Rumeli’ye Dair Bir Tarih Vesikası: Tulû‘î ve Paşa-Nâmesi

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 23 - 34, 31.07.2019

Ozaj Suliman

Öz

Türk-İslam edebiyatı alanında yapılan araştırmalar,
kültürel ve edebî mirasımızın önemli bir kısmını oluşturur. Bu edebiyatı
layıkıyla tanımak için, içinde yaşadıkları toplumun izlerini bizlere ulaştıran şairleri
anlamak gerekir. Bundan mütevellit Türk-İslam edebiyatı döneminde kaleme
alınmış eserlerin gün yüzüne çıkarılması, edebiyatımız bakımından önem arz
etmektedir.

17. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin duraklama dönemine
girdiği bir yüzyıldır. Bu yüzyıldaki siyasi, içtimai ve ekonomik durgunluklar
edebî gelişmeleri etkilememiş hatta bu yüzyıl Türk-İslam edebiyatının olgunluk
dönemi olarak kaynaklara geçmiştir. Bu makaleye konu olan Tulû‘î de Türk-İslam
edebiyatının çok sayıda şair yetiştirdiği 17. Yüzyıl şairlerindendir. Şairin
hayatı hakkında tezkirelerde herhangi bir bilgi bulunmadığından, hayatı
hakkında verdiğimiz bilgiler eseri Paşa-nâme’den
hareketle yaptığımız çıkarımlardır. Şairin eserinden hareketle 17. Yüzyılda
İstanbul’da saraya yakın yaşadığı anlaşılmaktadır, fakat doğum ve ölüm
tarihlerine dair bir ibare yoktur.

Bu makalede, tezkirelerde adı geçmeyen fakat
şiirlerinden hareketle 16. Yüzyılın ikinci yarısıyla 17. Yüzyılın ilk yarısında
yaşadığı tahmin edilen Tulû‘î’nin hayatı,  eserleri ve sanatı hakkında bilgi verilecek ve
özelde şairin Paşa-nâme isimli
mesnevîsi ana hatlarıyla tanıtılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Rumeli, Tarih, Tulû‘î

Kaynakça

• KAYNAKÇAAKKUŞ, Metin. Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar. 3. Baskı, Erzurum: Fenomen Yayınları, 2006. Banu Mahir, Osmanlı Minyatür Sanatı, İstanbul, Kabalcı Yayınları, 2004. Celâl Esad Arseven, “Minyatür”, Sanat Ansiklopedisi,., C. III, 2. B, İstanbul, 1966, Mill Eğitim Basımevi 1966.ÇELEBİ, Âşık. Meşâ’irü’ş-şu’arâ: İnceleme-Metin. (haz. Filiz Kılıç). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010. ÇELEBİ, Kınalızâde Hasan. Tezkiretü’ş-şu’arâ, (haz. İbrahim Kutluk). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989. DEĞİRMENCİ, Tülün. “Sözleri Dinlensin, Tasviri İzlesin: Tulû‘î’nin Paşanâme’si ve 17. Yüzyıldan Eşkıya Hikâyeleri”. Kebikeç, 33 (2012): 127-147.EFENDİ, Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. 2: 413- 419. İstanbul: Meral Yayınları, 1972. İLGÜREL Mücteba. “Celâlî İsyanları”. Türkiye Diyanet vakfı İslam Ansiklopedisi. 7: 253. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. İNALCIK, Halil. “Rumeli” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35: 232. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. KAÇAR, Mücahit. “IV. Murâd Dönemine Ait Manzum ve Minyatürlü Bir Gazâ-nâme: Tulû‘î’nin Paşanâme İsimli Eseri”. Türkiyat Mecmuası, 21 (Bahar, 2011): 267-280.PALA, İskender. Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. 9. Baskı. İstanbul: L&M,Yayıncılık, 2016.RİYÂZÎ. Riyâzu’ş-şu’arâ. Süleymaniye Ktp. Lala İsmail 314. SÂMÎ, Şemseddin, Kâmûsu’l-A’lâm, 4: 3017. İstanbul, 1311. Serpil Bağcı, vd., Osmanlı Resim Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara, 2006.Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Ahmed Paşa Bölümü, Demirbaş No: 00362-030.SÜREYYÂ, Mehmed. Sicill-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye. (haz. Mustafa Keskin, Ayhan Öztürk, Hamdi Savaş, Havva Kurt). 3: 288 İstanbul: Sebil Yayınları, 1996.ŞENÖDEYİCİ Özer, KOŞİK, Halil Sercan IV. Murad’ın Bağdat seferi hakkında yazılmış Bir Kaside: Tulû’î’nin Pesendîde-nâmesi”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/1 (Haziran 2014): 133-150. TUMAN, Mehmet Nâil. Tuhfe-i Nâilî, Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, Bizim (haz. Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatcı), 2: 593. Ankara: Büro Yayınları, 2001.VASSAF, Osmanzâde Hüseyin. Sefine-İ Evliya, (haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz), 2: 458. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2006.
• İNTERNET KAYNAKLARI http://yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=109328http://yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=125373http://yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=91987