İLİM, ÂLİM VE ÂLEM BAĞLAMINDA BEDİÜZZAMAN SAİD NURSİ’NİN İSBÂT-I VÂCİBU’L-VÜCÛD VE TEVHİDE BAKIŞI

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 228 - 245, 31.12.2023

Yasin Yılmaz

https://doi.org/10.46452/baksoder.1331171

Öz

ÖZ
Allah’ın varlığını ve birliğini ispat sadedinde Kur’an-ı Kerim’de ilim, âlim ve âlem ilişkisinin yoğun olduğunu bildiren çok sayıda ayet bulunmaktadır. İslam ilim tarihinin tarihî sürecinde çok sayıda âlimin bu hususta eserler verdiğini görüyoruz. Bunlardan birisi de 19. ve 20. yüzyıllarda Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde Türkiye’nin fikir hayatında önemli yer tutan Bediüzzaman Said Nursi, Batı’dan gelen pozitivizm, modernizm ve bunların türevlerine karşı tevhid merkezli eserler telif etmiştir. Nursi, Osmanlının yıkılıp yerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin Batı’nın pozitivist değerleri üzerine kurulmasıyla telif alanını iman esaslarının ispatı üzerine şekillendirmiştir. Özellikle okullarda pozitivizmin etkilerinin ortaya çıkmasıyla, ruhun ötelenmesi, kutsalların yok sayılması ve dinin sosyal hayattan soyutlanmasıyla Hz. Peygamber’in Mekke’de iman esasları merkezli Müslüman zihnini inşa etmesini örnek alarak, eserlerinde tevhidi ispat etmek üzerinde yoğunlaşmıştır. O, eserlerinde Allah-âlem ilişkisini, iman, ilim ve tefekkürle kâinat laboratuvarında birleştirerek ortaya koymaya çalışmıştır.
Bu bağlamda Nursi, klasik dönem âlimlerinin yaptığı gibi bir âlim olarak elde ettiği ilimle Kur’ânî metoda uygun olarak “isbat-ı vâcibu’l-vücûd, tevhid ve Allah’ın sıfatları” konularında âlemden örnekler vererek aklı ikna ve kalbi tatmin edici görüşler ortaya koymuştur. O yine eserlerinde Allah-âlem ilişkisinin, yani Allah’ın Ulûhiyetinin ve Rububiyyetinin tecelli ettiği yerin kâinat kitabı dediği âlem olduğunu mükerreren belirtmektedir. Kur’an’ın tefekkür, taakkul, tezekkür ve tedebbürü teşvikiyle kâinatta/âlemde cereyan eden adetullah/sünnetullah kanunlarına vurgu yaparak Allah’ın varlığı ve birliğini ispat etmeye çalışmıştır. Bu vesile ile Nursi’nin birbiriyle sıkı irtibatı olan ilim, âlim ve âlem ilişkisini eserlerinden yapacağımız iktibaslarla tahlil ederek değerlendirmede bulunacağız.

Anahtar Kelimeler

İlim, Âlim, Âlem, B. S. Nursi, Kâinat, Semâ, Arz

BEDIUZZAMAN SAID NURSI’S PERSPECTIVE ON THE PROVING THE NECESSARY EXISTENCE AND TAWHID IN THE CONTEXT OF KNOWLEDGE, SCHOLAR, AND UNIVERSE

Öz

There are numerous verses in the Qur’an that emphasize the strong relationship between knowledge, scholars, and the universe, which play a significant role in proving the existence and oneness of Allah. Throughout the historical process of Islamic knowledge, we observe that many scholars have produced works on this subject. One of them is Bediüzzaman Said Nursi, who held an important place in Turkey’s intellectual life during the 19th and 20th centuries, spanning the Ottoman and Republican eras. Nursi composed works centered on the concept of tawhid in response to positivism and modernism imported from the West and their derivatives. Following the establishment of the Turkish Republic, which was founded upon the positivist values of the West, Nursi shaped his writing domain around the demonstration of the principles of faith. Particularly in schools, with the emergence of the influence of positivism, the neglect of the soul, the disregard of sacred values, and the exclusion of religion from social life, Nursi focused on demonstrating tawhid in his works, drawing inspiration from Prophet Muhammad's construction of a Muslim mindset centered on the principles of faith in Makkah. In his works, he sought to combine the relationship between Allah and the universe, faith, knowledge, and contemplation within the laboratory of the cosmos. In this context, Nursi, as a scholar, employed his acquired knowledge in accordance with the Qur'anic method by presenting convincing perspectives on the topics of “demonstration of necessary existence, tawhid, and the attributes of Allah” by providing examples from the universe. He repeatedly emphasized that the place where the Divinity and Lordship of Allah are manifested is the universe, which he referred to as the book of creation. By highlighting the encouragement of contemplation, reflection, and pondering in the Qur'an and referring to the laws of adetullah (the customs of Allah) and sunnetullah (the way of Allah) observed in the universe, Nursi endeavored to prove the existence and oneness of Allah. Thus, we will evaluate and analyze the interconnected relationship between knowledge, scholars, and the universe, which Nursi consistently addresses in his works, by citing relevant passages.

Anahtar Kelimeler

Knowledge, Scholar, Universe, B. S. Nursi, Cosmos, Heavens, Earth

Kaynakça

• Aşrati S. (1999). Bediüzzman Said Nursi er-Raculu’l-Ümme. Camiatü Vehran, Vehran.
• Badıllı, A. (1990). Bediüzzaman Said-i Nursi Mufassal Tarihçe-i Hayat. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Duran, B. (2001). İslam Düşünce Geleneği Açısından Bediüzzaman. İstanbul: Risale-i Nur Enstitüsü Yayınları. Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî. (1992). Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Ebû’l- Ḥuseyn Aḥmed b. Fâris. (1989). Mucemu Mekâyîsi’l-Luġa. thk. Abdusselâm Muḥammed Hârûn. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• el-Askerî, Ebû Hilâl. (1997). el- Furûḳu’l-Luġaviyye. thk. Muḥammed İbrâhîm Selîm. Kahire: Dâru’l-İlmi ve’s̱-S̱ekâfe.
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed, Mucmelu’l-Luğa. thk. Zuheyr Abdulmuhsin Sultân, Müessetu’r-Risâle.
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. (ts). Tehzîbu’l-Luğa. thk. Muhammed Alî en-Neccâr. Dâru’l-Miriyye.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Yakûb. (2005). el-Kâmûsu’l-Muhît. Beyrut: Müessetu’r-Risâle.
• el-Kettanî, Ali. (1996). “Bediüzzaman’ın Düşüncesinde Cihad”. Uluslararası Bediüzzaman Sempozyumu III. İstanbul: Nesil Yayınları.
• el-Maturidî, Ebû Mansûr. (1981). Kitab-ı Tevhid. çev. H. S. Erdoğan. İstanbul.
• en-Nedvî, Ebu’l-Hasen. (1996). “Bediüzzaman ve Davası”. Uluslararası Bediüzzaman Sempozyumu III. İstanbul: Nesil Yayınları.
• en-Nesefî, Ebu’l-Muîn. (1990). Tabsıratü’Edille. Beyrut.
• Edib, Eşref. (1990). Risale-i Nur Müellifi Said Nursî Hayatı, Eserleri, Mesleği. İstanbul: Sözler Yayınevi.
• Ferâhîdî,,el-Halîl b. Aḥmed. (2003).Kitâbu’l-Ayn. thk. Abdulhamîd Hendâvî, 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Gazali, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. (1990). el-Munkızu Mine’d-Dalâl. çev. H. Güngör. İstanbul.
• Gazâli, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. 1981). Tehafütü’l-Felâsife. çev. Bekir Karlığa. İstanbul. Harmancı, A. (2000). İlm-i Kelâm ve Risale-i Nur. İstanbul: Risale-i Nur Enstitüsü Yayınları.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. (1992) Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• İbn Manẓûr. (1999). Lisânu’l-Arab. thk. Emîn Muḥammed Abdulvehhâb-Muḥammed Ṣâdık el-Ubeydî. 3. Baskı. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-Arabî.
• -Kutay, C. (1980). Çağımızda Bir Asr-ı Saadet Müslümanı Bediüzzaman Said Nursi. İstanbul: YAY.
• Mardin, Ş. (1992). Bediüzzaman Said Nursî Olayı. çev. M. Çulhaoğlu. İstanbul: İletişim Yayınları,
• Muhammed Fuâd Abdulbaki. (1986). el-Mu‘cemu el-Mufehres Lielfâzi’l-Kur’âni’l-Kerim. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Muhammed, S. R. (1986). ed-Dâiyetü’l-İslamî Bediüzzaman Saîd Nursî. Kahire: Dâru’l-Kütüb.
• Mürsel, S. (1976). Bediüzzaman Said Nursi ve Devlet Felsefesi. İstanbul.
• Nesefî, Ö. (1990). İslam İnancının Temelleri Akaid, İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Nursi, B. S. (1977). “el-Hüccetü’z-Zehra”. Şualar. İstanbul: Sözler Yayınevi.
• Nursi, B. S. (1993). Divân-ı Harbi Örfî. İstanbul: Yeni Asya Yayınları.
• Nursi, B. S. (ts). Mesnevi-i Nuriye. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Nursi, B. S. (1977). Muhâkemat. İstanbul: Sözler Yayınevi.
• Nursi, B. S. (1977). Münazarât. İstanbul: Sözler Yayınevi.
• Nursi, B. S. (2000). Hutbe-i Şâmiyye. İstanbul: YAY.
• Nursi, B. S. (1977). Lem’alar. İstanbul: Sözler Yayınevi.
• Nursi, B. S. (1977). Sikke-i Tasdik-i Gaybî. İstanbul: Sözler Yayınevi.
• Nursi, B. S. (1977). Şualar. İstanbul: Sözler Yayınevi.
• Nursi, B. S. (1994). Tarihçe-i Hayat. Germany.
• Omar, A. M. (2008). Mu’cemu’l-Luġati’l-Arabiyyeti’l- Muâṣıra. Kahire: Âlemu’l-Kutub.
• Taftazânî, Sadeddin. (1989). Şerhü’l-Makâsıd. Beyrut.
• Seyyid Şerif Cürcânî. (1989). Şerhu’l-Mevâkıf. Beyrut.
• Şahiner, N. (1996). Bilinmeyen Taraflarıyla Bediüzzaman Said Nursi. İstanbul: Yeni Asya Yayınları.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. (1992). Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Vahide, Ş. (1996). “Modern Çağda Cihad: Bediüzzaman Said Nursi’nin Cihad Yorumu”. Uluslararası Bediüzzaman Sempozyumu III, İstanbul: Nesil Yayınları.
• Yazıcıoğlu, M. S. (1988). Maturidî ve Nesefî’ye Göre İnsan Hürriyeti Kavramı. Ankara.
• Yazıcıoğlu, M. S. (1975). “Maturidî Kelâmında İnsan Hürriyeti Meselesi”. AÜİFD, Cilt 30, Ankara.