أساليبُ الدُّعاء في الشِّعْر الجاهليّ

Yıl 2022, Sayı: 15, 303 - 330, 21.06.2022

Rami Alkhalaf Alabdulla , Tahsin Yıldırım

Öz

تتميّزُ اللغة العربية باحتوائها على أساليب دعاء ذات أثر بليغ حتى صار بعضها من الأساليب اللغوية المشهورة عند العرب، وأصبحت كالأمثالِ السَّائعة المشهورة عندهم.
وقد استهدف البحث استنباط أساليب الدعاء الشائعة في الشعر الجاهلي، ومن ثَمَّ دراستها دراسةً نحويّة دلالية لمعرفة كيفيّة توظيفها من قِبلِ الشُّعراء الجاهليّين.
وقُمْنا بتحديدِ الأساليبِ الشَّائعة في الدعاء في الشعر الجاهلي كما يلي:
- قراءة الأشعار في المُعلّقات العشر والمُفضّليات والأصمعيات ثلاث مرّات، وقد وصلَ عَددُ الأبيات الشعرية الموجودة فيها جميعاً 10350 بيتا شعريا.
- تحديد الأساليب اللغوية المُكرّرة (في الدعاء) ضمن الأبيات الشعرية في القصائد المختلفة، و تمَّ التركيز على الأساليب المُكرَّرة ذات الأهميّة البلاغية والنحوية.
وكان من أهمِّ نتائجِ البحث ما يلي:
- تَمَّ تثبيتُ أساليب الدعاء الشائعة في الشعر الجاهلي، وقد بلغت عشرين أسلوباً.
- بعض الأساليب التي تُستَخدَمُ في الدعاء ظاهرها الذمُّ والشّرُّ ومَقصدها المدح والتعجّب كما استخدمها الشعراء.
- بعضُ الأساليب التي استخدمها الشعراء الجاهليون في الدعاء استمّرتْ بعد الإسلام وقد استخدمها الرسول صلّى الله عليه وسلّم، وبعضها نهى الرسول عن استخدامها.
- الأسلوب الفعلي المُستَخدَم في الدعاء هو الأسلوب الأكثر شيوعاً في الشعر الجاهلي.

Anahtar Kelimeler

الجاهلية, الدُّعاء, الشِّعْر, ، دراسةً نحويّة دلالي, الذمُّ, المدح

Prayer Styles Used In Journalistic Expressions In Jahiliyya Poetry

Öz

Arabic is distinguished by its supplication styles, some of these styles became popular linguistic methods among the Arabs, and some of them even became popular proverbs in their communities. The research focused on deduce the methods of supplication in pre-Islamic poetry. And study it a semantic grammatical study to find out how it was employed by the pre-Islamic poetry. We have identified the common methods of supplication in pre-Islamic poetry through the following. Careful reading of the poetry of - Mu'allaqat (the best ten poems in the pre- Islamic era). Al-mufaddalyat (a collection of poetry verses chosen by the writer al Mufaddal), and – Asmaiyat (a collection of verses has been chosen by the veteran poet al Asmaiy). Three times, as the number of poetic verses that have been read reached 10,350 verses. Identifying the linguistic styles that are repeated in supplication within the poetic verses of the various poems. Linguistic styles were identified and emphasis was placed on duplicated styles of rhetorical and grammatical significance. The most important results of the search are. The common styles of supplication in pre - Islamic poetry have been enumerated , and it has reached 21 styles. Some of the methods that have been used in supplication seem insult and evil, and the real intention is praise or exclamation. Some of the poetic styles used by pre-Islamic poets in supplication continued after The Islamic era. Some of them were used by the Prophet (Muhammad) Peace be upon him. As in his saying (Taribat yadaka) the literal meaning is a supplication for the other with poverty but The Arabs say it to the one you love, even if its original meaning is evil. Some of these methods the Prophet (peace be upon him )forbade their use. As in saying (abait allaen) which means don't do something that you may be cursed because you have done it. The imperative form has been used by some styles of supplication. But the verb phrases in supplication was the most common in the pre- Islamic poetry.

Anahtar Kelimeler

Jahiliyya, Poetry, Prayer, Syntax, Semantics, Praise, Satire.

Cahiliye Dönemi Arap Şiirinde Yer Alan Dua Üsluplarının İncelenmesi

Öz

Arapça beliğ bir etkiye sahip bazı dua üsluplarını içermesi ile öne çıkmaktadır. Öyle ki bu üsluplardan bir kısmı Arapların kendi aralarında kullandıkları atasözleri gibi yaygınlaşmıştır. Bu nedenle makale Cahiliye Dönemi şairlerinin şiirlerinde yaygın olarak kullandıkları dua üslûplarını ortaya koyarak sözdizimsel ve anlambilimsel yönleriyle incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada Cahiliye Dönemi şiirinde yaygın olan dua üsluplarını şu şekilde belirledik. el-Mu`allakâtu’l-Aşer, el-Mufaddaliyât ve el-Asma`iyyat'taki şiirler üç defa okunmuş ve tamamındaki beyit sayısı 10350'ye ulaşmıştır. Farklı kasidelerde yer alan şiir beyitlerinde tekrarlanan dilsel dua üslupları belirlenmiş ve retorik ve dilbilgisel öneme sahip tekrarlanan üsluplar vurgulanmıştır. Araştırma neticesinde tespit edilen önemli sonuçlar şunlardır. Cahiliye Dönemi Arap şiirinde yirmi bir dua üslubu yaygın olarak kullanılmaktadır. Bazı şairler tarafından zahiren kötülüme, yerme ve kötüleme ifade eden bazı dua üslupları şaşırma ve övgü maksadıyla da kullanılmıştır. Cahiliye Döneminde yaygın olarak kullanılan dua üslûplarından bazılarının kullanılmasını Hz. Peygamber (s.a.s.) yasaklamış bazı dua üslûpları da Müslümanlar tarafından kullanılmaya devam etmiştir. Cahiliye Dönemi şiirinde en yaygın dua üslubu fiil cümlesi ile kullanılan dua üslubudur.

Anahtar Kelimeler

Cahiliye Dönemi, Şiir, Dua, Sözdizimi, Anlambilim, Övgü, Hiciv

Kaynakça

• Afif, Abdurrahman. el-Edebüʻl-cahilîyyi fî âsâriʻd-dirâsîne hadîsen ve kadîmen. Kahire: Dâruʻl-Fikriʻl-Arabî, 1987. Dayf, Şevkî. el-Asruʻl-cahiliyyu. Kahire: Dâruʻl-Maarif, 1960.
• ed-Dabbî, el-Mufaddal b. Muhammed. el-Mufaddaliyât. Kahire: el-Mektebetüʻt-Ticariyyetüʻl-Kübrâ, 1926.
• ed-Dabbî, el-Mufaddal b. Muhammed. Emsâlüʻl-arab. Beyrut: Dâruʻl-Hilal, 2003.
• el-Abd, Muhammed. . İbdâuʻd-delâleti fî asriʻl-cahiliyyi. Kahire: Dâruʻl-Maarif, 1988.
• el-Asmaî, Ebû Saîd Abdülmelik b. Kureyb el-Asmaî el-Bâhilî. el-Asmâiyât. Beyrut: Mektebetüʻl-Asriyye, ts.
• el-Avfî, Ebû Muhammed. ed-Delâil fî ğarîbiʻl-hadis. Riyad: Mektebetüʻl-Abkîn, 2001.
• el-Bağdâdî, Abdulkadir. Hizanetüʻl-edeb. Kahire: Mektebetüʻl-Hancî, 1997.
• el-Câhız, Amr b. Bahr. el-Kinanî. el-Beyan veʻt-tebyîn. Beyrut: Dâruʻl-Hilal, 2002.
• el-Câhız, Amr b. Bahr. el-Kinanî. el-Hayevân. Beyrut: Dâruʻl-Hilal, 1965.
• el-Cumahî, Muhammed b. Sellam. Tabakâtu fuhûliʻş-şuarâ. Cidde: Dâruʻl-Medâyin, ts.
• el-Cundî, Ali. Fî târîhî edebîʻl-câhilî. Kahire: Mektebetü Dariʻt-Türâs, 1991.
• el-Ezdî, İbn Hamid. thk. Zübeyde Muhammed Said. Tefsîru ğaribî mâ fîʻs-sahihayn el-Buharî veʻl-müslim. Kahire: Mektebetüʻs-Sünne, 1995.
• el-İsfahânî, el-Merzûkî. thk. Gariduʻş-Şeyh. Şerhu dîvâniʻl-hamâse. Dâruʻl-Kutubiʻl-İlmiyye, 2003.
• el-Kayrevânî, İbn Raşîk. el-Umde fî mehâsiniʻş-şiʻri ve âdâbîhî. Beyrut: Dâruʻl-Cîl, 1981.
• el-Kindî, İmruülkays b. Âbis el- Munzir. Dîvanü imruülkays. Beyrut: Dâruʻl-Marife, 2004.
• el-Meydanî, Ahmed b. Muhammed. Mecmauʻl-emsaliʻl-Arabiyye. Beyrut: Müessetüʻt-Tabʻ veʻn-Neşr, 1947.
• en-Nüveyhî, Muhammed. eş-Şiʻruʻl-câhiliyyü kıraaten fî diraâsetihî ve takvîmihi. Kahire: ed-Dâruʻl-Kavmiyye liʻt- Tıbaati veʻn-Neşr, 1900.
• es-Saîdî, Abdulmüteal. Buğyetuʻl-îzah li telhîsiʻl-miftâh fî ulûmiʻl-belâğa. Kahire: Mektebetüʻl-Edeb, 2009.
• Esed, Nasuruddin. Masâdiru Şiʻriʻl-cahilî. Kahire: Dâruʻl-Maarif, 1998.
• et-Tebrizî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Alî b. Muhammed el-Hatîb et-Tebrîzî Şerhu kasâidiʻl-aşer. Kahire: Dâruʻl-Afâk veʻl-Cedide, ts.
• ez-Zemahşerî, bü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. Keşşâf. Beyrut: Dâruʻl-Marife, 2009.
• ez-Zemahşerî, bü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. Esâsu'l-belâga. Beyrut: Dâruʻl-kutubu’l- ilmiyye, 1998.
• ez-Zemahşerî, bü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Faik fi ğaribi'l-hadîs. Beyrut: Dâruʻl- Marife, ts.
• ez-Zevzanî, Hüseyin b. Ahmed. thk. Muhammed Basıl. Şerhu'l-muallakâtu's-seb'. Beyrut: Darul-Kütübil-İlmiyye, 2002.
• Fâhurî, Hanna. Târîhuʻl-edebiʻl-Arabî. Beyrut: Tabatuʻl-Câmiatiʻl-Amrikî, 1952.
• İbn Cinnî, E.-F. O. . el-Hasâis. Kahire: ts.
• Mustafa, İbrahim. el-Muʻcemuʻl-vasît. Kahire: Dâruʻd-Daʻve, ts.
• Rabbih, İbn Abd Endulusî. el-Ikduʻl-ferîd. Dâruʻl-Kutubuʻl-İlmiyye, 1984.