Ahlak Eğitiminde Ailenin Rolü

Yıl 2023, Sayı: 18, 209 - 226, 30.12.2023

Merve Akdeniz

Öz

Çalışmanın konusu aile ortamında verilen ahlak eğitimimin çocuğun sosyalleştiği alanları nasıl etkilediği ve bu alanlardan nasıl etkilendiğidir. Çocuk önce aile içinde sosyalleşen daha sonra birçok farklı kurumla karşılaşan ve sosyalleşme alanı genişleyen bir varlıktır. Çocuğun aile ortamında tanık olduğu tüm davranışlar onun sosyalleştiği diğer alanlardaki eylemlerini de etkilemektedir. Bu anlamda çocuğun aile ortamından nasıl bir iletişimin muhatabı olduğu ve ailenin doğru-yanlışı öğretmesi önemlidir. Ailenin verdiği eğitim ile beraber çocuk bir davranışın doğru ya da yanlış olduğunu içselleştirmişse anne-babası yanında olmasa bile yanlış şeyi yapmaktan bir ölçüde kaçınacaktır. Bu çalışma çocuğun aile ortamında öğrendiklerini besleyen ve bunlardan etkilenen iki önemli ortamı ele almaktır. Bunlardan biri geleneksel dünyadan aktarılan ve sürekliliğini koruyan okul ortamıdır. İkincisi ise yeni dünyanın ürünü olan ve gerçek mekanda var olmayan sosyal medyadır. Çocuğa aile ortamında ve okulda verilen ahlak eğitimi ile çocuğun sosyal medya kullanımı sırasındaki davranışları birbirini etkileyebilmektedir. Bu anlamda ahlak eğitiminin önemi vurgulanmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. İlgili kaynaklardan literatür taraması yapılmış ve dokümantasyon yöntemiyle elde edilen veriler incelenmiştir. Çalışmanın önemi gelişen çağ ile beraber ortaya çıkan yeni ilişki ağlarından biri olan sosyal medyanın kullanımı sırasında ortaya çıkabilecek sorunlara karşı çocuğa verilecek eğitimin ailede verilen ahlak eğitiminin bir parçası olarak görülmesi ve okul ortamında da bunun desteklenmesi noktasında öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aile, cocuk, ahlak, iletişim, toplum, din

An Evaluation on The Role of Family in Moral Education

Öz

The subject of the study is how the moral education given in the family environment affects the areas in which the child socializes and how it is affected by these areas. A child is a being who socializes first within the family, then encounters many different institutions and his socialization area expands. All the behaviors that the child witnesses in the family environment also affect his actions in other areas where he is socialized. In this sense, it is important what kind of communication the child receives from the family environment and how the family teaches right and wrong. If, with the education provided by the family, the child internalizes that a behavior is right or wrong, he will avoid doing the wrong thing to some extent, even if his parents are not with him. In this research, two environments that nourish and are affected by what the child learns in the family environment are discussed. One of these is the school environment, which is transferred from the traditional world and maintains its continuity. The second is social media, which is a product of the new world and does not exist in real places. The moral education given to the child in the family environment and at school and the child's actions while using social media may affect each other. Qualitative research method was used in the study. A literature review was conducted from relevant sources and the data obtained through the documentation method was examined. The importance of the study is to see the education given to the child as a part of the moral education given in the family and to support this in the school environment, regarding the problems that may arise during the use of social media.

Anahtar Kelimeler

Family, child, morality, communication, society, Religion

Kaynakça

• el-İci, Adudiddin. Ahlaku Adudüddin. çev. İlyas Çelebi. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
• Akdoğan, Ali. ‘‘Bireysel ve Toplumsal Hayatta Ahlaka Olan İhtiyaç ve İslam’’. Ekev Akademi Dergisi, 8/18 (2004) 179-194.
• Almalı, Arda. “Bir Toplumun Ahlaksal Metaforu Olarak Sosyal Medya ve Modern Zamanda Ahlakın Evrimleşmesi”. Yeni Medya Elektronik Dergi, 3/1 (2019) 1-9.
• Aydın, Mehmet Zeki. Ailede Ahlak Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009.
• Aydın, Mehmet Zeki. “Ahlak Eğitimi’’. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2003) 125-158.
• Biricik, Enes. İlkokullarda Ahlak Eğitimi Tutum ve Davranış İlişkisi Üzerine Öğrenci-Öğretmen-Veli Görüşleri (Ağrı İl Örneği). Ağrı: İbrahim Çeçen Üniversitesi Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans, 2018.
• Bolat, Yavuz. “Sosyal Değerleri ve Değerler Eğitimini Anlamak”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/29 (2016) 322-348.
• Ceylan, Yılmaz. “Toplumsal Değerler ve Medya Etiği”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4/7 (2014) 7-45.
• Çapcıoğlu, İhsan. ‘‘Sekülerleşen Toplumda Bireyselleşen Aile’’. Turkish Studies, 13/2 (2018) 19-34.
• Çağrıcı, Mustafa. “Ahlak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2/1 (1989) 1-14.
• Çelik, Celaleddin. “Değişim Sürecinde Türk Aile Yapısı ve Din”. Karadeniz Uluslararası Bilim Dergisi, 8 (2010) 25-35.
• Çeliköz, Nadir vd. “Çocuk Yuvası ve Ailesi ile Yaşayan Çocukların Ahlaki ve Sosyal Kural Anlayışlarının Karşılaştırılmalı Olarak İncelenmesi”. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 23 (2008) 1-13.
• Çetin, Betül. Geniş ve Çekirdek Ailede Yaşayan Okul Öncesi Çocukların Beceri Düzeyleri ve Davranış Sorunları Açısından İncelenmesi. İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• el-Maverdi, Ebû’l Hasan Ali b. Muhammed. Din ve Dünya Hayatı için Ahlak Yasaları. çev. Mustafa Çağrıcı. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
• Ekşi, Halil - Çiftçi, Muhammed. “Lise Öğrencilerinin Problemli İnternet Kullanım Durumlarının Dini İnanç ve Ahlaki Olgunluk Düzeylerine Göre Yorumlanması”. Türkiye Yeşilay Cemiyeti, 4/2 (2017) 181-206.
• Güler, Deniz - Ulutak, Nazmi. ‘Aile Kavramının Tarihsel Gelişimi ve Türk Toplum Yaşantısında Aile’’. Kurgu Dergisi, 11/11 (1992) 51-76.
• Hacikeleşoğlu, Hızır. “Ergenlerde Sosyal Medya Bağımlılığı, Dindarlık ve Ahlaki Kayıtsızlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 21/2 (2021) 877-907.
• Haberli, Mehmet. “Sosyal Medyada Dini İnanç ve Ahlaki Değerlerin Dejenerasyonu Üzerine Bir Değerlendirme". I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Kongresi (23//25 Kasım 2018), 640-648.
• Harman, Ömer Faruk. “Din ve Vicdan Hürriyeti”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• İbn Hazm. Ahlak ve Davranış Tarzları Nefislerdeki Ahlaki Hastalıkların Tedavisi. çev. Mustafa Çağrıcı, Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
• Karaca, İsmail. Aile İçi İletişimin Ortaöğretim Öğrencilerinin Madde Bağımlılığına Etkisi, (Elazığ İli Örneği). Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo-Tv ve Sinema Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans, 2010.
• Karaca, Mehmet. “İnternet Gençliği Yeni Bir Gençlik Tiplemesi Denemesi”. Humanities Sciences, 2/4, (2007) 419-438.
• Karataş, Kazım. “Toplumsal Değişme ve Aile”. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi 12/2 (2001) 89-98.
• Kaymakcan, Recep – Meydan, Hasan. Ahlak ve Değerler Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
• Kesgin, Safiye. “Cumhuriyet Dönemi Örgün Eğitim Kurumlarında Ahlak Eğitimi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52/1 (2011) 209-238.
• Koç, Sevda. “Ortaokul Öğretmenlerinin Değerler Eğitimi Konusundaki Görüşleri”. Kırıkkale University Journal of Social Sciences, 6/1, (2016) 377-396.
• Köylü, Mustafa. “Ailede Değerler Eğitimi”. Teoriden Pratiğe Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü, Ankara: Nobel Yayıncılık, 2019.
• Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali. haz. Hayrettin Karaman - Ali Özek - İbrahim Kafi Dönmez vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 30 Ekim 2023; https://sozluk.gov.tr/
• Meriç, Ayşe - Özyürek, Arzu. “Okul Öncesi Dönem Çocukların Ahlaki ve Sosyal Kural Bilgilerinin İncelenmesi”. Uluslararası Toplum Araştırma Dergisi, 8/14 (2018) 137-166.
• Öngider, Nilgün. “Anne-Baba ile Okul Öncesi Çocuk Arasındaki İlişki”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5/4 (2013) 420-440.
• Sağlam, Halil İbrahim. Karakter ve Değer Eğitimi. Ankara: Salmat Basım Yayıncılık. Şener, Sami - Yiğit, Beyza Nur. “Sosyal Medyanın Gençlerin Düşünce ve Değerlerine Etkisi”. Academic Platform, 5/3 (2021) 529-553.
• Şengün, Mustafa. “Ahlaki Gelişimin Psiko Sosya Dinamikleri”. Ondokuz Mayıs İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23 (2017) 201-221.
• Şimşek, Turan. “Sosyal Medyada Mahremiyetin İfşası: İnstagram Örneği”. Sosyolojik Düşün, 4/1 (2019) 10-24.
• Tekin Epik, Meryem vd. “Bir Sosyal Politika Aracı Olarak Tarihsel Süreçte Ailenin Değişen/Değişmeyen Rolleri”. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 38 (2017) 38-58.
• Turğut, Faruk. “Tarihsel Süreçte Aile Kurumunun Dönüşümü ve Geleceğine Yönelik Çıkarımlar”. Medeniyet ve Toplum, 1/1 (2017) 93-117.
• Yaşar Ekici, Fatma. “Türk Aile Yapısının Değişim ve Dönüşümü ve Bu Değişime Etki Eden Unsurların Değerlendirilmesi”. The Journal of Academic Social Scince Studies, 30 (2014) 209-224.
• Yörükoğlu, Atalay. Değişen Toplumda Aile ve Çocuk. İstanbul: Özgür Yayınları, 2007.
• Yüksel, Mehmet. “Mahremiyet Hakkı ve Sosyo-Tarihsel Gelişimi”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58/1, (2003) 181-213.