Travnikli Âlim Sirac Korkut Efendi; Hayatı, Şahsiyeti ve Mücadelesi

Yıl 2022, Sayı: 15, 331 - 346, 21.06.2022

Merzuk Grabus

Öz

Balkanlarda İslam’ın muhafaza edilmesinde Bosna-Hersek’in önemli bir rolü bulunmaktadır. Bosna-Hersek içerisinde ise özellikle Travnik yetiştirdiği âlimler ile ön plana çıkmaktadır. Bu âlimler arasında Korkut ailesinin ayrı bir yeri vardır. Dolayısıyla Korkut ailesinin yetiştirdiği âlimlerin biyografilerinin incelenmesi Bosna ve İslam Tarihi açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada Korkut ailesinin önemli isimlerinden Sirac Korkut Efendi ele alınmıştır. Sirac Korkut Efendi 1905 yılında Bosna Hersek’in Travnik şehrinde dünyaya gelmiştir. Babası Muhammed Asım Efendi, dedesi Muhammed Hazim Efendi ve büyük dedesi Derviş Muhammed Korkut Efendi Travnik’te uzun yıllar boyunca müftülük ve müderrislik makamlarında bulunmuşlardır. Sirac Korkut da babası ve dedesinden ilmî anlamda azamî derecede istifade etmiştir. İlk mektebi bitirdikten sonra Travnik’teki Elçi İbrahim Paşa Medresesi’nde okumuş, daha sonra Kahire’de el-Ezher Üniversitesi’nde ilim tahsilinde bulunmuştur. 1932-1945 yıllarında Elçi İbrahim Paşa Medresesi’nde müderrislik yapmıştır. Yugoslavya’da Komünist idaresinin yönetime gelmesiyle Travnik’te yüzyıllar boyunca etkin olan Korkut ailesine baskı ve zulüm uygulanmıştır. Korkut, İslam dininin muhafazası ve atalarından tevarüs ettiği geleneğin devam etmesi için mücadele vermiştir. Ancak uygulanan baskılar neticesinde hastalanmış ve 1952 yılında 47 yaşında iken vefat etmiştir. Travnik girişinde bulunan İbrahim Dede Türbesi mezarlığında metfundur. İlmî ve İslâmî mücadelesi Sirac Korkut Efendi’nin Bosna ve İslam Tarihi açısından önemini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Bosna Hersek, Travnik, Sirac Korkut Efendi, Medrese

Siraj Korkut Efendi An ‛Ālim from Travnik: His Life, Character and Struggle

Öz

Bosnia and Herzegovina played a crucial role in the preservation of Islam in the Balkans. By producing numerous notable scholars, the city of Travnik in Bosnia and Herzegovina comes forth in this regard. The Korkut family respectively is one of the most prominent scholars families. It is in this respects that study of Korkut scholars’ biographies is of great importance for Bosnian history and history of Islam. In this paper, I will be focusing on Siraj Korkut Efendi, one the most important names in the family. Siraj Korkut Efendi was born in 1905, in the city of Travnik. His father Muhammad Asim Efendi, his grandfather Muhammad Hazim Efendi and his great grandfather Derwish Muhammad Korkut Efendi performed important duties in Travnik, such as offices of qadi and teaching mastership. Siraj Korkut’s took his first steps in learning with his father and grandfather. After the primary school, he went on to join the madrasa of Elchi Ibrahim Pasha in Travnik, and later proceeded with his education at al-Azhar University in Qairo. In the period of 1932-1945 he was appointed as teacher at the madrasa of Elchi Ibrahim Pasha. But with the ascension to power of Yugoslavian communist regime, the centuires long scholarly family of Korkut was subjected to oppresion and persecution. The Korkuts chose to fight for the preservation of Islam and for the continuation of ancestral scholarly tradition. Unfortunately, affected by persecution Siraj Korkut fell gravely ill and consequently died in 1952 at the age of 47. He is buried at the tomb of Ibrahim Dede, which is situated at entrance to the city. His unyielding scholary struggle also is of paramount importance for the history of Bosnia and Islam.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Bosnia and Herzegovina, Travnik, Siraj Korkut Efendi, madrasa

Kaynakça

• Aruçi, Muhammed. “Mehmet Müezzinoviç”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Ankara: TDV Yayınları, 2020), 31/495.
• Bejtić, Alija, “Elči Hadži Ibrahim-pašin vakuf u Travniku - prilog kulturnoj povijesti Travnika”. el-Hidaye 1 (1942), 4-9.
• Bejtić, Alija. “Derviş M. Korkut kao kulturni i javni radnik”. Oslobodzenje, (1974), 18.
• Budimlija, Abdullah. “Moja sjećanja”. BZK Preporod, (2004), 79.
• Dautović, Ferid. Kasim ef. Dobrača, Zivot i Djelo. 1. Baskı, Sarajevo: el-Kalem Yayınları, 2005.
• Duranović, Elvir. “Travničko Muftijstvo i Travničke Muftije od 1680-1930. Godine”, Takvim za 2014. 239-256. Sarajevo, Rijaset islamske Zajednice u Bosni i Hercegovini, 2014.
• Durmisević, Enes. “Prestanak Važenja šerijatskog Prava Kao Pozitivnog Prava 1945. godine u Bosni i Hercegovini”, Prošlost-sadašnjost-budućnost, Pravni fakultet Univerziteta, 11-12 (2007), 1055-1072.
• Gafić, Mustafa, Derviš M. Korkut Kazivanja o Travniku. Travnik: SİP DD Borac, 1. Basım, 1998.
• Gazija-Pajt, Enisa, “Elči İbrahim Pašina Medresa - Kontinuitet odgoja i obrazovanja”. Elči İbrahim Pašina Medresa U Travniku 1706-2014. 87-88, 90-91, 91-92. Travnik: Elči İbrahim Pašina Medresa, 2014.
• Grabus Emina ile yapılan mülakat, 04.07.2002.
• Grabus, Merzuk, Travnikli Âlim Yakub Hadzic Efendi; Hayatı, Şahsiyeti ve Hizmetleri, Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13, (Haziran 2021), 281-299.
• Grabus, Merzuk. “Bosna’da Bir İlim ve Aksiyon Geleneği: Derviş Spahiç Efendi: Hayatı, Medresesi, Öğrencileri ve Eserleri”. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2020), 64-88.
• Haračić, Hajrudin A. Derviš ef. A. Korkut-İbnul Ajn: Zivot i Djelo. Sarajevo: el-Kalem, 2005.
• Hodzić, Dzevad. “Od Mektebi- Nuvvaba do Fakulteta İslamskih Nauka”. Zbornik Radova 2008, Sarajevo: Rijaset islamske Zajednice u Bosni i Hercegovini, 2008.
• İbranović, Dzemail. Porodica Korkut i Njen Doprinos Našoj Kulturnoj Baštini. Saraybosna: Saraybosna Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Karčić, Fikret. “Primjena Zakona o Zabrani Nošenja Zara i Feredze u BIH”. Novi Muallim XI (2013), 53-56.
• Kasumović, İsmet. “Skolstvo i Obrazovanje u Bosanskom Ejaletu za vrijeme Osmanske Uprave”. Mostar: İslamski Kulturni Centar, 1. Basım, 1999.
• Kiel, Machiel. “Travnik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/308-311. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Kreševljaković, Hamdija. Saraji ili Dvori Bosanskih Namjesnika, (1463-1878). Sarajevo: Nase Starine III, 1956.
• Kreševljaković, Hamdija - Korkut, Derviš Muhamed. Travnik u Prošlosti 1464-1878. 1. Baskı Travnik: 1961.
• Kujović Mina, “Rezultati Prvih İzbora Za Općinsko Vijeće u Gračanici” (1910), Godine, Proslost, Gračanički Glasnik, 34.
• Lavić, Osman. “Travničke Vakufname”, Vakufi u Bosni i Hercegovini Zbornik Radova, Vakufi u Travniku. Sarajevo: el- Kalem, 2019.
• Lozo, Adil. “Nacionalizacija i Uzurpacija Vakufske İmovine u Travniku”, Vakufi u Bosni i Hercegovini Zbornik Radova, Vakufi u Travniku. 137-146. Sarajevo: el-Kalem, 2019.
• Mujezinović, Mehmed. İslamska Epigrafika Bosne i Hercegovine. Sarajevo: Publishing, 1998.
• Nakičević, Omer. “Hafiz Omer Mušić, Profesor (1903-1972). Planjax, Tešanj, 2012.
• Okiç, Muhammed Tayyip. “Merhum Prof. Ömer Muşiç”. Hakses Dergisi (Haziran 1974), 10-13.
• Omerdić, Muharem. “Merhum hadzi İbrahim ef. Hadzić”. Preporod XXV 1995, 6/577, 31.
• Posavljak, Sulejman. “Elči İbrahim Pašina Medresa u Travniku”. Glasnik Rijaseta İslamske Zajednice u BiH 1-3-LVIII (1996), 116-117.
• Radić, Radmila. Država i verske zajednice 1945-1970. Beograd: İnis, 2002.
• Službeni list Narodne Republike Bosne i Hercegovine, broj 32, god. VI, Sarajevo, 5 Ekim 1950, 427.
• Sošić, Dzevdet. İslamska Pedagoška Misija i Praksa Derviš Ef. Spahića. 2. Baskı. Travnik: Elci İbrahim Pašina Medresa Yayınları, 2015.
• Traljić, Mahmud. Istaknuti Bošnjaci. Sarajevo: el-Kalem, 1998.
• Veladzić, İsmet-Karić, Enes. “Gazi Husrev Begova Medresa Od Oslobodzenja Do Danas”, 450 Godina Gazi Husrev Begove Medrese u Sarajevu, 97-98. Sarajevo: Gazi Husrev Begova Medresa, 1988.