SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 3, 192 - 199, 31.12.2013

Ayşe Meydanlioğlu Ayşe Meydanlıoğlu

Öz

Günümüzde sağlık çalışanları, diğer sektörlerde çalışanların maruz kaldığı iş risklerinin yanında, yaptıkları işin niteliğine bağlı olarak daha farklı iş riskleriyle de karşı karşıyadır. Sağlık çalışanları iğne yaralanmaları, bel ve sırt sorunları, allerjiler, şiddet ve stres gibi çok çeşitli meslek risklerine maruz kalmaktadır. Tüm bu tehlikeler sağlık çalışanlarının işteki performanslarının azalmasına, iş kazalarının artmasına neden olmakta ve hem çalışanların hem de hastaların güvenliğini olumsuz etkilemektedir. Bu durum sağlık çalışanlarının sağlığı ve güvenliği konusunu gündeme getirmektedir. Bu nedenle bu makale, sağlık çalışanlarına maruz kaldıkları mesleki riskleri hatırlatmak ve sağlık çalışanlarına yönelik sağlık hizmetlerinin planlanmasına katkı sağlamak amacıyla planlanmıştır. Ülkemizde sağlık çalışanlarına yönelik çalışmaların mazisi çok eski değildir. Bundan sadece bir yıl önce 2012 yılında çıkarılan “Hasta ve Çalışan Güvenliğinin Sağlanmasına Dair Yönetmelik” doğrultusunda çalışanların sağlığına ve güvenliğine yönelik çeşitli düzenlemeler yer almaktadır. Buna göre, hastanelerde çalışan güvenliği komitesinin kurulması, programının hazırlanması, çalışanlara yönelik eğitim, danışmanlık, sağlık taramaları, kişisel koruyucu önlemler, enfeksiyonların kontrolü ve bağışıklamanın sağlanması ve şiddetin önlenmesine yönelik çalışmalar başlatılmıştır. Yapılan düzenlemelerle birlikte, kamu ve özel hastanelerde, iş sağlığı ve güvenliği birimleri kurulmaya başlamasına karşın, henüz sayı, donanım, personel ve hizmet açısından eksikleri mevcut olup, uygulamalar bölgeden bölgeye, kurumdan kuruma ve kişiden kişiye farklılık göstermektedir.

Sağlık çalışanının sağlığı aynı zamanda toplumun sağlığını da etkileyen bir faktör olarak ele alındığı için, ulusal yasa ve prosedürlerle çerçevesi belirlenen, kamu ve özel sağlık sektörünü içeren, geniş kapsamlı iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının ivedilikle hayata geçirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İş, sağlık, güvenlik, sağlık çalışanı

HEALTH AND SAFETY OF HEALTH CARE WORKERS

Öz

In today’s world, in addition to the risks at work in other sectors, health care workers are also subject to different risks due to the nature of their jobs. Health care workers are exposed to various kinds of professional risks like needle stick injuries, lower back and back problems, allergies, violence and stress. All these risk factors result in decreasing work performance, increasing accidents at work and adversely affect the security of both patients and health staff. For this reason, this manuscript was designed to emphasize professional risks for health staff and contribute to planning of health services for health staff. The studies on health professionals do not have a long history in Turkey. Various regulations have been started to be implemented on health and safety of health staff in line with the directive about patient and health staff safety enacted only 1 year ago in 2012. Accordingly, efforts have been made to prepare committee on operation safety in hospitals, prepare its program, provide counseling to staff, health screening and prepare personal protection measures against infections and immunization and alleviate the severity. This situation brings forward the questions of health and security of health care workers. With the recent regulations in Turkey, occupational health and safety units have started to be established in private and public hospitals; however, they still have certain shortcomings in number, equipment, personnel and services, and applications could differ among institutions, from region to region, and from person to person. As health status of health workers is considered as a factor affecting public health, it is recommended to determine problems in realizing comprehensive occupational health and safety policies for health care workers including both public and private health sectors within the scope of national laws and procedures and find suitable solutions for these problems.

Anahtar Kelimeler

Occupation, health, safety, health care workers

Kaynakça

• 1. Türkiye Büyük Millet Meclisi. Sağlık çalışanlarına yönelik artan şiddet olaylarının araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulan meclis araştırması komisyonu raporu. Sıra Sayısı: 454; 1998.
• 2. US Department of Health and Human Services. National action plan to prevent healthcare-associated infections: roadmap to elimination. http://www.hhs.gov/ash/initiatives/hai/hcpflu.html (Erişim tarihi: 24.07.2013)
• 3. Saygılı M. Hastane çalışanlarının çalışma ortamlarına ilişkin algıları ile iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sağlık Kurumları Yönetimi Programı Yüksek Lisans Tezi, Ankara; 2008.
• 4. CDC. Recommended vaccines for healthcare workers. http://www.cdc.gov/vaccines/adults/rec-vac/hcw.html#recs (Erişim tarihi: 25.07.2013)
• 5. Özkan Ö, Emiroğlu N. Hastane sağlık çalışanlarına yönelik işçi sağlığı ve iş güvenliği hizmetleri. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2006; 10:43-50
• 6. İnci M, Aksebzeci AT, Yağmur G, Kartal B, Emiroğlu M, Erdem Y. Hastane çalışanlarında HBV, HCV ve HIV seropozitifliğinin araştırılması. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi 2009; 66 (2): 59-66.
• 7. Reddy S, Manuel R, Sheridan E, Sadler G, Patel S, Riley P. Brucellosis in the UK: a risk to laboratory workers? Recommendations for prevention and management of laboratory exposure. J Clin Pathol 2010;63:90-92.
• 8. Sağlıkta buluşma noktası. Hastanelerde hasta ve çalışan güvenliği ne boyutlarda. http://www.sbn.gov.tr/icerik.aspx?id=113 (Erişim tarihi: 25.07.2013)
• 9. Wilburn SQ. Eijkemans G. Preventing needlestick ınjuries among healthcare workers: A WHO–ICN collaboration. Int J Occup Environ Health 2004; 10:451–456.
• 10. Özkan N. Diş teknisyenleri ve silikozis hastalığı. Eğitim Bilim Toplum Dergisi 2013; 11:118-120.
• 11. Altınel L, Köse KÇ, Cihan Altınel E. Profesyonel hastane çalışanlarında bel ağrısı prevalansı ve bel ağrısını etkileyen faktörler. Tıp Araştırmaları Dergisi 2007; 5:115-120.
• 12. İlhan MN. Bir tıp fakültesi hastanesinde elektromanyetik alan haritası çıkarılması ve elektromanyetik alan bulunan yerlerde çalışanların sağlık durumları. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı İş Sağlığı Doktora Tezi, Ankara; 2007.
• 13. Kutlu D. Ameliyathane çalışanlarının cerrahi aletlerle yaralanma riski ve bunu etkileyen faktörlerin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Yüksek Lisans Tezi, Afyon; 2008.
• 14. Fişek G. Sağlık personeli sağlığı. http://www.sbn.gov.tr/icerik.aspx?id=116 (Erişim tarihi: 04.08.2013).
• 15. Caruso CC. Negative Impacts of Shiftwork and Long Work Hours. Rehabil Nurs 2013; Jun 18. doi: 10.1002/rnj.107. [Epub ahead of print]
• 16. Önder ÖR, Ağırbaş İ, Yenimahalleli G, Aksoy A. Ankara numune eğitim ve araştırma hastanesinde Çalışan hekim ve hemşirelerin geçirdikleri iş kazaları ve meslek hastalıkları yönünden Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Dikimevi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi 2011;10:31-44.
• 17. Altıntas N. Sağlık Kurumlarında Çalısan Hemsirelere Yönelik Siddetin Belirlenmesi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Psikiyatri Hemsireliği A.D. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul; 2006.
• 18. Keser Özcan N, Bilgin H. Türkiye’de Sağlık Çalışanlarına Yönelik Şiddet: Sistematik Derleme. Türkiye Klinikleri 2011;31:1442-56.
• 19. Annagür B. Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet: risk faktörleri, etkileri, değerlendirilmesi ve önlenmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar; 2:161-173.
• 20. CDC. Healthcare Workers. http://www.cdc.gov/niosh/topics/healthcare/ (Erişim tarihi: 24.07.2013)
• 21. İzgia MC, Öztürk Türkmen H. Akdeniz Üniversitesi’nde taşeron sağlık işçilerinin işçi sağlığı ve iş güvenliği durum tespiti. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 2012;10:160-173.
• 22. Azap A, Ergönül Ö, Memikoğlu KO et al. Occupational exposure to blood and body fluids among health care workers in Ankara, Turkey. Am J Infect Control 2005;33:48-52.
• 23. Türkay M, Aydoğdu E. Bir üniversite hastanesinde çalışan sağlık çalışanlarının iş kazası geçirme prevalansı ve kaza geçirmeyi etkileyen faktörler. Sağlık Çalışanlarının Sağlığı 3.Ulusal Kongresi 2011; Sözel Bildiri, S20.
• 24. Sabuncu HH. Hastanelerde iş güvenliği, iş sağlığı ve çevre sağlığı hizmetlerinin organizasyonu. http://www.saglikcalisanisagligi.org/tezler2/Yeni.pdf (Erişim tarihi: 24.07.2013)
• 25. Resmi Gazete. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Tebliği http://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2009/11/20091125-10.htm (Erişim tarihi: 04.08.2013).
• 26. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi – HASUDER İSÇG. Sağlık çalışanlarının sağlığı çalıştayı: çalışan sağlığı birimlerinin organizasyonu, işlevleri ve finansmanı, http://www.saglikcalisanisagligi.org/dosyalar/SCS-Calistay-Antalya.pdf (Erişim tarihi: 24.07.2013)
• 27. Sağlık Çalışanlarının Sağlığı Çalışma Grubu. Gündem. Sağlıkçının Sağlığı 2000;1:1-4.
• 28. Türk M. Türkiye’de sağlık kurumlarında işçi sağlığı ve iş güvenliği hizmetleri. Sağlık çalışanlarının Sağlığı 3.Ulusal Kongresi 2011; s.106.
• 29. T.C. Sağlık Bakanlığı. Hasta ve Çalışan Güvenliğinin Sağlanmasına Dair Yönetmelik. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110406-3.htm (Erişim Tarihi: 17.08.2013).
• 30. T.C. Sağlık Bakanlığı. Çalışan Güvenliği Genelgesi. http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-15642/calisan-guvenligi-genelgesi.html (Erişim tarihi: 17.08.2013)
• 31. Burgmeier A, Türk M, Gonzalez M, Gehanno JF, Cantineau A. Sağlık kurumlarında işçi sağlığı örgütlenmesi: Avrupa ve Türkiye örnekleri. Sağlık Çalışanlarının Sağlığı 3.Ulusal Kongresi 2011; Sy.96-7.
• 32. CDC. Guidelines for Protecting the Safety and Health of Health Care Workers, NIOSH Publication No. 88-119. http://www.cdc.gov/niosh/docs/88-119/ (Erişim tarihi: 17.08.2013).
• 33. Bolyard EA, Tablan OC, Williams WW, Pearson ML, Shapiro CN, Deitchman SD, Hospital Infection Control Practices Advisory Committee. Guideline for infection control in healthcare personnel. Infect Control Hosp Epidemiol 1998;19:407–63.
• 34. CDC. Immunization of Health-Care Personnel: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 2011;60:38-48.
• 35. Pullukçu H. Hastane personelinin nozokomiyal infeksiyonlardan korunması. Sağlıkta Birikim 2009; 1(4): 58-64.
• 36. Türkistanlı E, Ergün Şenuzun F, Saydam Karaca B, Turgay San A, Aydemir G. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinde sağlık çalışanlarının bağışıklama durumu. Ege Tıp Dergisi 2000; 39: 29-32.
• 37. Ulusoy E, Arıkan D. Çocuk ünitesinde çalışan sağlık bakım personelinin grip aşısı oranları. Turkiye Klinikleri J Nurs 2010;2:11-5.
• 38. Kişioğlu AN, Öztürk M, Uskun E, Kırbıyık S. Bir üniversite hastanesi sağlık personelinde kesici delici yaralanma epidemiyolojisi ve korunmaya yönelik tutum ve davranışlar. T Klin Tıp Bilimleri 2002; 22:390-396.