Ottoman Crımınal Law Regulatıons After The Tanzımat

Yıl 2022, Sayı: 15, 241 - 277, 21.06.2022

Mehmet Özkan

Öz

Ottoman law is essentially based on Islamic law. In areas where Islamic law gives the head of state the authority to make regulations, laws were issued on the condition that they are not against the law. One of the areas where such regulations are made is criminal law. Among the laws that were evaluated within the scope of customary law in the Ottoman Empire and included regulations regarding criminal law, there are the law codes prepared during the reigns of Fatih Sultan Mehmed (d. 886/1481), Bayezid II (d. 918/1512), Yavuz Sultan Selim (d. 926/1520), Kanuni Sultan Süleyman (d. 974/1566), Selim II (d. 982/1574), Murat III (d. 1003/1595), Murat IV (d. 1049/1640), Mehmet IV (d. 1104/1693) and other Ottoman sultans. Penal codes continued to be prepared during and after the Tanzimat. The first penal code was prepared in 1840 in line with the principles adopted after the Tanzimat Fermanı (1839). This law generally consists of provisions taken from Islamic criminal law. The penal code (kanun-ı cedid) of 1851 is an amendment to the penal code of 1840. In this law, it is seen that the sharia provisions are given more place than the previous one. The penal code of 1858, on the other hand, was prepared within the framework of the authority to regulate the "tazir" punishments granted to the sharia head of state, as stated in its introduction, without prejudice to personal rights. It can be said that this law is a continuation of previous penal codes based on sharia provisions, but it was regulated in the form and systematically in European laws with the effect of Tanzimat. In this study, the crimes and punishments in these three penal codes, which were prepared and entered into force after the Tanzimat, will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Ottoman, Criminal Law, Tanzimat, Kanunname, Penalty

Tanzimat Sonrası Osmanlı Ceza Hukuku Düzenlemeleri

Öz

Osmanlı hukuku esas itibariyle İslam hukukuna dayanmaktadır. İslam hukukunun devlet başkanına düzenleme yapma yetkisi verdiği alanlarda ise hukuka aykırı olmamak şartıyla kanunnâmeler düzenlenmiştir. Bu tür düzenlemelerin yapıldığı alanlardan biri de ceza hukukudur. Osmanlı’da örfî hukuk kapsamında değerlendirilen ve ceza hukukuna ilişkin düzenlemelere yer verilen kanunnâmeler arasında Fâtih Sultan Mehmed (ö. 886/1481), II. Bayezid (ö. 918/1512), Yavuz Sultan Selim (ö. 926/1520), Kânûnî Sultan Süleyman (ö. 974/1566), II. Selim (ö. 982/1574), III. Murad (ö. 1003/1595), IV. Murad (ö. 1049/1640), IV. Mehmed (ö. 1104/1693) ve diğer Osmanlı padişahları dönemlerinde hazırlanan kanunnameler sayılabilir. Tanzimat ve sonrasında da ceza kanunnâmeleri hazırlanmaya devam edilmiştir. İlk ceza kanunnâmesi Tanzimat Fermanı (1839) sonrasında kabul edilen ilkeler doğrultusunda 1840 yılında hazırlanmıştır. Bu kanun genel olarak İslam ceza hukukundan alınan hükümlerden oluşmaktadır. 1851 tarihli ceza kanununu (kanun-ı cedîd), 1840 tarihli ceza kanununun tadili niteliğindedir. Bu kanunda şer‘î hükümlere bir öncekine göre daha fazla yer verildiği görülmektedir. 1858 tarihli ceza kanununu ise mukaddimesinde ifade edildiği üzere şahsi haklara halel getirmemek üzere şer‘an devlet başkanına tanınan ta‘zîr cezalarını düzenleme yetkisi çerçevesinde hazırlanmıştır. Bu kanunun, şer‘î hükümleri esas alan daha önceki ceza kanunnâmelerinin devamı niteliğinde fakat Tanzimat’ın etkisiyle Avrupa kanunlarındaki şekil ve sistematik ile düzenlendiği söylenebilir. Bu çalışmada Tanzimat sonrasında hazırlanan ve yürürlüğe giren bu üç ceza kanunnâmesinde yer alan suç ve cezalar ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Osmanlı, Ceza Hukuku, Tanzimat, Kanunnâme, Ceza

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdillah. Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Akgündüz, Ahmet. Mukayeseli İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Hukuku Fakültesi Yayınları, 1986.
• Akgündüz, Ahmet. "1274/1858 Tarihli Osmanlı Ceza Kanunnamesinin Hukuki Kaynakları, Tatbik Şekli ve Men'-i İrtikâb Kanunnamesi". BELLETEN 51/199 (Nisan 1987), 153-192.
• Akdündüz, Said Nuri. “Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukukunun Kaynakları”. dergİabant (AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi), 4/8, (Güz 2019), 1-16.
• Akman, Mustafa. “Tanzimat Sonrası Osmanlı Usûl Hukukundaki Gelişmeler”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8/1, (2019), 431-450
• Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-hukkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. 4 Cilt. Kostantiniye: Matbaa-i Ebu’z-Ziyâ, 1330.
• Akşit, Cevat. İslam Ceza Hukuku ve İnsani Esasları. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1976.
• Aydın, Mehmet Akif. “Osmanlı Ceza Hukuku”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1993, 7/ 478-482.
• Beroje, Sahip. Farklı Bakış Açılarıyla İrtidat Suçu ve Cezası. 1. Baskı. Ankara: Fecr Yayınları, 2014
• Bilmen, Ömer Nasuhi. “Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye” Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, ty.
• Buhari, Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Cin, Halil - Akgündüz, Ahmet. Türk Hukuk Tarihi. 2 Cilt. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 1995.
• Çolak Abdullah. İslam Ceza Hukuku, 1. Baskı. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2018.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ekinci, Ekrem Buğra. Osmanlı Hukuku -Adalet ve Mülk-. 4. Baskı, İstanbul: Arı Sanat Yayınları, 2016.
• Ekinci, Ekrem Buğra. Osmanlı Mahkemeleri-Tanzimat ve Sonrası-. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 2017.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Gökcen, Ahmet. Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1987.
• İbn Âbidin, Muhammed Emin. Reddü’l-muhtâr ala’d-dürri’l-muhtâr. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.
• İbn Rüşd, el-Hafîd Muhammed b. Ahmed. Bidayetü’l-müctehid ve nihayetü’l-muktesid. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1985.
• İbnü’l-Hümâm, Fethu’l-kadir. 1. Baskı. Mısır: Şeriketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbi ve Evlâdühü, 1389/1970.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• İnalcık, Halil. “Kanunnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 24/333-337. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• İnalcık, Halil. “Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Humayunu”. Belleten, XXVIII/112, (1964), 603-622
• Karakoç, Serkiz. Ceza Kanunu Tahşiyeli, Şant Matbaası, 1329.
• Karakoç, Sarkis. Külliyât-ı Kavânîn. Yayına Haz. M. Âkif Aydın, Fethi Gedikli, Mehmet Akman, Ekrem B. Ekinci, M. Macit Kenanoğlu. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006.
• Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslam Hukuku, İstanbul: Nesil Yayınları, 1986.
• Koç, Mehmet. Osmanlı Hukukunda Tazir Suç Ve Cezaları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Lütfi, Hafız Ahmed. Mir’ât-ı Adâlet (Tarihçe-i Adliye-i Devleti Aliyye. Nşr. Kitapçı Ohannes. İstanbul: Nişan Berberyan Matbaası, 1304.
• Lütfi, Ahmed. Osmanlı Adalet Düzeni. Sadeleştiren Erdinç Beylem. İstanbul: Fatih Yayınevi, 1979.
• Maşalı, Münteha. “Ölüm Cezası”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 34/40-43. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Mehâkim-i Nizamiye Teşkilatı Kanun-ı Muvakkati. İstanbul: Mahmud Beğ Matbaası, 1299.
• Men‘-i Müskirât Kanunu (No: 4). Ceride-i Resmiye. 28 Şubat 1921. Md. 2, 3,4.
• Mevsılî, Ebu’l-Fadl Mecdüddin. el-İhtiyar li talîli’l-muhtâr. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1984.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccac. Sahihu’l-Müslim (Câmiu’s-sahîh). İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nesâî, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. Sünenü’n-Nesâî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Rıfat, Halil. Külliyat-ı Şerh-i Ceza., İstanbul: Mihran Matbaası, 1303.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları 1983.
• Şentop, Mustafa. Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku (Kanunlar-Tadiller-Layihalar-Uygulama). İstanbul: Yaylacık Matbaası, 2004.
• Tirmîzî, Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî. İstanbul: Çağrı Yayınları,992.
• Usûl-i Mukâkemât-ı Cezaiyye Kanun-ı Muvakkati. Matbaa-i Âmire, 5 Receb 1296.
• Usûl-i Mukâkemât-ı Cezaiyye Kanun-ı Muvakkati. İstanbul: Mahmud Beğ Matbaası, 1299.
• Usul-i Muhakemat-ı Kanuniyye Muvakkati. İstanbul: Mahmud Beğ Matbaası, 1299.