İŞ-AİLE ÇATIŞMASININ İŞ MEMNUNİYETİNE ETKİSİNDE TÜKENMİŞLİĞİN ARACI ROLÜ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 129 - 147, 30.06.2021

İsmail Durak Said Altınışık Yalçın Karagöz

https://doi.org/10.46452/baksoder.955148

Öz

Bu araştırmada iş-aile çatışması, tükenmişlik ve iş memnuniyeti arasındaki ilişki incelenmiştir. Ayrıca, iş-aile çatışması ile iş memnuniyeti arasındaki ilişkide tükenmişliğin aracı bir etkisinin olup olmadığı araştırılmıştır. Araştırma kapsamında özel sektör çalışanlarına iş-aile çatışması, tükenmişlik, iş memnuniyeti ölçeği ile demografik değişkenler kullanılarak hazırlanan bir anket uygulanmıştır. Anket verileri, kartopu örneklemesi yöntemiyle sosyal medya aracılığıyla toplanmıştır. Bu çerçevede, elde edilen anketlerden 356 tanesi değerlendirmeye uygun bulunmuştur. Araştırmada verileri analiz etmek ve oluşturulan hipotezleri test etmek amacıyla güvenirlik, korelasyon, doğrulayıcı faktör analizi ve yol analizi (path) yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, iş-aile çatışması ve tükenmişliğin iş memnuniyetini negatif etkilediği; iş-aile çatışması ve tükenmişlik arasında pozitif anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Ayrıca, tükenmişliğin iş-aile çatışması ile iş memnuniyeti arasındaki ilişkide tam aracı etki rolü oynadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İş-Aile Çatışması, Tükenmişlik, İş Memnuniyeti, Aracı Değişken, Özel Sektör Çalışanı

Kaynakça

• Acar, O. K. (2019). Personel Yönetiminden İnsan Kaynakları Yönetimine: Cumhuriyet Dönemi Kamu Personel Yönetim Tarihçesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 119-146.
• Akçay G. ve Özdemir E. (2018). Satış Elemanlarının Cinsiyet Kimliğinin Satış Performansı Üzerindeki Etkisi Ve Biyolojik Cinsiyetin Düzenleyici Rolü: Perakendecilik Sektöründe Bir Araştırma. Social Science Studies Journal, 4 (27), 5983-6001.
• Aykaç, B. (1999). İnsan kaynakları yönetimi ve insan kaynaklarının stratejik planlaması. Nobel Yayın Dağıtım.,
• Büssing, A., & Glaser, J. (2000). Four-stage process model of the core factors of burnout: The role of work stressors and work-related resources. Work & Stress, 14(4), 329-346.
• Carlson, D. S., Kacmar, K. M., & Williams, L. J., (2000), Construction and ınitial validation of a multidimensional measure of work-family conflict, Journal of Vocational Behavior, 56, 249-276.
• Dubrin, A. J.; (1997), Fundamentals of Organizational Behavior, SouthWestern College Publishing, Cincinnati, Ohio.
• Edwards, J.R. ve Rothbard, N.P. (2000). Mechanisms linking work and family: Clarifying the relationship between work and family. Academy of Management Review, 25 (1): 178-199.
• Ertürk, M. (2000), Otel İşletmelerinde Çalışanların Verimliliğini Arttırmaya Yönelik Teşvik Araçları ve Bunların Bölümler Arası Farklılıkları, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
• Fisher, D.C. (2010). Happiness At Work. International Journal Of Management Reviews, 12 (4): 384- 412.
• Fogarty, R. (1994). The Mindful School: How To Teach for Metacognitive Reflection. IRI/Skylight Publishing, Inc., 200 East Wood Street, Suite 274, Palatine, IL 60067.
• Fornell, C. & Larcker, D. F. (1981). Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error, Journal of Marketing Research, 48, 39-50.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn‐out. Journal of social issues, 30(1), 159-165.
• Frey, B. ve Stutzer, A. (2001). Happiness and economics: How the economy and institutions affect human well-being. New Jersey: Princeton University Press
• Frone, M.R., Russell, M. ve Barnes, G.M. (1996). Work-Family Conflict, Gender, and Health-Related Outcomes: A Study of Employed Parents in Two Community Samples. Journal of Occupational Health Psychology, 1(1): 57-69.
• Göktepe, A. K. (2016). Tükenmişlik sendromu. Nesil Basım Yayın Gıda Ticaret ve Sanayi A. Ş.
• Greenhaus, J. H., & Beutell, N. J. (1985). Sources of conflict between work and family roles. Academy of management review, 10(1), 76-88.
• Gutek, B. A., Searle, S., & Klepa, L. (1991). Rational versus gender role explanations for work-family conflict. Journal of applied psychology, 76(4), 560.
• Halbesleben, J. R., & Demerouti, E. (2005). The construct validity of an alternative measure of burnout: Investigating the English translation of the Oldenburg Burnout Inventory. Work & Stress, 19(3), 208-220.
• Karatepe, O. M., Sokmen, A., Yavas, U. & Babakus, E. (2010). Work-family conflict and burnout in frontline service jobs: direct, mediating and moderating effects. Economics and Management, 4, 61-73.
• Kırlangıç, O.(1995). Tükenmişlik. (1. Baskı). İzmir: Saray Medikal Yayıncılık.
• Kinnunen, U., Geurts, S., & Mauno, S. (2004). Work-to-family conflict and its relationship with satisfaction and well-being: A one-year longitudinal study on gender differences. Work & Stress, 18(1), 1-22.
• Knudsen, H. K., Ducharme, L. J., & Roman, P. M. (2009). Turnover intention and emotional exhaustion" at the top": adapting the job demands-resources model to leaders of addiction treatment organizations. Journal of occupational health psychology, 14(1), 84.
• Kula, S. (2011). Occupational Stress and Work-Related Wellbeing of Turkish National Police (TNP) Members, University of Central Florida, (Unpublished Dissertation) Orlando.
• Lambert, E., Hogan, N. L. & Altheimer, I. (2010). The association between work-family conflict and job burnout among correctional staff: A preliminary study. American Journal of Criminal Justice, 35(1-2), 37-55.
• Maslach, C. (1982). Burnout: The Cost of Caring, Prentice-Hall, New York.
• Mukherjee, A., Malhotra, N., Sawyerr, O. O., Srinivas, S., & Wang, S. (2009). Call center employee personality factors and service performance. Journal of Services Marketing.
• Netemeyer, R. G., Boles, J. S., & McMurrian, R. (1996). Development and validation of work–family conflict and family–work conflict scales. Journal of applied psychology, 81(4), 400.
• Paksoy, H. M. (2007). Üniversitelerde akademik personelin iş memnuniyeti: Harran üniversitesi örneği. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2007(1), 138-151.
• Sabuncuoğlu, Z., & Tak, B. (2001). Çalışanların İş Tatminlerinin Müşteri Tatmini Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildirileri, 24-26.
• Spector, P. E. (1985). Measurement of human service staff satisfaction: Development of the Job Satisfaction Survey. American journal of community psychology, 13(6), 693-713.
• Staw, B. M., & Barsade, S. G. (1993). Affect and managerial performance: A test of the sadder-but-wiser vs. happier-and-smarter hypotheses. Administrative science quarterly, 304-331.
• Sürgevil, O. (2014). Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu, 2. Baskı, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Şeker, S. (2011). Çalışanlarda iş güvencesizliği ve tükenmişlik ilişkisi: Tıbbi tanıtım sorumlularına yönelik bir alan araştırması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. DEÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Taner, B. (1993), Büyük Otellerde Yönetim Biçimlerinin Personel Üzerindeki Etkileri ve Yöneticilerin Personele Yaklaşımlarında Bir Sistem Önerisi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Adana
• Tütüncü, Ö. (2001). Yiyecek İçecek İşletmelerinde Müşteri Tatmininin Ölçülmesi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Uğur Gök, A. (2019). İş-Aile Çatışmasının Öncül ve Ardılları: Hemşireler Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta
• Voydanoff, P. (2005). Consequences of boundary-spanning demands and resources for work-to-family conflict and perceived stress. Journal of occupational health psychology, 10(4), 491.
• Wright, T. A., & Staw, B. M. (1999). Affect and favorable work outcomes: Two longitudinal tests of the happy–productive worker thesis. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 20(1), 1-23.
• Yüksel Ö. (1998). İnsan Kaynakları Yönetimi, İkinci Baskı, Gazi Yayınları, Ankara,