Hormonlar veya Hormon Benzeri Maddeler ve Kalıntılarının Veteriner Hekimlikteki Önemi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 205 - 213, 31.08.2021

Hasan Susar Çağla Çelebi Murat Çelebi İzzet Karahan

Öz

Dünya’da insan populasyonunun günden güne artış göstermesiyle birlikte hayvansal gıdalara duyulan talep bununla doğru orantılı olarak artmaktadır. Bilhassa sığır üretiminde hayvanlarda canlı ağırlık artışı, yemden en yüksek düzeyde faydalanabilme ve vücut kas dokunun oranının artırılıp, yağ doku miktarının en az düzeyde olmasını sağlamak için anabolik etkili ilaçların (maddelerin) kullanımı gündeme gelmiştir. 17β-östradiol, progesteron ve testesteron gibi doğal steroidler ile bunların sentetik türevleri olan zeranol, melengestrol asetat, trenbolon asetat gibi hormonal maddeler ve β2-adrenerjik reseptör uyarıcıları olarak bilinen klenbuterol, salbutamol, simetarol gibi maddeler, vitamin ve mineral maddeler, arsenik gibi bileşikler tek başına ya da kombine bir şekilde hayvanlarda gelişmeyi artırıcı/hızlandırıcı amaçla kullanılmaktadır. Doğal veya sentetik hormonal ve hormonal etkili ilaçların tüketici sağlığına olan potansiyel zararları dikkate alındığında, hayvanlarda ve hayvansal kaynaklı gıdalarda, hayvanların tükettikleri yemlerde kalıntılarının güvenilir biçimde analiz edilmesi gereklidir. Bu amaçla; öncelikle analiz için uygun analitik metotların bulunması ve optimize edilmesiyle validasyonunun yapılması şarttır. Bu derlemede hormon veya hormonal etkiye sahip maddelerin gıda üretimi için yetiştirilen çiftlik hayvanlarının gelişimlerini arttırmak amacıyla kullanımları, hayvanlardan elde edilen ürünlerdeki kalıntılarının tüketici açısından potansiyel zararlı etkileri ve kalıntı miktarlarıyla, kalıntılarının tespit edilmesinde kullanılan analiz metodlarıyla ilgili bilgiler yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hormon, kalıntı, steroid

The Importance of Hormones and Hormon-Like Materials and Their Residues in Veterinary Medicine

Öz

The need for animal food is increasing day by day with the rapid increase in the world population. Especially in cattle breeding, the use of anabolic substances to raise the body weight, increase the weight of the muscle tissue and increase the body weight. 17β-eustradiol, Natural steroids such as progesterone and testosterone, as well as their synthetic derivatives such as zeranol, melengestrol acetate, trenbolon acetate, and substances such as clenbuterol, salbutamol, cimetarole, known as β2-adrenergic receptor stimulants, vitamins and mineral substances, compounds such as arsenic are used alone or in combination to increase development/accelerator in animals. Considering the possible risks of natural and synthetic hormonal chemicals to consumer health, it is essential to reliably test the residues of these substances in feeds, animals and animal foods, and to develop, optimize and validate appropriate analytical methods. In this review, the use of hormone and hormone-like substances in order to increase the growth of the food obtained from the animals, the main effects of the residues in the food obtained from the animals used in the hormone and the amounts of the human health and the interest in the analysis methods used to determine the residues are presented

Anahtar Kelimeler

Hormone, residue, steroid

Kaynakça

• Albertazzi, P. ve Purdie, W. D. (2002). The nature and utility of the phytoestrogens: a review of the evidence. Maturitas, 25; 42 (3), 173–185.
• Anonim, (1). (1996). Avrupa Birliği Konsey Direktifi 96/22/EC.
• Anonim, (2). (1998). Growth Promotants. . Merck Veterinary Manual Merck&Co. Inc. Eighth Edition, Whitehouse Station,, 1858-1861.
• Anonim, (3). (2002). Avrupa Birliği Konsey Direktifi 96/23/EC. Concerning the performance of analytical methods and the interpretation of results. Official Journal of the European Communities. . 2002/657/EC:2002,, 221 8-36.
• Anonim, (4). (2003). Gıda Değeri Olan Hayvanlara Uygulanması Yasaklanan ve Belli Şartlara Bağlanan Hormon ve Benzeri Maddeler Hakkında Tebliğ. , 19.06.2003 tarih ve 25143 sayılı resmi gazete. C.F.R.
• Apple, J. K., Dikeman, M. E., ve Simms, D. D. (1991). Effects of synthetic hormone implants, singularly or in combinations, on performance carcass traits, and longissimus muscle palatability of Holstein steers. J Anim Sci, 69, 4437-4448.
• Aras, N.M., Kocaman, E. M., ve Aras, M. S. (2000). General fisheries and fundamental, a potent analog of recombinant bovine somatotropin accelerates growth in juvenile Coho salmon (O. kisutch). . Can J Fish Aquaculture Sci, 46, 178-183.
• Arıman, H., ve Aras, N. M. (2002). Hormon veya hormon etkisine sahip yem katkı maddelerinin balık yetiştiriciliğindeki kullanımı. . Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi,, 19 (3-4), 545– 553.
• Bartelt-Hunt, S., Snow, D. D., Damon-Powell, T., ve Miesbach, D. (2011). Occurrence of steroid hormones and antibiotics in shallow groundwater impacted by livestock waste control facilities. Journal of Contaminant Hydrology, , 123, 94–103. Begum, A. N., Nicolle, C., Mila, I., Lapierre, C., Nagano, K., et al. (2004). Dietary lignins are precursors of mammalian lignans in rats. J Nutr,, 134, 120-127.
• Boker, K. L., Schouw, D. T., Grabbee, E. D., Reeters, HMP. (2004). Dietary phytoestrogens and breast cancer risk. Am J Clin Nutr,, 79, 282–288.
• Bostedt, H. (1988). The use of beta-2 mimetic agent (clenbuterol) in equine pregnancy disorders and obstetrics. Tierarztl Prax,, 16, 57-59.
• Clavel, T., Borrmann, D., Braune, A., Dore, J., Blaut, M. (2006). Occurrence and activity of human intestinal bacteria involved in the conversion of dietary lignans. . Anaerobe,, 12, 140-147.
• Cornwell, T., Cohick, W., Raskin, I. (2004). Dietary phytoestrogens and health. Phytochem,, 65, 995–1016.
• Coşkun, B., Seker, E., İnal, F. (1998). Yemler ve teknolojisi. Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayın Ünitesi, Konya.
• De Brabander, H. F., Noppe, H., Verheyden, K., Vanden Bussche, J., Wille, K., et al. . (2009). Residue analysis: future trends from a historical perspective. J Chrom A,, 1216, 7964-7976.
• Dehaan, K. C., Berger, L. L., Bechtel, P. J., Krsler, D. J., McKeith, F. K. (1990). Crine status of ewe lambs. Journal of Animal Science, 68, 41-50.
• Doyle, M. E. (2000). Human safety of hormone implants used to growth promotor in cattle. A review of scientific literatüre FRI Briefings. Food Research Institute, UWMadison.
• Dransfield, E. (1990). Use of β-agonists in meat production. in principles of meat. . Sci Lec Notes, The OSU. Dept. Of Anim. Sci. Columbus,, 1990, 6-21. Erol, İ. (2007). Gıda hijyeni ve mikrobiyolojisi. Pozitif Matbaacılık, Ankara.
• Etherton, TD., ve Landeu, I. (1992). Manipulation adiposity by somatotropin and β-adrenergic agonists a comparison of their mechanism of action. Proc Nutr Sci,, 51, 419-431.
• Farber, T. M. (1991). Anabolics: the approach taken in the USA. Ann Resh Vet, 22, 295-298.
• Yetim, H., ve Aras, N. M. (1995). The evaluation of growth promotors (β- agonists) for in point of fish farm. . Doğu Anadolu Bölgesi II. Su Ürünleri Sempozyumu, Erzurum,, 724- 734.
• Hsu Sheckerlin, R. H., ve Henion, J. D. (1988). Identification and quantitation of trenbolone in bovine tissue by gas chromatography-mass spectrometry. J Chromatogr, 424, 219-229.
• Kanayama, G., Hudson, J. I., Pope, G. P. (2010). Illicit anabolic-androgenic steroid use. Horm Behav,, 58, 111-121.
• Kaufmann, A. (2009). Validation of multiresidue methods for veteriner drug residues; related problems and possible solutions. Anal Chim Acta,, 637, 144-155.
• Kaya, S., Pirinçci, İ., Bilgili, A. (1997). Veteriner Uygulamalı Farmakoloji. Ankara, Medisan Yayınevi, 28 (2), 259-267.
• Keeton, J. T. (1994). Low-fat meat products; technological problems with processing. . Meat Sci,, 36, 261-276.
• Kırkpınar, F. (2018). Yemlerde kullanılan katkı maddeleri. Retrieved from http://www.turkchem.net/.
• Kinsella, B., O’Mahony, J., Malone, E., Moloney, M., Cantwell, H., Furey, A., Danaher, M. (2009). Current trends in sample preparation for growth promoter and veterinary drug residue analysis. J Chrom A,, 1216, 7977-8015.
• Kitts, D. D., Yuan, Y. V., Wijewickreme, A. N., Thompson, L. U. (1999). Antioxidant activity of the flaxseed lignan secoisolariciresinol diglycoside and its mammalian lignan metabolites enterodiol and enterolactone. Mol Cell Biochem,, 202, 91-100.
• Kolodzıej, E. P., Harter, T., Sedlak, D. L. (2004). Dairy wastewater, aquaculture, and spawning fish as sources of steroid hormones in the aquatic environment. Environ Sci Technol,, 38, 6377-6384.
• Konar, N., Poyrazoğlu, E. S., Demir, K., Haspolat, I., Artık, N. (2011). Fitoöstrojenler: bitkisel kaynaklı östrojenik bileşikler. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi,, 1 (2), 69-75.
• Küçükersan, K. (1999). Yem katkı maddeleri. Ders Notları, . Ankara Üniversitesi Vet. Fak,.
• Liman, B. L. (1994). Anabolik ilaçlar. Türk Vet Hek Dern Derg, 65 (4), 53-61.
• Magee, J. P., ve Rowland, R. (2004). Phytooestrogens, their mechanism of action; current evidence for e role in breast and prostate cancer. Br J Nutr, 91, 513–531.
• McLean, E., Devin, R. H., Byatt, J. C., Clarke, W. C., Donaldson, E. M. (1997). Impact of a controlled release formulation of recombinant bovine growth hormone upon growth and seawater adaptation in coho (oncorhynchus kisutch) and chinook salmon. Aquaculture Research,, 15, 113-128.
• Nazlı, B., Çolak, H., Hampikyan, H. (2005). İstanbul piyasasında satışa sunulan sakatatlarda bazı anabolizan kalıntılarının mevcudiyeti üzerine bir çalışma. stanbul Üni Vet Fak Derg,, İ31 (1), 83-92.
• Nebbia, C., Urbani, A., Carletti, M., Gardini, G., Balbo, A., Bertarelli, D., Girolami, F. . (2011). Novel strategies for tracing the exposure of meat cattle to illegal growth-promoters. . The Veterinary Journal,, 189 (1), 34-42.
• Oruç, H. H., Cengiz, M., Bağdaş, D., Uzunoğlu, İ. (2007). Sığır etlerinde zeranol, dietilstilbestrol, klenbuterol, 17β-östradiol ve testosteron kalıntıları. Uludag Univ J Fac Vet Med, 26 (1-2), 11-15.
• Özkaya, Ş., ve Aşkın, O. (1994). Mısırda zearelenon üzerine araştırmalar. Gıda,, 19 (5), 339-344. Sillence, M. N. (2004). Technologies for he control of fat and lean deposition in livestock. Vet J,, 167, 242-257.
• Squires, E. J. (2003). Applied Animal Endocrinology. Cambridge, CABI Publish., 72-73.
• Squires, E. J., Adeola, O., Young, LG., Hacker, L. L. (1993). The role of growth hormones, beta- adrenergic agent and ıntact males in pork production. Can J Anim Sci,, 73, 1-23. Stites, C. R., McKeith, F. K., Singh, S. D., Bechtel, P. J., Mowrey, D. H., Jones, D. J. (1991). The Effect of ractopamine hydrochloride on the carcass cutting yields of finishing swine. J Anim Sci,, 69, 3094-3101.
• Stolker, A. M. M., Zuidema, T., Nielen, M. W. F. (2007). Residue analysis of veterinary drugs and growth promoting agents. Trends Anal Chem,, 26, 10.
• Sundlof, SF., ve Strickland, C. (1985). Zeralenon and zeranol: potential residue problem in livestock. Vet Hum Toxicol, 28 (3), 242-250. Şanlı, Y. (1998). Veteriner hekimliği ve tıpta bilinçli kullanım hakkında el rehberi, . Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi,, 941-960.
• Şener, S.. (1994). Anabolik ajanlar. . Türkiye’de veteriner ilaçların üretimi, pazarlanması, güvenli kullanımı ve kalıntı sorunları sempozyumu. Ankara,, 62-65.
• Şevik, S. E., ve Ayaz, N. D. (2017). Sığır etlerinde hormon kalıntısı varlığının araştırılması. . Vet Hekim Der Derg, 88 (1), 13-20.
• Toldra, F., ve Reig, M. (2006). Methods for rapid detection of chemical and veterinary drug residues in animal foods. Trends Food Sci Tech,, 17, 482-489.
• Tsutsui, T., Komine, A., Huff, J., Barrett, JC. (1995). Effects of testosterone, testosterone propionate, 17 beta-trenbolone and progesterone on cell transformation and mutagenesis in Syrian hamster embryo cells. Carcinogenesis, 16 (6), 1329-1333.
• Vandenberg, G. W., ve Moccia, R. D. (1998). Growth performance and carcass composition of rainbow trout Oncorhynchus mykiss (Walbaum), fed the beta agonist ractopamine. Aquaculture Research,, 29, 469-479.
• Webb, S., Ternes, T., Gibert, M., Olejniczak, K. (2003). Indirect human exposure to pharmaceuticals via drinking. . Water Toxicology Letters, 142, 157-167.
• Weisbach, W., Wagner, F., Jager, K. H. (1986). Oral long-term tocolysis of threatened prematüre labor using clenbuterol (contraspasmum spiropent). A placebo-controlled double blind method. Zentralbl Gynacol,, 108, 419-423.
• Wilson, T., ve Temple, N. J. (2001). Health benefits of soy isoflavones. nutritional health strategies for disease prevention. Totowa, Humana Press Inc, 75-85.
• Wood, R. I. (2008). Anabolic-androjenic steroid dependence? ınsights from animals and humans. Front Neuroendocrin,, 29, 490-506.
• Yetim, H. (1996). Et üretimi ve hormonlar. Hasat,, 11 (130)(45), 13-19.
• Yıldırım, Y., Gönülalan, Z., Onmaz, N. E., Hızlısoy, H., Al, S., Pamuk, Ş. (2016). Kayseri’de satışa sunulan tavuk eti ve iç organlarında arsenik düzeylerinin belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Vet Fak Derg,, 3 (3), 209-214.
• Zeleny, R., Ulberth, F., Gowik, P., Polzer, J., Ginkel, L. A., Emons, H. (2006). Developing new reference materials for effective veterinary drugresidue testing in food-producing animals. Trends Anal Chem,, 25, 9.
• Zhang, Q. L., Li, J., Ma, T. T., Zhong-Tang, Z. (2008). Chemiluminescence screening assay for diethylstilbestrol in meat. Food Chem,, 111, 498-502