Ahmed Teymur Paşa’nın el-Kinâyâtü’l-‘Âmmiyye Adlı Eserinde Yer Verdiği Bazı Kinâyeli Kullanımlar

Yıl 2024, Sayı: 20, 39 - 54, 31.12.2024

Mahfuz Geylani

Öz

Öz
Kinâye meramı daha etkili bir şekilde ifade etmek ve anlamı kuvvetli hale getirmek için etkin bir şekilde kullanılan edebî sanatlardandır. Sarih bir şekilde ifade edilen sözler bazı durumlarda karşımızdaki hitap ettiğimiz kişide yeterli etki meydana getirmeyebilir. Ya da söylenmek istenmeyen ifadeler kullanılmak istenilmez. Bu sebeplerden dolayı belâgatın etkin edebî sanatlarından olan kinâye sanatının kullanılmasına ihtiyaç duyulur. Kinâye sanatı Kur’an-ı Kerim, hadis, edebî metin ve şiir de kullanılmıştır. Kny (كني) kökünden türetilmiş bir masdar olan kinâye ( كِناية) sözcüğü “bir şeyi başka bir şeyle örtüp gizlemek” anlamına gelir. Kinâye anlamı itibari ile sıfattan, mevsûftan ve nisbetten olmak üzere üç kısımda ele alınmıştır.
Ahmed Teymur Paşa Mısır’ın önemli edip, tarihçi ve araştırmacılarındandır. Çeşitli ilim dallarında önemli eserler telif etmiştir. Müellif çalışma konumuzu oluşturan el-Kinâyâtü’l-‘âmmiyye adlı eserinde Mısır halk dilinde kullanılan 315 kinayeli kullanıma yer vermiştir. Mısır halk dilinde kullanılan kinayeli kullanımlara yönelik bu denli kapsamlı bir çalışma kendisinden önce yapılmamıştır. Makale boyutunu aşmaması için çalışmada bu kullanımların bir kısmına yer verilecektir. Çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. Çalışmada öncelikle Mısırlı edip Ahmed Teymur Paşa’nın hayatı ve ilmî kişiliği ele alınacak olup ardından müellifin el-Kinâyâtü’l-‘âmmiyye adlı eserinde yer verdiği Mısır halk dilinde kullanılan bazı kinayeli kullanımlara yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Arap dili, Belagat, Kinaye, Ahmed Teymur Paşa, el-Kinâyâtü'l-ammiyye

Some of Ahmad Taymûr Pasha Use of Sarcasm in His Work Titled al-Kināyāt al-'Āmmiyya

Öz

Allegory is one of the literary arts used effectively to express the meaning more effectively and to make the meaning stronger. In some cases, explicitly expressed words may not have enough effect on the person we are addressing. Or unwanted expressions are not wanted to be used. For these reasons, there is a need to use the art of allegory, which is one of the effective literary arts of rhetoric. The art of allegory is used in the Qur'an, hadith, literary texts and poetry.
The word allegory (كِناية), which is a masdar derived from the root kny (كني), is a word that means "to cover and conceal something with something else". In terms of its meaning, allegory is dealt with in three parts: from adjective, from mawsūf and from relation.
Ahmed Taymur Pasha is one of the most important Egyptian writers, historians and researchers. He wrote important works in various branches of science. In his work titled al-Kinâyāt al-'âmmiyya, which constitutes the subject of our study, the author included 315 allegorical usages used in Egyptian colloquial language. Such a comprehensive study on the Egyptian colloquial uses of allusions has not been done before him. In order not to exceed the size of the article, some of these usages will be included in the study. Our study consists of two parts. First, the life and scholarly personality of the Egyptian writer Ahmed Taymur Pasha will be discussed, and then the Egyptian colloquialisms that the author includes in his work al-Kinâyāt al-'âmmiyya will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Arabıc language, Rhetorıc, Kinayah, Ahmed Teymur Pasha, el-Kinayat al-ammiyya

Kaynakça

• Atîk, Abdulazîz. İlmu’l-beyân. Beyrût: Dâru’n-Nahdati’l-‘Arabiyye, 1405/1985.
• Beyyûmî, Muhammed Receb. en-Nahdatu’l-İslâmiyye fî siyeri a‘lâmiha’l-mu‘âsirîn. Beyrût: ed-Dâru’ş-Şâmiyye; Dımaşk: Dâru’l-Kâ‘, 1415/1995.
• Cürcânî, Ebûbekr Abdulkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed. Delâilu’l-icâz. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir. Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, 2008.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb. Mu‘cemu’l-kâmûsi’l-muhit. trt. Halîl Memûn Şeyhâ. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 1430/2009.
• Günel, Fuat. “Ahmed Teymur Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2/140-141. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Hamâde, Muhammed. Terâcimu a‘yâni’l-üseri’l-‘ilmiyye fî Mısr. Ummân: Dâru’l-Feth, 1442/2021.
• Hâşimî, Ahmed. Cevâhiru’l-belâga. Hindâvî, 2017.
• Kâsım, Ahmed; Dîb, Muhyiddîn. ‘Ulûmu’l-belâga (el-Bedî ‘ve’l-beyân ve’l-ma‘ânî). Lübnân: el-Müessesetü’l-Hadîse li’l-Kitâb, 2003.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemu’l-müellifîn. Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.
• Kürd Alî, Muhammed. el-Mu‘âsirûn. Dımaşk: Matbû‘âtu Mecma‘i’l-Lugati’l-‘Arabiyye, 1980.
• Mucâhid, Zeki Muhammed. el-A‘lâmu’ş-şarkiyye. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1949.
• Paşa, Ahmed Teymûr. el-Emsâlu’l-‘ammiyye. Mısır: Dâru’l-Kutubi’l-‘Arabî, 1375/1956.
• Paşa, Ahmed Teymûr. el-Kinâyâtü’l-‘âmmiyye. Kâhire: Müessesetü Hindâvî, 2012.
• Paşa, Ahmed Teymûr. Târihu’l-üsreti’t-Teymûriyye. Hindâvî, 2017.
• Rahmî, Alî Es‘ad Alî. “Dâru’l-Kutubi’l Mısriyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8/508-510. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Sekkâkî, Ebû Yakûb Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Alî. Miftâhu’l-‘ulûm. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1403/1983.
• Subkî, Bahâuddîn. ‘Arûsu’l-efrâh fî şerhi telhîsi’l-miftâh. thk. Abdulhamîd Hindâvî. Beyrût: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 2003/1423.
• Tehânevî, Muhammed b. Alî İbnu’l-Kâdî Muhammed Hâmid b. Muhammed Sâbır el-Fârûkî. Keşşâfu ıstılâhâti’l-fûnun ve’l-ulûm. thk. Alî Dahrûc, Abdullâh el-Hâlidî. Beyrût: Mektebetu Lübnân, 1996.
• Ziriklî, Hayreddîn. el-‘A‘lâm Kâmûs terâcim li eşheri ricâli ve nisâi'l-‘Arabî ve'l müsta‘ribîn ve’l müstaşrikîn. Beyrût: Dâru’l-‘İlmi lil-Melâyîn, 2002.