of the scientific activities of the period. Sources introducing himself as a faqih, commentator, muhaddis, and literary scholar state that he wrote a large number of works. However, as far as it can be determined, only the hadith commentary named Sarh ala Sülasiyyat al-Bukhari (Şerhun Ala Sülâsiyyâti'l-Buhârî) has survived to the present day. The aforementioned commentary is important in that it sets an example for the hadith studies carried out in the Anatolian geography. In this study, the life of Muhammad Shah will be introduced and the aforementioned sulâsiyyat commentary will be examined.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Scholar, Muhammed Şâh, Muhammed Şâh, Bukhârî, Triple (Sulâsiyyât), Commentary.

Balıkesirli Bir Osmanlı Âlimi: Muhammed Şâh ve Sülâsiyyât Şerhi

Öz

Hacı Hasan er-Rûmî el-Hanefî olarak bilinen Muhammed Şâh (öl. 939/1532); Osmanlı’nın yükselme devrinde yaşayan önemli simalardan biridir. Müderrislikle geçen hayatı ve İmam Buhâri’nin Sülâsiyyât’ına dair yazdığı şerhi, dönemin ilmî faaliyetlerini barındıran izler taşımaktadır. Kendisini fakîh, müfessir, muhaddis ve edip olarak tanıtan kaynaklar, onun çok sayıda eser telif ettiğini belirtmektedir. Ancak tespit edilebildiği kadarıyla eserlerinden sadece “Şerhun Alâ Sülâsiyyâti’l-Buhârî” isimli hadis şerhi günümüze ulaşmıştır. Zikri geçen şerh, Anadolu coğrafyasında yapılan hadis çalışmalarına örneklik teşkil etmesi açısından önem taşımaktadır. Bu makalede de Muhammed Şâh’ın hayatı tanıtılacak ve söz konusu Sülâsiyyât şerhi incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Osmanlı Âlimi, Buhârî, Sülâsiyyât, Şerh, Muhammed Şâh

Kaynakça

• - Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-Arifin fi Esmai’l-Müellifin ve Âsari’l-Musannifin, Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabî.
• - Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, hzr: A. Fikri Yavuz, İsmail Özen, İstanbul: Meral Yayınları.
• - Divani Muhammet, Hadis İlminde Sülâsiyyât Geleneği ve Muhammed Şah Balıkesîrî’nin Şerhu Ala Sülâsiyyâti’l-Buhâri İsimli Eseri, (Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019).
• - Divani Muhammet, “Hadis İlminde Süâsiyyât Literatürü”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi 15 (Haziran 2021), 116-143.
• - Divani Muhammet, “Hadis İlim Geleneğinde Sülâsiyyât”, Hadis Lisansüstü Öğrenci Sempozyumu Tebliğler Kitabı, ed. Nilüfer Kalkan Yorulmaz. 139-141. İstanbul: Ensar Yayınları, 1. Basım, 2021.
• - Ebu Fellah, Abdu’l-Hay b. Ahmed b. Muhammed, Şüzüratü’z-Zeheb fi Ahbari min Zeheb, thk: Abdülkadir el-Arnaut, Mahmud el-Arnaut, Dımaşk: Daru İbn Kesir, 1406.
• - Emecen, Feridun, “Selim I”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 36/407-414. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• - Hammer, Joseph Von, Büyük Osmanlı Tarihi, Üçdal Neşriyat, 1. Basım.
• - Halil İnalcık nalcık, Halil, “Fatih Sultan Mehmed”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 28/398. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• - İbn Hacer el-Askalani, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîh’i-Buhârî, thk: Ahmed b. Ali b. Hacer, Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1379.
• - İbn Hacer el-Askalanî, Takribu’t-Tehzib, thk: Muhammed Avvame, Suriye: Daru’r-Rüşd, 1986.
• - İbnü'l-Gazzî, Dîvânü'l-İslâm, nşr. Seyyid Kisrevî Hasan, Beyrut: 1411/1990.
• - Katib Çelebî, Keşfü’z-Zunûn an Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünün, Bağdat: Mektebetü’l-Müsenna, 1941.
• - Kehhâle, Amr b. Rıza Abdülğâni, Mu’cemü’l-Müellifîn, Beyrut: Daru’l-İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• - Mehmed Süreyya Bey, Sicill-i Osmanî, hzr: Nuri Akbayar, sad: Seyit Ali Kahraman, TVYY, İstanbul: Numune Matbaacılık, 1996.
• - Muhammed Şah, Şerhun alâ Sülâsiyyâti’l-Buhârî (Süleymaniye, Musalla Medrese, arşiv no: 01961), vr. 72-73.
• - Sezgin, Fuat, Târîhu Turâsi’l-Arabî, Riyad: 1991.
• - Taşköprüzâde, Şekâiku’n-Nu’mâniyye fi Ulemai’d-Devleti’l-Osmâniyye, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-Arâbiyye, 1975.
• - Turan, Şerafettin, “II. Beyazid”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 5/236. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• - Uzun, Mustafa, “Ali Kuşçu”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 36/407-414. Ankara: TDV Yayınları, 1989.