Lise Öğrencilerine Verilen Ruhsal Hastalıklara Yönelik Eğitimin Ruhsal Hastalıklara Yönelik İnanca ve Sosyal Mesafeye Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 7 - 18, 30.04.2020

Hatice Çalık Koyak Hülya Arslantaş

Öz

AMAÇ: Çalışma ergenlere verilen
ruhsal hastalıklara yönelik eğitimin, ergenlerin ruhsal hastalıklara yönelik
inancına ve sosyal mesafelerine etkisini belirlemek amacı ile yarı deneysel olarak
ön test-son test kontrol gruplu desende yapılmıştır.

GEREÇ VE YÖNTEM: Araştırma batıda
bir ilin bir ilçesinde İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı dört lisesinde
2014-2015 öğretim yılının bahar yarıyılında gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya alınacak öğrencileri belirlemek amacıyla; ilçede
öğrenim gören 727 lise öğrencisine Ruhsal Hastalıklara Yönelik İnanç Ölçeği
(RHYİÖ) uygulanmış ve ölçekten yüksek puan alan 154 öğrenci ile çalışma
yürütülmüştür. Belirlenen 154 öğrenci basit rastgele tesadüfi örneklem
yöntemine göre 78’i girişim ve 76’sı kontrol grubu olmak üzere iki gruba
ayrılmıştır.

Girişim grubuna ruhsal
hastalıklara yönelik verilen eğitime olumlu katkı sağladığı bilinen “Akıl
Oyunları” ve “Biz, siz, onlar” filmleri seyrettirilerek ve haftada iki toplamda
on saatten oluşan ders anlatımlı ve tartışmalı olarak yürütülen ruhsal
hastalıklara yönelik bir damgalama eğitimi yapılmıştır. Girişim ve kontrol grubuna eğitime başlamadan önce ve eğitimin bitiminden
bir ay sonra anketler, RHYİÖ ve Sosyal
Mesafe Ölçekleri uygulanmıştır. Etik nedenlerden dolayı girişim grubuna verilen
eğitimin aynısı kontrol grubuna ve eğitime katılmak isteyen öğrencilere bir
oturum şeklinde verilmiştir.

BULGULAR: Damgalama
eğitiminin öğrencilerin RHYİÖ alt ölçekleri olan Tehlikelilik, Utanma,
Çaresizlik ve Kişiler Arası İlişkide
Bozulma ve toplam ölçek puanına ve
ruhsal hastalıklara yönelik sosyal mesafelerini olumlu yönde değiştirdiği
tespit edilmiştir (Sırasıyla: t=2,20, p<0,05; t=3,12, p<0,05; t=2,01,
p<0,05;t=2,22, p<0,05; t=2,24, p<0,05).
Damgalama eğitimi verilmeyen öğrencilerin RHYİÖ alt ölçekleri olan Tehlikelilik,
Utanma, Çaresizlik ve Kişiler Arası
İlişkide Bozulma ve toplam ölçek puanlarında
ve ruhsal hastalıklara yönelik sosyal mesafe puanlarında herhangi bir
değişiklik olmamıştır (Sırasıyla: t=1,18, p>0,05; t=0,88, p>0,05; t=-0,84,
p>0,05; t=-0,82, p>0,05; t=1,79, p>0,05).

SONUÇ: Damgalama eğitiminin
öğrencilerin RHYİÖ alt ölçekleri olan Tehlikelilik, Utanma, Çaresizlik ve
Kişiler Arası İlişkide Bozulma ve toplam ölçek puanını ve ruhsal hastalıklara yönelik
sosyal mesafe puanlarını olumlu yönde değiştirdiği tespit edilmiştir. Ruh sağlığı çalışanlarının okullarda öğretmenlerle işbirliği yaparak ruhsal hastalıklara yönelik
farkındalığı artırmak ve damgalamayı azaltmak için ruhsal hastalıklara yönelik
eğitimler yapmaları önerilir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Ergen, İnanç, Ruhsal hastalık

Kaynakça

• 1. Sevim Y. Antrenman Bilgisi. 8.Baskı, Fil Yayınevi, Ankara, 2010, 225-228.
• 2. Oban G, Küçük L. Ergenlerde ruhsal hastalıklara yönelik damgalamayı etkileyen etmenler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2011;2(1):31-39.
• 3. Del Casale A, Manfredi G, Kotzalidis GD, Serata D, Rapinesi C, Caccia F et al. Awareness and education on mental disorders in teenagers reduce stigma for mental illness: a preliminary study. Journal of Pychopathology. 2013;19:208-212.
• 4. Arkan B, Bademli K, Duman Çetinkaya Z. Sağlık çalışanlarının ruhsal hastalıklara yönelik tutumları: Son 10 yılda Türkiye'de yapılan çalışmalar. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2011;3(2):214-231.
• 5. Üçok A. Şizofreni: Damga, mitler ve gerçekler. Psikiyatri Dünyası. 1999;3:67-71.
• 6. Bahar A. Şizofreni ve damgalanma. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2007;2(4):101-110.
• 7. Arıkan K, Çetin G, Uysal Ö, Aydın S. Farklı kültürel ortalama göç stigmatizasyonu etkiler mi? Düşünen Adam. 2000;13(4):222-224.
• 8. Aker T, Özmen E, Ögel K, Sağduyu A, Uğuz Ş, Tamar D, Boratav C, Liman O. Birinci Basamak Hekimlerinin Şizofreniye Bakış Açısı. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2002;3(1):5-13.
• 9. World Health Organization. Adolescent Sexual and Reproductive Health. http://www.who.int/reproductive-health/adolescent/ . Erişim tarihi: Ekim 19, 2008.
• 10. Kuş Saillard E. Psychiatrist views on stigmatization toward people with mental illness and recommendations. Türk Psikiyatri Dergisi. 2010;21:14-24.
• 11. World Health Organization. The World Health Report 2006. Working Together for Health. http://www.who.int/whr/2006/whr06_en.pdf . Erişim tarihi: Mayıs 29, 2017.
• 12. Soygür H, Özalp DE. Şizofreni ve damgalanma sorunu. Türkiye Klinikleri Dahili Tıp Bilimleri Psikiyatri Dergisi. 2005;1(12):74-80.
• 13. Alataş G, Kahiloğulları AK, Yanık M. T.C Sağlık Bakanlığı Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı (2011-2023). Sağlık Bakanlığı Yayın No:847.
• 14. Bilge A, Çam O. Ruhsal hastalığa yönelik damgalama ile mücadele. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2010;9(1):71-78.
• 15. Rahman A, Muhbashar M.H, Gater R, Goldberg D. Randomised trial of impact of school mental health programme in rural Rawalpindi, Pakistan. The Lancet. 1998;352:1022-1025.
• 16. Pınfold V, Toulmın H, Thornıcroft G, Huxley P, Farmer P, Graham T. Reducing psychiatric stigma and discrimination: evaluation of educational interventions in UK secondary schools. British Journalof Psychiatry. 2003;182:342 -346.
• 17. Watson AC, Otey E, Westbrook AH, QardnerAL, Lamb TA, Corrigan PW et al. Fenton WS. Changing middle schoolers' attitudes about ruhsal ıllness through education, Schizophrenia Bulletin. 2004;30(3):563-572.
• 18. Stuart H. Reaching out to high school youth: the effectiveness of a video based antistigma program. Can J Psychiatry. 2006;51:647-53.
• 19. Economou M, Louki E, Peppou LE, Gramandani C, Yotis L, Stefanis CN. Fighting psychiatric stigma in the classroom: The impact of an educational intervention on secondary school students’ attitudes to schizophrenia. International Journal of Social Psychiatry .2011;58(5):544–551.
• 20. Wahl OF, Susin J, Kaplan L, Lax A. Dayna Z. Changing knowledge and attitudes with a middle school mental health education curriculum. Stigma Research and Action. 2011;44–53.
• 21. Kassam A, Glozier N, Leese M, Loughran J, Thornicroft G. A controlled trial of mental illness related stigma training for medical students. BMC Medical Education. 2011; (11):51.
• 22. Oban G, Küçük L. Lise öğrencilerinde şizofreniye yönelik bilgilendirme eğitiminin sosyal mesafe ve tutuma etkisi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2012;9:35-41.
• 23. Öztürk A, Kaçan Softa H, Ulaş Karaahmetoğlu G. Kastamonu Üniversitesinde öğrenim gören hemşirelik öğrencilerinin ruhsal hastalıklara karşı inançları ve psikiyatri hemşireliği dersinin etkisi. Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi. 2015;4.
• 24. Esen Danacı A, Balıkçı k, Aydın O, Cengisiz C, Uykur B. Tıp Eğitiminin Şizofreniye Yönelik Tutumlar Üzerine Etkisi; 5 Yıllık İzlem Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi. 2016;27(3):84-176.
• 25. Hemşirelik Yönetmeliği, Geliştirme B. M. Yayın Genel Müdürlüğü Resmi Gazete 2011;20140308-4.
• 26. Üçok A. Şizofreni hastası neden damgalanır? Klinik Psikiyatri. 2003;1:3-8.
• 27. Oban G, Küçük L. Damgalama erken yaşlarda başlar: Gençlerde ruhsal hastalıklara yönelik damgalamayla mücadelede eğitimin rolü. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2011;2:141-8.
• 28. Gümüş A.B. Șizofrenide hasta ve ailelerin yașadığı güçlükler, psikoeğitim ve hemşirelik. Hemșirelikte Araștırma Geliștirme Dergisi. 2006;1(2):23-34.
• 29. Gezgin H, Çam O, Karademir M. Yaygın anksiyete bozukluğu tanılı bireylere verilen psikoeğitimin tedavideki etkinliğinin incelenmesi. Klinik Psikiyatri. 2010;13:65-76.
• 30. Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.tuik.gov.tr . Erişim tarihi: Mayıs 12, 2014.
• 31. Bilge A, Çam O. Ruhsal hastalığa yönelik inançlar ölçeğinin geçerliliği ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2008;9:91-96.
• 32. Arkar H. Akıl hastasının sosyal reddedilimi. Düşünen Adam. 1991;4 (3): 6-9.
• 33. Çam O, Bilge A. Ruh hastalığına yönelik inanç ve tutumlar. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2007;8:215-23.
• 34. Sönmez UE. Şizofreni hastalarında dönerkapı fenomeni değişkenlerinin incelenmesi, T.C. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, 2008.
• 35. Arslantaş H, Gültekin KB, Söylemez A, Dereboy F. Bir üniversite hastanesi psikiyatri polikliniğine ilk kez başvuran hastaların damgalamayla ilgili inanç, tutum ve davranışları, ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi. 2010;11:11-7.
• 36. Subaşı N, Çilingiroğlu N. Bir tıp fakültesi I. sınıf öğrencilerinin psikiyatrik hastalarla ilgili duygu ve düşünceleri. 10. Ulusal Sosyal Psikiyatri Kongresi 2003; 68.
• 37. Bostancı N, Aştı N. Hemşirelerin ruh sağlığı bozuk olan bireylere karşı tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Düşünen Adam. 2004;17(2):87-93.
• 38. Yüksel GE, Taşkın EO. Türkiye’de hekimler ve tıp fakültesi öğrencilerinin ruhsal hastalıklara yönelik tutum ve bilgileri. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2005;6:113-21.
• 39. Eryıldız D. Gündüz hastanesi ve rehabilitasyon merkezine devam eden kronik şizofreni hastaları ile bir rehabilitasyon programına katılmayan kronik şizofreni hastalarının işlevsellik ve yaşam kalitesi açısından karşılaştırılması, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi 2008.
• 40. Cakir S, Ozerdem A. Psychotherapeutic and psychosocial approaches in bipolar disorder: a systematic literature review. Türk Psikiyatri Dergisi. 2010;21:143-54.
• 41. Bostancı N. Ruhsal bozukluğu olan bireylere yönelik stigma ve bunun azaltılmasına yönelik uygulamalar. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi. 2005;18:32-8.
• 42. Mıhcı Ö, Kızışar S. Deli derken. VI. Tıpta İnsan Bilimleri Kongresi, 2010;32.
• 43. Moran M. Psikiyatri alanında ve diğer kliniklerde çalışan hemşirelerin ruh hastalarına ve hastalıklarına ilişkin görüşleri. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. 2008.
• 44. Heather S. Reaching out to high school youth: the effectiveness of a video-based antistigma program. Can J Psychiatry. 2006;51-10.
• 45. Chung KF. Changing the attitudes of Hong Kong medical students toward people with mental illness. J Nerv Ment Dis. 2005;193:766-8.
• 46. Altindag A, Yanik M, Ucok A, Alptekin K. Effects of an antistigma program on medical students’ attitudes towards people with schizophrenia. Psychiatry Clin Neurosci. 2006;60:28-38.
• 47. Eker F, Öner Ö, Şahin S. Din görevlilerinin şizofreniye ilişkin bilgi ve tutumları (Düzce Örneği). Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2010;1:63-70.
• 48. Çam MO, Bilge A, Engin E, Akmeşe ZB, Turgut EÖ, Çakır N. Muhtarlara verilen ruhsal hastalığa yönelik damgalama ile mücadele eğitiminin etkililiğinin araştırılması. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2014;5(3):129-136.
• 49. Doğan S. Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin ruh hastaları ve hastalıklarına karşı tutumlarının değerlendirilmesi. III. Ulusal Hemşirelik Kongresi 1992;783-7.
• 50. Ay P, Save D, Fidanoglu O. Does stigma concerning mental disorders differ through medical education A survey among medical students in Istanbul. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol. 2006;41:63-7.
• 51. Ersoy MA, Özdemir N, Savaş HA. Tıp fakültesi ve hemşirelik öğrencilerinde alkol ve madde kullanımıyla ilgili tutumları. Bağımlılık Dergisi. 2008;9:9-13.